พระไตรปิฎก เล่มที่ ๑๔ พระสุตตันตปิฎก เล่มที่ ๖
มัชฌิมนิกาย อุปริปัณณาสก์
จิตของเราหลุดพ้นแล้ว เพราะสิ้น สำรอก ดับสละ และสลัดคืนในวิญญาณในอุปาทานขันธ์ ๕ นี้
ข้าพเจ้ารู้แจ้งวิญญาณแล้วแลว่า ไม่มีกำลัง ปราศจากความน่ารัก มิใช่เป็นที่ตั้งแห่งความชื่นใจ จึงทราบชัดว่า จิตของเราหลุดพ้นแล้ว เพราะสิ้น สำรอก ดับสละ และสลัดคืนซึ่งอุปาทานขันธ์ที่ยึดมั่นในวิญญาณ และอนุสัยคือความตั้งใจและความปักใจมั่นในวิญญาณได้ ดูกรท่านผู้มีอายุ จิตของข้าพเจ้าผู้รู้อยู่ เห็นอยู่อย่างนี้แล จึงได้หลุดพ้นจากอาสวะ ไม่ยึดมั่นในอุปาทานขันธ์ ๕ นี้
๑.จิตของเราหลุดพ้นแล้ว เพราะสิ้น สำรอก ดับสละ และสลัดคืนในวิญญาณในอุปาทานขันธ์ ๕ นี้
แปล: จิตของเราหลุดพ้นแล้ว เพราะละได้โดยสิ้นเชิง ขับออก ดับไป สละ และปล่อยคืนการยึดมั่นใน “วิญญาณขันธ์” อันเป็นหนึ่งในขันธ์ห้า
คือไม่ถือว่าวิญญาณ (การรับรู้) เป็นตัวเรา ของเรา หรือที่น่ายึด
2. ข้าพเจ้ารู้แจ้งวิญญาณแล้วแลว่า ไม่มีกำลัง ปราศจากความน่ารัก มิใช่เป็นที่ตั้งแห่งความชื่นใจ
แปล: เราได้รู้แจ้งแล้วว่า วิญญาณ (การรับรู้อารมณ์ทางตา หู จมูก ลิ้น กาย ใจ) นั้นไม่มีกำลัง ไม่มีความมั่นคง ไม่น่ารักใคร่ ไม่น่าปรารถนา และไม่ใช่ที่ตั้งของความสุขหรือความเพลิดเพลิน
หมายถึงเห็นวิญญาณตามความเป็นจริงว่าไม่เที่ยง ไม่น่ายึดถือ
๓.จึงทราบชัดว่า จิตของเราหลุดพ้นแล้ว เพราะสิ้น สำรอก ดับสละ และสลัดคืนซึ่งอุปาทานขันธ์ที่ยึดมั่นในวิญญาณ และอนุสัยคือความตั้งใจและความปักใจมั่นในวิญญาณได้
แปล: เพราะเห็นชัดเช่นนี้ เราจึงทราบชัดว่า จิตของเราได้หลุดพ้นแล้ว เนื่องจากสิ้นไป ขับออก ดับ สละ และปล่อยคืนการยึดมั่นใน “วิญญาณขันธ์” พร้อมทั้งละอนุสัย คือความโน้มใจ ความตั้งใจ ความฝังใจมั่นในวิญญาณได้สิ้นเชิง
ตรงนี้ตัดรากความยึดถือวิญญาณเป็น “ตัวเรา” หรือ “ที่พึ่งพิง”
๔.ดูกรท่านผู้มีอายุ จิตของข้าพเจ้าผู้รู้อยู่ เห็นอยู่อย่างนี้แล จึงได้หลุดพ้นจากอาสวะ ไม่ยึดมั่นในอุปาทานขันธ์ ๕ นี้
แปล: ท่านผู้มีอายุทั้งหลายเอ๋ย จิตของเราที่รู้ชัดและเห็นอยู่อย่างนี้เอง จึงได้หลุดพ้นจากอาสวะทั้งหลาย ไม่กลับไปยึดมั่นในอุปาทานขันธ์ทั้งห้าอีกต่อไป
คือประกาศความเป็นพระอรหันต์ ว่าหมดสิ้นเชื้อแห่งกิเลสแล้ว
“เมื่อเห็นแจ้งความจริงของวิญญาณขันธ์ (หนึ่งในขันธ์ห้า) ว่าไม่ใช่ที่ตั้งแห่งความสุข ไม่น่ายึดถือ ก็ละอุปาทานได้หมดสิ้น จิตจึงหลุดพ้นจากอาสวะทั้งปวง”
จิตของเราหลุดพ้นแล้ว เพราะสิ้น สำรอก ดับสละ และสลัดคืนในวิญญาณในอุปาทานขันธ์ ๕ นี้
มัชฌิมนิกาย อุปริปัณณาสก์
จิตของเราหลุดพ้นแล้ว เพราะสิ้น สำรอก ดับสละ และสลัดคืนในวิญญาณในอุปาทานขันธ์ ๕ นี้
ข้าพเจ้ารู้แจ้งวิญญาณแล้วแลว่า ไม่มีกำลัง ปราศจากความน่ารัก มิใช่เป็นที่ตั้งแห่งความชื่นใจ จึงทราบชัดว่า จิตของเราหลุดพ้นแล้ว เพราะสิ้น สำรอก ดับสละ และสลัดคืนซึ่งอุปาทานขันธ์ที่ยึดมั่นในวิญญาณ และอนุสัยคือความตั้งใจและความปักใจมั่นในวิญญาณได้ ดูกรท่านผู้มีอายุ จิตของข้าพเจ้าผู้รู้อยู่ เห็นอยู่อย่างนี้แล จึงได้หลุดพ้นจากอาสวะ ไม่ยึดมั่นในอุปาทานขันธ์ ๕ นี้
๑.จิตของเราหลุดพ้นแล้ว เพราะสิ้น สำรอก ดับสละ และสลัดคืนในวิญญาณในอุปาทานขันธ์ ๕ นี้
แปล: จิตของเราหลุดพ้นแล้ว เพราะละได้โดยสิ้นเชิง ขับออก ดับไป สละ และปล่อยคืนการยึดมั่นใน “วิญญาณขันธ์” อันเป็นหนึ่งในขันธ์ห้า
คือไม่ถือว่าวิญญาณ (การรับรู้) เป็นตัวเรา ของเรา หรือที่น่ายึด
2. ข้าพเจ้ารู้แจ้งวิญญาณแล้วแลว่า ไม่มีกำลัง ปราศจากความน่ารัก มิใช่เป็นที่ตั้งแห่งความชื่นใจ
แปล: เราได้รู้แจ้งแล้วว่า วิญญาณ (การรับรู้อารมณ์ทางตา หู จมูก ลิ้น กาย ใจ) นั้นไม่มีกำลัง ไม่มีความมั่นคง ไม่น่ารักใคร่ ไม่น่าปรารถนา และไม่ใช่ที่ตั้งของความสุขหรือความเพลิดเพลิน
หมายถึงเห็นวิญญาณตามความเป็นจริงว่าไม่เที่ยง ไม่น่ายึดถือ
๓.จึงทราบชัดว่า จิตของเราหลุดพ้นแล้ว เพราะสิ้น สำรอก ดับสละ และสลัดคืนซึ่งอุปาทานขันธ์ที่ยึดมั่นในวิญญาณ และอนุสัยคือความตั้งใจและความปักใจมั่นในวิญญาณได้
แปล: เพราะเห็นชัดเช่นนี้ เราจึงทราบชัดว่า จิตของเราได้หลุดพ้นแล้ว เนื่องจากสิ้นไป ขับออก ดับ สละ และปล่อยคืนการยึดมั่นใน “วิญญาณขันธ์” พร้อมทั้งละอนุสัย คือความโน้มใจ ความตั้งใจ ความฝังใจมั่นในวิญญาณได้สิ้นเชิง
ตรงนี้ตัดรากความยึดถือวิญญาณเป็น “ตัวเรา” หรือ “ที่พึ่งพิง”
๔.ดูกรท่านผู้มีอายุ จิตของข้าพเจ้าผู้รู้อยู่ เห็นอยู่อย่างนี้แล จึงได้หลุดพ้นจากอาสวะ ไม่ยึดมั่นในอุปาทานขันธ์ ๕ นี้
แปล: ท่านผู้มีอายุทั้งหลายเอ๋ย จิตของเราที่รู้ชัดและเห็นอยู่อย่างนี้เอง จึงได้หลุดพ้นจากอาสวะทั้งหลาย ไม่กลับไปยึดมั่นในอุปาทานขันธ์ทั้งห้าอีกต่อไป
คือประกาศความเป็นพระอรหันต์ ว่าหมดสิ้นเชื้อแห่งกิเลสแล้ว
“เมื่อเห็นแจ้งความจริงของวิญญาณขันธ์ (หนึ่งในขันธ์ห้า) ว่าไม่ใช่ที่ตั้งแห่งความสุข ไม่น่ายึดถือ ก็ละอุปาทานได้หมดสิ้น จิตจึงหลุดพ้นจากอาสวะทั้งปวง”