ความสำเร็จของแผนพัฒนาเศรษฐกิจและสังคมแห่งชาติ ฉบับที่ 8 (พ.ศ. 2540–2544)
(เริ่มใช้จริง: 1 ตุลาคม 2539)
ภาพรวม
แผนพัฒนาฯ 8 เป็นแผนแรกที่เปลี่ยนแนวคิดจาก “การเติบโตทางเศรษฐกิจ” (GDP) ไปสู่ “การพัฒนาคนเป็นศูนย์กลาง” อย่างแท้จริง
วางรากฐานการพัฒนาอย่างยั่งยืนในมิติ เศรษฐกิจ, สังคม, และ สิ่งแวดล้อม
เป็นปัจจัยสำคัญที่ผลักดันให้ รัฐธรรมนูญฉบับประชาชน ปี 2540 เกิดขึ้นได้สำเร็จ
ความสำเร็จที่สำคัญ
1. การวางแนวคิด “คนเป็นศูนย์กลางการพัฒนา”
เปลี่ยนจากการวัดความสำเร็จด้วยตัวเลขเศรษฐกิจ → มุ่งเน้นการพัฒนาคุณภาพชีวิตของประชาชน
วางรากฐานแนวทาง การเรียนรู้ตลอดชีวิต (Lifelong Learning) เพื่อให้คนไทยพัฒนาตนเองได้อย่างต่อเนื่อง
2. การกระจายอำนาจสู่ท้องถิ่น
เริ่มต้นกระบวนการกระจายอำนาจด้าน การศึกษา, สาธารณสุข, และ การบริหารราชการ ไปสู่ท้องถิ่น
วางพื้นฐานสำหรับการพัฒนา องค์กรปกครองส่วนท้องถิ่น (เช่น อบต., เทศบาล) ให้เข้มแข็ง
3. การปฏิรูปการศึกษา
เริ่มนโยบาย เรียนฟรี 15 ปี อย่างจริงจัง สำหรับเด็กอายุ 3–17 ปี
พัฒนาสถานศึกษา: ปรับปรุงโรงเรียนเก่าและสร้างโรงเรียนใหม่ ครอบคลุมทั้งประเทศ
บริการครอบคลุม: เด็กไทยอายุ 3–17 ปี จำนวน 12.33 ล้านคน ได้รับการศึกษาดีมีคุณภาพ
และรับเด็กจากครอบครัวขาดโอกาสเพิ่มอีก 4.35 ล้านคน รวมเป็น 16.68 ล้านคน ที่ได้การศึกษามาตรฐานดี ใกล้บ้าน อาหารครบหมู่ พร้อมอุปกรณ์การเรียนครบถ้วน
ต่อยอดสิทธิการศึกษาตาม รัฐธรรมนูญ 2540 (มาตรา 43 และ 80) ขยายสิทธิจาก 6 ปี (ตามรัฐธรรมนูญ 2534) → เป็น 12 + 3 ปี
4. การปฏิรูประบบราชการ ปฏิรูประบบสาธารณสุข ตั้งแต่ในแผนฯ8 ถึงรัฐธรรมนูญ 2540 มาตรา 52 62 82 และ อีกหลายมาตรา
วางแนวทาง ลดความซ้ำซ้อน และ เพิ่มประสิทธิภาพ ของราชการ
เน้นการปรับระบบให้ราชการเป็น “ผู้บริการประชาชน” แทน “เจ้าขุนมูลนาย”
5. การวางระบบเศรษฐกิจใหม่
ส่งเสริมแนวคิด เศรษฐกิจชุมชน: ชุมชนต้องเป็นศูนย์กลางของการผลิต การค้า และการพัฒนานวัตกรรม
ผลักดันการสร้าง SME ชุมชน ผ่านกองทุนเศรษฐกิจชุมชน และเงินกู้เศรษฐกิจชุมชน (ไม่ก่อหนี้เสียแบบกองทุนหมู่บ้านยุคหลัง)
6. ความเชื่อมโยงสากล
ผลักดันไทยเข้าสู่กระแส โลกาภิวัตน์ อย่างมีทิศทาง
เน้นการพัฒนาขีดความสามารถในการแข่งขันอย่าง ยั่งยืน (เช่น พัฒนาคุณภาพคน, สินค้าชุมชน, SME, การศึกษา)
หมายเหตุเพิ่มเติม
แม้ว่าจะเกิดวิกฤตเศรษฐกิจ “ต้มยำกุ้ง” ปี 2540 ระหว่างแผนฯ 8 แต่เพราะโครงสร้างที่แข็งแรงจากแนวคิด “คนเป็นศูนย์กลาง”
ทำให้ประเทศไทยฟื้นตัวเร็วและมั่นคงกว่าหลายประเทศในภูมิภาคเอเชีย
อย่างไรก็ตาม ภายหลังปี 2544 แนวทางบางส่วนถูกเปลี่ยนแปลง เช่น
ยุทธศาสตร์เศรษฐกิจชุมชน ถูกแปลงเป็น OTOP ซึ่งเน้นปริมาณมากกว่าคุณภาพสินค้า
กองทุนหมู่บ้าน แทน เงินกู้เศรษฐกิจชุมชน ส่งผลให้เกิดปัญหาหนี้เสียในชุมชน
นโยบายประชานิยม เบี่ยงเบนจากแนวทางพัฒนาอย่างยั่งยืนตามแผนฯ 8
แผนที่เชื่อมโยงตามลำดับ
การอภิวัฒน์การศึกษา 2538 →
แผนพัฒนาฯ 8 (พ.ศ. 2539–2544) →
รัฐธรรมนูญ 2540 (ฉบับประชาชน) →
ยุทธศาสตร์เศรษฐกิจชุมชนเพื่อพัฒนาคุณภาพชีวิต
ความสำเร็จของแผนพัฒนาเศรษฐกิจและสังคมแห่งชาติ ฉบับที่ 8 (พ.ศ. 2540–2544) (เริ่มใช้จริง: 1 ตุลาคม 2539)
(เริ่มใช้จริง: 1 ตุลาคม 2539)
ภาพรวม
แผนพัฒนาฯ 8 เป็นแผนแรกที่เปลี่ยนแนวคิดจาก “การเติบโตทางเศรษฐกิจ” (GDP) ไปสู่ “การพัฒนาคนเป็นศูนย์กลาง” อย่างแท้จริง
วางรากฐานการพัฒนาอย่างยั่งยืนในมิติ เศรษฐกิจ, สังคม, และ สิ่งแวดล้อม
เป็นปัจจัยสำคัญที่ผลักดันให้ รัฐธรรมนูญฉบับประชาชน ปี 2540 เกิดขึ้นได้สำเร็จ
ความสำเร็จที่สำคัญ
1. การวางแนวคิด “คนเป็นศูนย์กลางการพัฒนา”
เปลี่ยนจากการวัดความสำเร็จด้วยตัวเลขเศรษฐกิจ → มุ่งเน้นการพัฒนาคุณภาพชีวิตของประชาชน
วางรากฐานแนวทาง การเรียนรู้ตลอดชีวิต (Lifelong Learning) เพื่อให้คนไทยพัฒนาตนเองได้อย่างต่อเนื่อง
2. การกระจายอำนาจสู่ท้องถิ่น
เริ่มต้นกระบวนการกระจายอำนาจด้าน การศึกษา, สาธารณสุข, และ การบริหารราชการ ไปสู่ท้องถิ่น
วางพื้นฐานสำหรับการพัฒนา องค์กรปกครองส่วนท้องถิ่น (เช่น อบต., เทศบาล) ให้เข้มแข็ง
3. การปฏิรูปการศึกษา
เริ่มนโยบาย เรียนฟรี 15 ปี อย่างจริงจัง สำหรับเด็กอายุ 3–17 ปี
พัฒนาสถานศึกษา: ปรับปรุงโรงเรียนเก่าและสร้างโรงเรียนใหม่ ครอบคลุมทั้งประเทศ
บริการครอบคลุม: เด็กไทยอายุ 3–17 ปี จำนวน 12.33 ล้านคน ได้รับการศึกษาดีมีคุณภาพ
และรับเด็กจากครอบครัวขาดโอกาสเพิ่มอีก 4.35 ล้านคน รวมเป็น 16.68 ล้านคน ที่ได้การศึกษามาตรฐานดี ใกล้บ้าน อาหารครบหมู่ พร้อมอุปกรณ์การเรียนครบถ้วน
ต่อยอดสิทธิการศึกษาตาม รัฐธรรมนูญ 2540 (มาตรา 43 และ 80) ขยายสิทธิจาก 6 ปี (ตามรัฐธรรมนูญ 2534) → เป็น 12 + 3 ปี
4. การปฏิรูประบบราชการ ปฏิรูประบบสาธารณสุข ตั้งแต่ในแผนฯ8 ถึงรัฐธรรมนูญ 2540 มาตรา 52 62 82 และ อีกหลายมาตรา
วางแนวทาง ลดความซ้ำซ้อน และ เพิ่มประสิทธิภาพ ของราชการ
เน้นการปรับระบบให้ราชการเป็น “ผู้บริการประชาชน” แทน “เจ้าขุนมูลนาย”
5. การวางระบบเศรษฐกิจใหม่
ส่งเสริมแนวคิด เศรษฐกิจชุมชน: ชุมชนต้องเป็นศูนย์กลางของการผลิต การค้า และการพัฒนานวัตกรรม
ผลักดันการสร้าง SME ชุมชน ผ่านกองทุนเศรษฐกิจชุมชน และเงินกู้เศรษฐกิจชุมชน (ไม่ก่อหนี้เสียแบบกองทุนหมู่บ้านยุคหลัง)
6. ความเชื่อมโยงสากล
ผลักดันไทยเข้าสู่กระแส โลกาภิวัตน์ อย่างมีทิศทาง
เน้นการพัฒนาขีดความสามารถในการแข่งขันอย่าง ยั่งยืน (เช่น พัฒนาคุณภาพคน, สินค้าชุมชน, SME, การศึกษา)
หมายเหตุเพิ่มเติม
แม้ว่าจะเกิดวิกฤตเศรษฐกิจ “ต้มยำกุ้ง” ปี 2540 ระหว่างแผนฯ 8 แต่เพราะโครงสร้างที่แข็งแรงจากแนวคิด “คนเป็นศูนย์กลาง”
ทำให้ประเทศไทยฟื้นตัวเร็วและมั่นคงกว่าหลายประเทศในภูมิภาคเอเชีย
อย่างไรก็ตาม ภายหลังปี 2544 แนวทางบางส่วนถูกเปลี่ยนแปลง เช่น
ยุทธศาสตร์เศรษฐกิจชุมชน ถูกแปลงเป็น OTOP ซึ่งเน้นปริมาณมากกว่าคุณภาพสินค้า
กองทุนหมู่บ้าน แทน เงินกู้เศรษฐกิจชุมชน ส่งผลให้เกิดปัญหาหนี้เสียในชุมชน
นโยบายประชานิยม เบี่ยงเบนจากแนวทางพัฒนาอย่างยั่งยืนตามแผนฯ 8
แผนที่เชื่อมโยงตามลำดับ
การอภิวัฒน์การศึกษา 2538 →
แผนพัฒนาฯ 8 (พ.ศ. 2539–2544) →
รัฐธรรมนูญ 2540 (ฉบับประชาชน) →
ยุทธศาสตร์เศรษฐกิจชุมชนเพื่อพัฒนาคุณภาพชีวิต