เคยไหม… เดินผ่านใครสักคน แล้วกลิ่นน้ำหอมของเขาทำให้เรานึกถึง “ใครบางคน” ทันที ทั้งที่ไม่ได้เห็นหน้า ไม่ได้ยินเสียง แค่กลิ่นเดียวก็เหมือนถูกดึงกลับไปในช่วงเวลานั้นแบบชัดเจน
บางทีแค่กลิ่นสบู่ กลิ่นฝนแรกของฤดู หรือกลิ่นน้ำยาซักผ้าแบบเดิม ๆ
กลับทำให้เรานึกถึงห้องเรียนเก่าสมัยมัธยม หรือช่วงเวลาที่เคยนั่งเล่นกับเพื่อนตอนเย็น ๆ หลังเลิกเรียน
แล้วทำไม “กลิ่น” ถึงทรงพลังขนาดนั้น?
คำตอบคือ… เพราะ “กลิ่น” เดินทางสั้นกว่าประสาทสัมผัสอื่น
และพุ่งตรงเข้าสู่สมองส่วนที่เกี่ยวกับ “อารมณ์” และ “ความทรงจำ” โดยตรงเลย
กลิ่นที่เราดม จะเข้าสู่ Olfactory bulb (ศูนย์ประมวลผลกลิ่น)
ซึ่งอยู่ติดกับ Amygdala (สมองส่วนอารมณ์)
และ Hippocampus (สมองส่วนบันทึกความจำระยะยาว)
ต่างจากภาพ เสียง หรือสัมผัส ที่ต้องผ่าน “การตีความ” หลายขั้นตอนก่อนถึงสมองส่วนความรู้สึก
แต่กลิ่น ไม่ต้องตีความเลยค่ะ
มันเข้าถึงความรู้สึกได้โดยตรง
เพราะงั้นเวลาที่เราได้กลิ่นอะไรบางอย่าง สมองจะ “เรียกคืนความทรงจำ” ที่ผูกกับกลิ่นนั้นโดยอัตโนมัติ
กลิ่น = กุญแจของความทรงจำ
เคยได้ยินไหมคะว่า “กลิ่นคือสิ่งสุดท้ายที่เราลืม”
เพราะความทรงจำที่เชื่อมกับกลิ่น มักจะละเอียดและมีอารมณ์ร่วมมากกว่าความทรงจำจากภาพหรือเสียง
เช่น บางคนจำได้ว่า “ตอนแม่อยู่ มีกลิ่นน้ำอบแบบนี้ในบ้านทุกปีช่วงสงกรานต์”
หรือ “ตอนเด็กเคยได้กลิ่นแป้งเด็กแบบนี้ ตอนนอนบนตักยาย”
ไม่ต้องเห็นภาพ ไม่ต้องมีหลักฐานแสดง
แต่สมองจะจำ “ความรู้สึก” ตอนนั้นได้อย่างชัดเจน
เพราะกลิ่น ไม่ใช่แค่สิ่งที่เราดม แต่มันคือสิ่งที่เรา ‘รู้สึก’
อาจเพราะทุกครั้งที่เราได้กลิ่นบางอย่าง มันไม่ใช่แค่กลิ่นในอากาศ
แต่มันมาพร้อม “อารมณ์ตอนนั้น” ด้วยเสมอ
กลิ่นของฝน อาจไม่ใช่แค่ไอน้ำที่ตกจากฟ้า
แต่มันคือเสียงวิ่งเล่นตอนวัยเด็ก
คือวันดี ๆ ที่ไม่มีอะไรต้องกังวล
ทำไมกลิ่นบางอย่างถึงพาเราย้อนเวลาได้แม่นยำกว่ารูปภาพ?
บางทีแค่กลิ่นสบู่ กลิ่นฝนแรกของฤดู หรือกลิ่นน้ำยาซักผ้าแบบเดิม ๆ
กลับทำให้เรานึกถึงห้องเรียนเก่าสมัยมัธยม หรือช่วงเวลาที่เคยนั่งเล่นกับเพื่อนตอนเย็น ๆ หลังเลิกเรียน
แล้วทำไม “กลิ่น” ถึงทรงพลังขนาดนั้น?
คำตอบคือ… เพราะ “กลิ่น” เดินทางสั้นกว่าประสาทสัมผัสอื่น
และพุ่งตรงเข้าสู่สมองส่วนที่เกี่ยวกับ “อารมณ์” และ “ความทรงจำ” โดยตรงเลย
กลิ่นที่เราดม จะเข้าสู่ Olfactory bulb (ศูนย์ประมวลผลกลิ่น)
ซึ่งอยู่ติดกับ Amygdala (สมองส่วนอารมณ์)
และ Hippocampus (สมองส่วนบันทึกความจำระยะยาว)
ต่างจากภาพ เสียง หรือสัมผัส ที่ต้องผ่าน “การตีความ” หลายขั้นตอนก่อนถึงสมองส่วนความรู้สึก
แต่กลิ่น ไม่ต้องตีความเลยค่ะ
มันเข้าถึงความรู้สึกได้โดยตรง
เพราะงั้นเวลาที่เราได้กลิ่นอะไรบางอย่าง สมองจะ “เรียกคืนความทรงจำ” ที่ผูกกับกลิ่นนั้นโดยอัตโนมัติ
กลิ่น = กุญแจของความทรงจำ
เคยได้ยินไหมคะว่า “กลิ่นคือสิ่งสุดท้ายที่เราลืม”
เพราะความทรงจำที่เชื่อมกับกลิ่น มักจะละเอียดและมีอารมณ์ร่วมมากกว่าความทรงจำจากภาพหรือเสียง
เช่น บางคนจำได้ว่า “ตอนแม่อยู่ มีกลิ่นน้ำอบแบบนี้ในบ้านทุกปีช่วงสงกรานต์”
หรือ “ตอนเด็กเคยได้กลิ่นแป้งเด็กแบบนี้ ตอนนอนบนตักยาย”
ไม่ต้องเห็นภาพ ไม่ต้องมีหลักฐานแสดง
แต่สมองจะจำ “ความรู้สึก” ตอนนั้นได้อย่างชัดเจน
เพราะกลิ่น ไม่ใช่แค่สิ่งที่เราดม แต่มันคือสิ่งที่เรา ‘รู้สึก’
อาจเพราะทุกครั้งที่เราได้กลิ่นบางอย่าง มันไม่ใช่แค่กลิ่นในอากาศ
แต่มันมาพร้อม “อารมณ์ตอนนั้น” ด้วยเสมอ
กลิ่นของฝน อาจไม่ใช่แค่ไอน้ำที่ตกจากฟ้า
แต่มันคือเสียงวิ่งเล่นตอนวัยเด็ก
คือวันดี ๆ ที่ไม่มีอะไรต้องกังวล