การเจริญฌาน ๔ อย่างสม่ำเสมอ ย่อมเป็นเหตุให้จิตโน้มไปสู่พระนิพพาน

การเจริญฌาน ๔ อย่างสม่ำเสมอ ย่อมเป็นเหตุให้จิตโน้มไปสู่พระนิพพาน

ภิกษุทั้งหลาย เปรียบเหมือนแม่น้ำคงคา ที่เมื่อไหลไปทางทิศตะวันออก ย่อมหลั่งไปทางทิศตะวันออก และเอ่อล้นบ่าลงสู่ทิศตะวันออกโดยธรรมชาติฉันใด

ภิกษุผู้เจริญภาวนา ทำให้มากซึ่งฌานทั้ง ๔ ก็ฉันนั้น ย่อมโน้มเอียงไปสู่นิพพาน มุ่งตรงไปสู่นิพพาน และดำเนินไปสู่นิพพานเองโดยแน่วแน่

ภิกษุทั้งหลาย แล้วภิกษุจะเจริญฌานทั้ง ๔ อย่างไร จึงจักเป็นผู้โน้มไปสู่นิพพานได้เล่า?

ก็ภิกษุในธรรมวินัยนี้ ย่อมสงัดจากกาม สงัดจากอกุศลธรรม บรรลุปฐมฌาน มีวิตก วิจาร มีปีติและสุขที่เกิดจากความวิเวก

ต่อมา ย่อมบรรลุทุติยฌาน บรรลุตติยฌาน และบรรลุจตุตถฌานโดยลำดับ

ภิกษุทั้งหลาย ภิกษุผู้เจริญ ทำให้มากซึ่งฌานทั้ง ๔ อย่างนี้แล ย่อมเป็นผู้โน้มไปสู่นิพพาน มุ่งไปสู่นิพพาน และดำเนินตรงไปสู่นิพพานอย่างแท้จริง

พระไตรปิฎก เล่มที่ ๑๙ สังยุตตนิกาย มหาวารวรรค

ฌานสังยุต – ว่าด้วยฌาน ๔

[๑๓๐๑]
บาลี:
“ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย เปรียบเหมือนแม่น้ำคงคา ไหลไปสู่ทิศปราจีน หลั่งไปสู่ทิศปราจีน บ่าไปสู่ทิศปราจีน ฉันใด”

แปล:
ภิกษุทั้งหลาย ดูก่อนเถิด เปรียบเสมือนแม่น้ำคงคา ไหลไปทางทิศตะวันออก หลั่งไหลไปทางทิศตะวันออก เอ่อล้นบ่าลงไปทางทิศตะวันออก ฉันนั้น


บาลี:
“ภิกษุเจริญ กระทำให้มากซึ่งฌาน ๔ ย่อมเป็นผู้น้อมไปสู่นิพพาน โน้มไปสู่นิพพาน โอนไปสู่นิพพาน ฉันนั้นเหมือนกัน”

แปล:
ฉันใด ภิกษุผู้เจริญภาวนา ทำให้มากซึ่งฌานทั้งสี่ ก็ย่อมเป็นผู้โน้มเอียงไปสู่นิพพาน เอนเอียงไปสู่นิพพาน มุ่งตรงไปสู่นิพพาน ฉันนั้นเหมือนกัน

[๑๓๐๒]
บาลี:
“ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย ก็ภิกษุเจริญ กระทำให้มากซึ่งฌาน ๔ อย่างไร ย่อมเป็นผู้น้อมไปสู่นิพพาน โน้มไปสู่นิพพาน โอนไปสู่นิพพาน?”

แปล:
ภิกษุทั้งหลาย ภิกษุจะเจริญ ทำให้มากซึ่งฌานสี่อย่างไรเล่า จึงจะเป็นผู้โน้มเอียงไปสู่นิพพาน มุ่งตรงไปสู่นิพพาน?


บาลี:
“ภิกษุในธรรมวินัยนี้ สงัดจากกาม สงัดจากอกุศลธรรม บรรลุปฐมฌาน มีวิตก วิจาร มีปีติและสุขเกิดแต่วิเวกอยู่”

แปล:
ภิกษุในธรรมวินัยนี้ เมื่อสงัดออกจากกาม สงัดออกจากอกุศลธรรม บรรลุปฐมฌาน มีวิตก มีวิจาร มีปีติและสุขที่เกิดจากความวิเวก


บาลี:
“บรรลุทุติยฌาน … ตติยฌาน … จตุตถฌาน …”

แปล:
จากนั้นย่อมบรรลุทุติยฌาน … บรรลุตติยฌาน … และบรรลุจตุตถฌาน …


บาลี:
“ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย ภิกษุเจริญ กระทำให้มากซึ่งฌาน ๔ อย่างนี้แล ย่อมเป็นผู้น้อมไปสู่นิพพาน โน้มไปสู่นิพพาน โอนไปสู่นิพพาน”

แปล:
ภิกษุทั้งหลาย ภิกษุผู้เจริญ ทำให้มากซึ่งฌานทั้งสี่อย่างนี้แล ย่อมเป็นผู้โน้มไปสู่นิพพาน เอนเอียงไปสู่นิพพาน และมุ่งตรงไปสู่นิพพาน

กล่าวโดยสรุป พระสูตรนี้สอนว่า การเจริญฌาน ๔ อย่างสม่ำเสมอ ย่อมเป็นเหตุให้จิตโน้มไปสู่พระนิพพานเอง เหมือนแม่น้ำคงคาที่ไหลเอื่อยไปทางทิศตะวันออกโดยธรรมชาติ


      พระไตรปิฎกเล่มที่ ๑๙ พระสุตตันตปิฎกเล่มที่ ๑๑
สังยุตตนิกาย มหาวารวรรค

๙. ฌานสังยุต
ว่าด้วยฌาน ๔

[๑๓๐๑] ดูกรภิกษุทั้งหลาย เปรียบเหมือนแม่น้ำคงคา ไหลไปสู่ทิศปราจีน หลั่งไปสู่
ทิศปราจีน บ่าไปสู่ทิศปราจีน ฉันใด ภิกษุเจริญ กระทำให้มากซึ่งฌาน ๔ ย่อมเป็นผู้น้อมไปสู่
นิพพาน โน้มไปสู่นิพพาน โอนไปสู่นิพพาน ฉันนั้นเหมือนกัน.
       [๑๓๐๒] ดูกรภิกษุทั้งหลาย ก็ภิกษุเจริญ กระทำให้มากซึ่งฌาน ๔ อย่างไร ย่อม
เป็นผู้น้อมไปสู่นิพพาน โน้มไปสู่นิพพาน โอนไปสู่นิพพาน? ภิกษุในธรรมวินัยนี้ สงัดจาก
กาม สงัดจากอกุศลธรรม บรรลุปฐมฌาน มีวิตกวิจาร มีปีติและสุขเกิดแต่วิเวกอยู่ บรรลุ
ทุติยฌาน ... ตติยฌาน ... จตุตถฌาน ... ดูกรภิกษุทั้งหลาย ภิกษุเจริญ กระทำให้มากซึ่งฌาน ๔
อย่างนี้แล ย่อมเป็นผู้น้อมไปสู่นิพพาน โน้มไปสู่นิพพาน โอนไปสู่นิพพาน.
I’m