ให้จิตเป็นผู้ดูวิญานขันธ์ ไม่ใช่ไปยึดวิญญานขันธ์ว่าเป็นจิต

หนึ่งประโยคประกอบด้วย ประธาน กิริยา กรรม ขันธ์5 รูป เวทนา สัญญา สังขาร วิญญาน เป็นตัว กรรม ในประโยค เมื่อระลึกรู้อะไร จึงต้องมีครบทั้ง ประธาน กิริยา กรรม การระลึกรู้จึงจะสมบูรณ์ในแต่ละขณะ จิตตระหนัก

จิตกับวิญญานเป็นคนละอย่างกัน การภาวนาต้องอาศัยการเกิดของวิญญาน วิญญานเป็นแต่ละขณะที่สต้ปัฐฐาน แต่จิตเดิมนี้เป็นอันเป็นสิ่งจำเพาะกับบุคคลนั้นจะปรากฎเมื่อสติปัฐฐานชัดเจนแล้ว การจะเห็นจิตสภาสะเดิมได้ ต้

ตัวอย่างเช่น วิญญานที่เกิดในอากาส เป็นวิญญานขันธ์ที่เกิดในวิญญานธาตุ ในระดับสมาธิ วิญญานันจายตนฌาน เป็นหนึ่งในสุญญตสมาบัติ 8 เป็นธรรมเพื่อความหลุดพ้น ในมหาสุญญตสูตร https://uttayarndham.org/tripit

อย่าไปจั๊กฮ่าวกับจิตเกิดดับ จิตเกิดคือ ตัวจิตที่ไปยึดกิริยาจิตเท่านั้น ตัวจิตไปยึดอะไร ยึดรูป รส กลิ่น เสียง สัมผัส นั่นคือ“จิตเกิด” เมื่อภาวนา จึงเป็นการทำให้ “สภาวะเกิดนี้ดับไป&

ตัวหนังสือก็เขียนไม่เหมือนกัน แต่ทำไมทั้งนักปฏิบัติ นักตำรา จึงบอกว่าเหมือนกัน เพราะเหตุผล 1.เพราะเลินเล่อ สายตาไม่ดี สะเพร่า อ่านไม่ครบทุกตัวอักษร ใจร้อน 2.เพราะไม่รู้ มันเป็นวิญญานเหมือนๆกันแหล่ะ

พระไตรปิฎก เล่มที่ ๑๔ พระสุตตันตปิฎก เล่มที่ ๖ มัชฌิมนิกาย อุปริปัณณาสก์ จิตของเราหลุดพ้นแล้ว เพราะสิ้น สำรอก ดับสละ และสลัดคืนในวิญญาณในอุปาทานขันธ์ ๕ นี้ ข้าพเจ้ารู้แจ้งวิญญาณแล้วแลว่า ไม่มีกำลัง

บริสุทธิ์หมายถึง ปราศจากอุปทาน แต่จิตเดิมแท้ หรือธาตุจิตนั้น ไม่มีอุปทานในขันธ์5 (อุปทานดับ) จิตจึงมีความสว่างไสว แต่จิตเดิมยังหลงว่า ตัวเอง สว่างไสว จึงยังมีอุปทานอยู่ไม่มากแล้ว ขยับเพียงนิดก็หลุดพ้

การพิจารณาขันธ์ 5 และความแตกต่างระหว่างการดูกายกับการดูจิต การพิจารณาขันธ์ 5 อันได้แก่ รูป เวทนา สัญญา สังขาร และวิญญาณนั้น ถูกกล่าวถึงว่าเป็นเพียง "อาการ" หรือ "จิตนอก" ที่เรามัก