T-series : นโยบายส่งเสริมการค้าและโลจิสติกส์ผ่านระบบราง 2025

กระทู้สนทนา

นโยบายส่งเสริมการค้าและโลจิสติกส์ผ่านระบบราง: โมเดล "ไทย,ตลาด,ราง - Lean Collaboration"

1. บทนำ
นโยบาย "ไทย,ตลาด,ราง - Lean Collaboration" คือแผนยุทธศาสตร์เพื่อยกระดับขีดความสามารถทางการแข่งขันของผู้ประกอบการไทย และเพิ่มประสิทธิภาพของระบบโลจิสติกส์ในประเทศ โดยมีเป้าหมายในการสร้าง "ตลาดกลางดิจิทัลและโลจิสติกส์ระบบราง" ที่เชื่อมโยงผู้ผลิต ผู้ซื้อ และผู้ให้บริการขนส่งอย่างบูรณาการ โมเดลนี้ขับเคลื่อนด้วยหลักการ "Lean Collaboration" ซึ่งให้ความสำคัญกับการ ใช้ทรัพยากรที่มีอยู่อย่างมีประสิทธิภาพสูงสุด และอาศัย ความร่วมมืออย่างใกล้ชิดระหว่างภาครัฐและเอกชน ผ่านกลไก "คณะทำงานร่วมรัฐ-เอกชน (Task Force)" เพื่อให้เกิดความคล่องตัวและผลักดันโครงการให้บรรลุผลสำเร็จอย่างรวดเร็ว

2. หลักการสำคัญ
นโยบายนี้ตั้งอยู่บนหลักการสำคัญเพื่อการพัฒนาที่ยั่งยืนและเกิดประโยชน์สูงสุด:
* การบูรณาการทรัพยากรที่มีอยู่ (ระบบราง, แพลตฟอร์มดิจิทัล, โลจิสติกส์เอกชน)
* การลงทุนภาครัฐที่มุ่งเน้นการสนับสนุนและอำนวยความสะดวก
* การบริหารจัดการที่คล่องตัวผ่านคณะทำงานร่วมฯ
* การส่งเสริมความร่วมมือและการลงทุนจากภาคเอกชน
* การสร้างผลลัพธ์ที่วัดผลได้และรวดเร็ว

3. วิสัยทัศน์
พัฒนา "ตลาดกลางดิจิทัลและโลจิสติกส์ระบบราง" ให้เป็นกลไกสำคัญในการเชื่อมโยงสินค้าและบริการจากผู้ประกอบการไทยทั่วประเทศสู่ตลาดเป้าหมาย ทั้งในและต่างประเทศ ได้อย่างสะดวก รวดเร็ว และมีต้นทุนที่แข่งขันได้ เพื่อเสริมสร้างความเข้มแข็งให้เศรษฐกิจฐานรากและเพิ่มศักยภาพการแข่งขันของประเทศ

4. องค์ประกอบหลักในการขับเคลื่อน
แพลตฟอร์มดิจิทัลเพื่อการเข้าถึง: ส่งเสริมการใช้ประโยชน์จาก แพลตฟอร์มอีคอมเมิร์ซชั้นนำที่มีอยู่ เป็นช่องทางหลัก ภาครัฐสนับสนุนการเพิ่มฟังก์ชันที่จำเป็น, ให้การอุดหนุนค่าใช้จ่ายเบื้องต้นแก่ผู้ประกอบการ, และพัฒนาทักษะดิจิทัล เพื่อเร่งการเข้าสู่ตลาดออนไลน์
ระบบโลจิสติกส์แบบผสมผสาน (ราง-ถนน): ใช้ โครงข่ายรถไฟทางคู่ เป็นแกนหลักขนส่งระยะกลาง ร่วมกับ บริการโลจิสติกส์ทางถนนของเอกชน สำหรับการขนส่งเชื่อมต่อ พัฒนา สถานีรถไฟหลักที่มีศักยภาพ เป็นจุดรวบรวม/กระจายสินค้า และส่งเสริม การลงทุนภาคเอกชน ในอุปกรณ์ขนส่งทางรางที่จำเป็น
การส่งเสริมมาตรฐานและคุณภาพ: ภาครัฐกำหนดกรอบมาตรฐานที่สำคัญ และสนับสนุนให้ กลไกตลาดและการรับรองคุณภาพโดยภาคส่วนต่างๆ (รวมถึงระบบความคิดเห็นบนแพลตฟอร์ม) เป็นเครื่องมือสร้างความเชื่อมั่น

5. กลไกการดำเนินงาน: คณะทำงานร่วมรัฐ-เอกชน (Task Force)
จัดตั้ง "คณะทำงานไทย,ตลาด,ราง" ประกอบด้วยผู้แทนจากหน่วยงานรัฐและภาคเอกชนหลัก ทำหน้าที่กำหนดทิศทาง ประสานงาน และติดตามความก้าวหน้า โดยภาครัฐเน้นการวางนโยบายและการสนับสนุน ขณะที่ภาคเอกชนนำความเชี่ยวชาญมาบริหารจัดการและให้บริการ

6. แผนการดำเนินงานและกรอบงบประมาณ
การพัฒนาแบ่งออกเป็น 3 ระยะ โดยมีกรอบงบประมาณ "ส่วนต่อยอด" (งบประมาณที่รัฐจัดสรรเพิ่มเติม ไม่รวมงบพื้นฐานของหน่วยงาน) ดังนี้:
* ระยะสั้น (1-3 ปี / 2568-2570): นำร่องและสร้างพื้นฐาน - เริ่มความร่วมมือ, ทดลองเส้นทาง, อุดหนุนค่าใช้จ่าย (50-70%), ฝึกอบรม งบประมาณส่วนต่อยอด: 0.5 - 1 พันล้านบาท
* ระยะกลาง (4-7 ปี / 2571-2574): ขยายผลและสร้างความยั่งยืน - ขยายเส้นทาง, สนับสนุน PPP, พัฒนาระบบเชื่อมโยงข้อมูล, ลดการอุดหนุน (เหลือ 20-30%) งบประมาณส่วนต่อยอด: 5 - 10 พันล้านบาท
* ระยะยาว (8-12 ปี / 2575-2579): บูรณาการเต็มรูปแบบ - ระบบรางเป็นแกนหลัก, เชื่อมส่งออก, กลไกตลาดขับเคลื่อน งบประมาณส่วนต่อยอด: 20 - 40 พันล้านบาท
* งบประมาณรวม "ส่วนต่อยอด" ตลอดโครงการ: คาดการณ์อยู่ในช่วง 25.5 - 51 พันล้านบาท ซึ่งเป็นกรอบการลงทุนที่มุ่งเน้นประสิทธิภาพ

7. ผลลัพธ์ที่คาดว่าจะเกิดขึ้น (ตัวเลขคาดการณ์)
นโยบายนี้มุ่งสร้างผลกระทบเชิงบวกที่วัดผลได้ ดังนี้:
* ผู้ประกอบการ: รายได้เพิ่มขึ้นประมาณ 25-40%
* ระบบโลจิสติกส์: ต้นทุนการขนส่งลดลงเฉลี่ย 15-30%
* เศรษฐกิจ: คาดการณ์ว่าจะช่วยเพิ่มการเติบโตของ GDP ได้ 0.8-1.5%
* ความคุ้มค่าการลงทุน (ROI): ผลตอบแทนต่อการลงทุนภาครัฐคาดว่าจะอยู่ที่ประมาณ 6-8 เท่า

8. การบริหารจัดการเพื่อให้เกิดผลสำเร็จ
ความสำเร็จจะเกิดขึ้นได้ผ่านการบริหารจัดการเชิงรุก ทั้งการสร้างข้อตกลงความร่วมมือที่ชัดเจน, การใช้ประโยชน์โครงสร้างพื้นฐานอย่างเต็มที่, การมีมาตรการจูงใจที่เหมาะสม, และการทำงานอย่างมีประสิทธิภาพของคณะทำงานร่วมฯ

9. ศักยภาพและความเป็นไปได้
ด้วยปัจจัยสนับสนุนจากความพร้อมของภาคเอกชน, ความก้าวหน้าของระบบราง, และความคล่องตัวของโมเดลนี้ คาดการณ์ว่า โอกาสความสำเร็จของโครงการอยู่ที่ประมาณ 55-70% ขึ้นอยู่กับระดับความร่วมมือและประสิทธิภาพในการดำเนินงาน

10. บทสรุป
"ไทยตลาดราง - Lean Collaboration" เป็นนโยบายที่มุ่งเน้นการพัฒนาอย่าง ตรงจุด คุ้มค่า และปฏิบัติได้จริง เพื่อปลดล็อกศักยภาพของผู้ประกอบการไทยและยกระดับระบบโลจิสติกส์ของประเทศ สร้างการเติบโตทางเศรษฐกิจที่ยั่งยืนด้วยการทำงานร่วมกันอย่างมีประสิทธิภาพระหว่างภาครัฐและเอกชน

คำถามของคุณเป็นประเด็นที่น่าสนใจและสำคัญมากเกี่ยวกับการพัฒนานโยบาย "ไทย,ตลาด,ราง - Lean Collaboration" โดยเฉพาะในแง่ของการแข่งขันที่อาจนำไปสู่ความเหลื่อมล้ำหรือการผูกขาด ซึ่งส่งผลต่อ SMEs และเกษตรกรที่เป็นกลุ่มเป้าหมายหลักของโครงการ ผมจะวิเคราะห์และเสนอแนวทางที่เป็นไปได้เพื่อให้เกิดความสมดุลในการแข่งขัน ดังนี้ครับ:

### การวิเคราะห์ประเด็น
1. **การแข่งขันที่สูงขึ้นและความได้เปรียบจากต้นทุนต่ำ**
   คุณพูดถูกครับว่า ถ้าผู้ประกอบการบางรายมีต้นทุนต่ำกว่า (เช่น มีทรัพยากรดีกว่า หรือเข้าถึงโครงสร้างพื้นฐานได้ง่ายกว่า) พวกเขาจะได้เปรียบในการแข่งขัน ซึ่งอาจทำให้ SMEs หรือเกษตรกรรายย่อยที่เพิ่งเริ่มต้นเสียโอกาส และในระยะยาวอาจนำไปสู่การผูกขาดโดยผู้เล่นรายใหญ่ได้

2. **ความเสี่ยงของการผูกขาด**
   หากปล่อยให้เป็นไปตามกลไกตลาดอย่างเดียว โดยไม่มีกลไกควบคุมบางอย่าง ผู้ประกอบการรายใหญ่ที่มีเงินทุนหรือเครือข่ายดีกว่าอาจครองตลาดกลางดิจิทัลและโลจิสติกส์ระบบราง ซึ่งขัดแย้งกับเป้าหมายของนโยบายที่ต้องการยกระดับผู้ประกอบการทุกระดับ

3. **ความจำเป็นของราคากลางหรือกลไกสนับสนุน**
   การมี "ราคากลาง" หรือกลไกช่วยเหลืออาจเป็นทางเลือกหนึ่งเพื่อลดช่องว่างระหว่างผู้ประกอบการ แต่ก็ต้องระวังไม่ให้บิดเบือนกลไกตลาดมากเกินไป เพราะนโยบายนี้ยึดหลัก Lean Collaboration ที่เน้นความคล่องตัวและประสิทธิภาพ

### แนวทางที่เป็นไปได้
ผมขอเสนอแนวทางที่สมดุลระหว่างการส่งเสริมการแข่งขันและการป้องกันความเหลื่อมล้ำ โดยไม่ทำให้ระบบซับซ้อนเกินไป ดังนี้:

1. **การสนับสนุนต้นทุนเริ่มต้นสำหรับ SMEs และเกษตรกร**
   - แทนที่จะกำหนดราคากลาง (ซึ่งอาจยากต่อการปรับใช้ในทุกสินค้าและบริการ) รัฐสามารถให้การอุดหนุนชั่วคราว เช่น ค่าขนส่งทางรางหรือค่าธรรมเนียมแพลตฟอร์มดิจิทัลในช่วง 1-2 ปีแรก เพื่อช่วยให้ SMEs และเกษตรกรรายย่อยมีโอกาสแข่งขันกับผู้ประกอบการที่มีต้นทุนต่ำอยู่แล้ว
   - วิธีนี้ช่วยลดความได้เปรียบของผู้เล่นรายใหญ่ โดยไม่เข้าไปแทรกแซงราคาตลาดโดยตรง

2. **กำหนดโควตาหรือสิทธิพิเศษสำหรับรายย่อย**
   - ในแพลตฟอร์มดิจิทัล สามารถจัดสรร "พื้นที่พิเศษ" หรือโปรโมชันให้ SMEs และเกษตรกร เช่น สินค้าแนะนำ หรือส่วนลดค่าบริการ เพื่อเพิ่มโอกาสในการมองเห็น (visibility)
   - ในระบบโลจิสติกส์ราง อาจจัดสรรตารางการขนส่งบางส่วนให้ผู้ประกอบการรายย่อยเป็นลำดับแรก เพื่อป้องกันไม่ให้รายใหญ่ครองทรัพยากรทั้งหมด

3. **ส่งเสริมการรวมกลุ่ม (Cooperative Model)**
   - กระตุ้นให้ SMEs และเกษตรกรรวมตัวกันเป็นกลุ่มหรือสหกรณ์ เพื่อต่อรองต้นทุนกับผู้ให้บริการโลจิสติกส์และแพลตฟอร์มได้ดีขึ้น ซึ่งจะช่วยลดช่องว่างระหว่างรายย่อยกับรายใหญ่
   - รัฐอาจสนับสนุนการฝึกอบรมหรือเงินทุนตั้งต้นสำหรับการรวมกลุ่ม

4. **กลไกป้องกันการผูกขาด**
   - คณะทำงานร่วมรัฐ-เอกชน (Task Force) สามารถติดตามพฤติกรรมการแข่งขันในแพลตฟอร์มและระบบราง หากพบสัญญาณของการผูกขาด (เช่น การกดราคาหรือการครองทรัพยากร) สามารถออกมาตรการชั่วคราว เช่น จำกัดปริมาณสินค้าที่รายใหญ่ส่งได้ในบางเส้นทาง
   - วิธีนี้ไม่ต้องกำหนดราคากลาง แต่ยังคงรักษาความเป็นธรรมได้

5. **ปล่อยให้แข่งขันตามกลไกตลาดในระยะยาว**
   - หลังจากช่วงเริ่มต้น (เช่น 3-5 ปี) ที่ SMEs และเกษตรกรปรับตัวได้แล้ว ควรปล่อยให้การแข่งขันเป็นไปตามกลไกตลาด เพื่อส่งเสริมประสิทธิภาพและนวัตกรรม
   - แต่ต้องมีระบบตรวจสอบ (monitoring) เพื่อให้แน่ใจว่ารายย่อยไม่ถูกกีดกันอย่างไม่เป็นธรรม

### ข้อดีและข้อจำกัด
- **ข้อดี

* แนวทางเหล่านี้ช่วยให้ SMEs และเกษตรกรมีโอกาสแข่งขันได้ในระยะสั้น โดยไม่ต้องพึ่งราคากลางที่อาจสร้างความยุ่งยากในการบริหารจัดการ และยังคงยึดหลัก Lean Collaboration ที่เน้นความคล่องตัว
- **ข้อจำกัด

* การสนับสนุนหรือกำหนดโควตาอาจเพิ่มภาระงบประมาณรัฐเล็กน้อย และต้องอาศัยการบริหารจัดการที่ดีจาก Task Force เพื่อไม่ให้เกิดการบิดเบือนตลาด

### ความเห็นส่วนตัว
ผมคิดว่าการปล่อยให้แข่งขันตามกลไกตลาดอย่างเดียวตั้งแต่แรกอาจไม่เหมาะ เพราะ SMEs และเกษตรกรส่วนใหญ่ยังขาดความพร้อมเมื่อเทียบกับรายใหญ่ ดังนั้น การมี "ตัวช่วย" ในช่วงเริ่มต้น (เช่น อุดหนุนหรือโควตา) จะช่วยสร้างความเป็นธรรมและเพิ่มโอกาสให้พวกเขาเติบโตได้ แต่ในระยะยาว การแข่งขันเสรีจะดีกว่า เพื่อให้ระบบพัฒนาไปอย่างมีประสิทธิภาพ โดยมีกลไกป้องกันการผูกขาดคอยกำกับ

คุณคิดยังไงกับแนวทางนี้ครับ? หรือมีจุดไหนที่อยากให้เน้นเพิ่มเติมไหม?