.

เมื่อคนตาย ร่างกายจะเริ่มเน่าเปื่อยทันที
แต่การดองศพไว้จะชะลอการเน่าเปื่อยได้

กระบวนการศพสลายตัวจะเริ่มขึ้น
ภายในเวลาไม่กี่นาทีหลังจากคนตาย
แต่ก็มีตัวแปรหลายอย่าง เช่น
อุณหภูมิแวดล้อม ความเป็นกรดของดิน
และวัสดุที่ใช้และใส่ในโลงศพ
อาจส่งผลต่อระยะเวลา
ที่ศพเหลือแต่โครงกระดูก

โดยเฉลี่ยแล้ว
ศพที่ถูกฝังอยู่ในโลงศพ
มักจะเริ่มสลายตัวภายในหนึ่งปี
แต่ต้องใช้เวลาเป็นสิบปี
ศพจึงจะย่อยสลายได้สมบูรณ์
จนเหลือเพียงโครงกระดูกเท่านั้น
Daniel Wescott ผู้อำนวยการศูนย์นิติมานุษยวิทยา
Forensic Anthropology Center
Texas State University ให้สัมภาษณ์ Live Science
.


ศพที่ถูกฝังไร้โลงศพ
ถ้าไม่มีการป้องกันแมลง/องค์ประกอบอื่น ๆ
มักจะกลายเป็นโครงกระดูกภายใน 5 ปี
ตามข้อมูลของ Nicholas Passalacqua
Forensic Osteology Research Station
Western Carolina University
.


การสลายตัวของศพนั้นค่อนข้างตรงไปตรงมา
เมื่อคนตายแล้ว เลือดที่มีออกซิเจนจะหยุดไหล
เซลล์ก็จะตาย ในกระบวนการที่เรียกว่า Autolysis
เซลล์จะปล่อยเอนไซม์ Enzyme
(โดยเฉพาะจาก Lysosomes ซึ่งมีเอนไซม์ย่อยอาหาร)
ซึ่งออกมาทำลายเซลล์เอง
เช่นเดียวกับ คาร์โบไฮเดรตและโปรตีน
The Cell: A Molecular Approach
Sinauer Associates, 2000)


การเน่าเสีย Putrefaction
หรือ การสลายตัวของสารอินทรีย์
มีทั้งไม่ใช้ออกซิเจน (ระบบปิดไม่เติมอากาศ)

แบคทีเรีย เชื้อรา สิ่งมีชีวิตอื่น ๆ (แมลง/สัตว์)
จะทำลายส่วนต่าง ๆ ของศพในระบบเปิด

ผิวหนังศพจะเปลี่ยนเป็นสีเขียวราว 18 ชั่วโมง
@ การประเมินการเปลี่ยนแปลงหลังการชันสูตร
Evaluation of Postmortem Changes
(StatPearls Publishing, 2022)
สิ่งนี้เกิดขึ้นพร้อม ๆ
แบคทีเรียในช่องท้องที่เพิ่มจำนวนอย่างรวดเร็ว
สร้างก๊าซที่ทำให้ศพบวม/มีกลิ่น (ขึ้นอืด)
การเน่าเสียจะเร็วขึ้นเมื่ออยู่ในที่ที่ร้อน
ศพจึงมักเก็บไว้ในตู้เย็นจนกว่าจะถึงเวลาฝัง

ในช่วงที่ท้องศพขึ้นอืดนี้
ผิวหนังจะเสื่อมโทรม พุพอง
และมีลักษณะแตกลายงาแยกตัวออกได้
เส้นเลือดดำจะแกมสีเขียว
ซึ่งมองเห็นได้ทางผิวหนัง
ภายในเวลา 24-48 ชั่วโมง
ตาม Evaluation of Postmortem Change

ในที่สุด การขยายตัว/ขึ้นอืดศพจะยุบตัวลง
และในกระบวนการที่เรียกว่า การเน่าเสียสีดำ
อวัยวะ เนื้อเยื่อของศพจะอ่อนตัวลง
และเป็นอาหารของสัตว์ร่วมโลก
เช่น แมลง จุลินทรีย์ จะกินเนื้อเยื่ออ่อนที่เหลือ
จนเหลือแต่โครงกระดูกที่กัดแทะได้ยากที่สุด
 
" การสลายตัวจะช้าลงอย่างมากในขั้นตอนนี้
โครงกระดูกต้องใช้เวลาหลายปีหรือหลายสิบปี
กว่าที่โครงกระดูกจะสลายตัว  ตามข้อมูล
การประเมินการเปลี่ยนแปลงหลังการชันสูตร
Evaluation of Postmortem Changes
(นักโบราณคดีมักเจอโครงกระดูกโบราณ)

เพื่อชะลอการเน่าเปื่อยของศพ
นักดองศพจะระบายเลือด/ของเหลวอื่น ๆ
ออกจากศพและแทนที่ด้วยของเหลว
ที่ใช้ดองศพ ฉีดเข้าไปในเส้นเลือดดำ
สารเคมีเหล่านี้จะทำหน้าที่เป็นสารกันบูด
จะหยุดการทำงานของแบคทีเรียที่ทำลายศพ
แม้ว่าการดองศพจะถือเป็นเรื่องปกติ
แต่บางศาสนาก็ห้ามทำ
เพราะถือเป็นการทำให้ร่างกายเสื่อมโทรม

ถ้าศพถูกดองไว้แล้วสามารถทำให้
เกิดการเปลี่ยนแปลงเรื่องราวบางเรื่องได้จริง ๆ

ตัวอย่างเช่น กรณีของ Medgar Evers
ผู้นำด้านสิทธิมนุษยชนที่ถูกสังหารในปี 1963
มีการดองศพไว้ เมื่อศพถูกขุดขึ้นมา
เพื่อใช้เป็นหลักฐานพิจารณาคดีในปี 1991
ศพได้รับการเก็บรักษาไว้เป็นอย่างดี
จนเจ้าหน้าที่รัฐยอมให้ลูกชายคนตาย
เข้าไปดูศพก่อนผ่าตัดชันสูตรอีกครั้งได้
.
.

สำหรับศพที่ถูกดองและถูกฝังอยู่ในโลงศพ
ระยะเวลา 5-10 ปีจะเกิดการสลายตัวโดยทั่วไป
เมื่อถึงจุดนั้นเนื้อเยื่อจะหายไปเหลือแต่กระดูก

คุณภาพของงานดองศพก็มีบทบาทเช่นกัน 
เมื่อตอนที่นักวิจัยขุดศพที่ดองไว้ราว 15 ปีก่อน
พบว่าเหลือโครงกระดูกบางส่วนเพราะโลงศพพัง
ส่วนอีกศพหนึ่งที่ขุดขึ้นมาหลังจากฝังปีเดียว
เธอดูเหมือนว่าจะเพิ่งตาย แต่มีราขึ้นบนศพ

สถานที่ฝังศพอาจจะมีผลกระทบเช่นกัน
หากโลงศพถูกฝังอยู่ในดินที่เป็นกรด
โลงศพจะสึกกร่อน ผุพัง เร็วขึ้น
ทำให้ศพสัมผัสกับธาตุต่าง ๆ
รวมทั้งแมลง/จุลินทรีย์ ซึ่งสนับสนุน
กระบวนการย่อยสลายของศพ

มีปัจจัยอีก 2-3 อย่างที่คนส่วนใหญ่ไม่นึกถึง
ในสภาพแวดล้อมกลางแจ้ง
ศพคนอ้วนจะสลายตัวได้เร็วกว่าในช่วงแรก
แต่จะช้าลงเมื่อเทียบกับศพอื่น ๆ ในเวลาต่อมา
เพราะหนอนชอบกัดกินเนื้อเยื่อกล้ามเนื้อ
มากกว่ากัดกินไขมันศพ

เคมีบำบัดและยาปฏิชีวนะที่ใช้ก่อนตาย
อาจมีผลกระทบอย่างมากต่อการสลายตัว
เพราะทั้งสองอย่างนี้จะฆ่าแบคทีเรียบางส่วน
ที่เกี่ยวข้องกับกระบวนการย่อยสลายนี้

แต่ที่ฟังดูแปลก พื้นผิวของโลงศพ
อาจมีอิทธิพลต่ออัตราการสลายตัวด้วยเช่นกัน
วัสดุบางอย่างของโลงศพ
จะดูดของเหลวออกจากศพ
และอาจทำให้ศพแห้ง
และกลายเป็นมัมมี่ได้เร็วขึ้น

หากวัสดุมีความชื้น
ศพอาจเปียกโชกในของเหลว
ที่เกิดขึ้นจากศพ/โลงศพ
ศพจะย่อยสลายได้เร็วกว่า "
Daniel Wescott กล่าวบรรยายสรุป
.

เรียบเรียง/ที่มา

https://bit.ly/3GMynpr
.

---

.

เรื่องเล่าไร้สาระ

การดองศพอาจารย์ใหญ่ที่เคยเห็น
จะทำเป็นบ่อพัก แช่ศพเปลือยด้วยฟอร์มาลิน
ในบางช่วงที่ศพเยอะก็วางศพซ้อนกัน 2-3 ศพ
และต้องมีคนคอยตรวจสอบน้ำยาให้เข้มข้น

ศพอาจารย์ใหญ่จะถูกแช่น้ำยาประมาณ 1 ปี
เพื่อให้กล้ามเนื้อและอวัยวะต่าง ๆ ของศพ
ได้รับการรักษาสภาพเป็นอย่างดี
จึงจะสามารถนำมาศึกษาได้
บางครั้งก็ใช้เวลานานถึง 2  ปี
เพราะมีศพให้ศึกษาจำนวนมากรอคิวอยู่

แต่ศพอาจารย์ใหญ่ที่ศึกษาเฉพาะทาง
เพื่อการรักษาที่ดีกว่าและแผลหายเร็ว
/แผลเล็ก/ผ่าตัดแบบส่องกล้อง
จะมีวิธีเตรียมการใช้น้ำยาที่ต่างกัน
หลังผู้บริจาคศพเสียชีวิต
จะต้องฉีดน้ำยารักษาสภาพให้ศพเร็วที่สุด
แล้วใช้เรียนภายในระยะเวลา 50 วัน
© บริจาคร่างกาย

ในอดีตศพอาจารย์ใหญ่มักจะเป็นคนนิรนาม
เพราะระบบฐานข้อมูลประชากรไทยยังไม่ดี
ศพที่ไร้ญาติจึงมักจะนำมาดองศพเพื่อศึกษา
บางครั้งมีจำนวนมากก็ส่งออกไปต่างประเทศ
เพื่อแลกเปลี่ยนการศึกษาระหว่างกัน
มักเป็นชาติที่ไม่นิยมบริจาคศพ/รีบฝังศพ
เคยเป็นข่าวดังไทยรัฐ เรื่องเจอศพดอง
กำลังเตรียมส่งออกไปยังตะวันออกกลาง/ยุโรป

ต่อมาช่วงหลังจำนวนศพอาจารย์ใหญ่
มีคนบริจาคเหลือเฟือจำนวนมาก
เลยมีการกำหนดเงื่อนไขมากกว่าเดิม
แต่ไม่ตัดสิทธิ์คนที่จะบริจาคกระดูก
เพื่อทำหน้าที่เป็นอาจารย์ใหญ่
.


ในอดีตของไทยก็มีการรักษาศพง่าย ๆ
ก่อนที่จะมีโลงเย็นให้บริการเหมือนทุกวันนี้
โลงเย็นเลียนแบบห้องดับจิตของโรงพยาบาล
ที่ศพแช่เย็นรอทายาทมารับศพ

ในปี 2535 SMEs สุพรรณบุรี
เรื่มทำโลงเย็นแบบ Direct Sales ตามวัด
ต่อมาก็มีคน Copy & Development ทั่วไทย
มีทั้งแบบให้เช่าโดย Organizer
วัด อบต ซื้อไว้บริการ/คิดค่าบริการชาวบ้าน


การใช้น้ำมันก๊าดกรอกปากศพไม่ให้เน่า
ศพจะไม่เน่าเหม็นราว 1-3 สัปดาห์
แต่ศพจะแห้ง ๆ คล้ายตายซาก
ในทีแรกจะกรอกยากมาก แต่พอผ่านก็ฉลุยเลย
มีในนิทานชาวไร่ ของ น.อ. สวัสดิ์ จันทนี

การฉีดฟอร์มาลีนให้กับศพ
มีทั้งของโรงพยาบาล/ชาวบ้านทำกันเอง
ด้วยการใช้ที่สูบลมแบบใช้เท้าถีบ
คลำหาเส้นเลือดดำที่เท้า 2 ข้าง
แล้วใส่เข็มฉีดน้ำยาฟอร์มาลีน
จากถุงน้ำเกลือ/ขวด
ใช้แรงลมอัดน้ำยาผ่านสายยาง/เข็ม
เข้าไปในหลอดเลือดดำทีละข้าง
ในปริมาณน้ำยาเท่า ๆ กัน
สังเกตจากเส้นเลือดดำที่มือศพจะบวมเป่ง
ก็ถือว่าผ่าน จะรักษาศพได้นานวันเช่นกัน

โลงศพในอดีตนิยมใส่กากชาที่ชงแล้วตากแห้ง
หรือใบชาจีนราคาถูก ๆ ใส่ลงไปจำนวนมาก
นัยว่าช่วยดับกลิ่นกับดูดซับน้ำเหลืองจากศพ

การแช่ศพกับน้ำผึ้งก็ช่วยได้เช่นกัน
แต่ส่วนมากมักจะแช่แค่หัวศัตรู 
เพื่อเป็นการยืนยันว่าตายแล้วจริง
มีเหตุการณ์เรื่องแบบนี้
ในพงศาวดารจึน/นวนิยายกำลังภายใน

ส่วนญี่ปุ่นก็เคยใช้น้ำผึ้งดองหัว ใบหู จมูก
ของเชลยชาวเกาหลีส่งไปญี่ปุ่นรับเงินรางวัล
ต่อมา น้ำผึ้งหายากก็เลยใช้เกลือแทน
.

---

.

ศพดอง เลนิน เหมาเจ๋อตุง
ผู้นำคอมมี่รัสเซีย จีน 
จะใช้เครื่องปรับอากาศให้เย็นจัด
ตอนเปิดให้คนเข้าเยี่ยมชมสักการะ
แต่ทุกค่ำคืนจะมีการดองศพกับน้ำยา
พอตอนเช้าค่อยจัดฉากให้ดูดีมีสกุล

มีการรักษาสภาพ/ตรวจสอบศพ
ในรอบระยะเวลาทุก ๆ ปี
เช่น ตรวจสอบเชื้อรา ศัลยกรรมตกแต่ง
จมูก ใบหู หน้าตา เส้นผม คิ้ว
มีการใช้เครื่องสำอางตบแต่งใบหน้า
และเปลี่ยนเสื้อผ้าทุก ๆ ปี
เรียกว่า ค่าใช้จ่ายแพงกว่าฝังศพ

ในอดีตที่สหรัฐอเมริกา
ก็นิยมดองศพด้วยแอลกอฮอล์
ลูกชายลินคอห์นคนหนึ่งก็มีการดองไว้
เพราะท่านประธานาธิบดีทำใจไม่ได้
ท่านมักจะเปิดโลงศพออกมาดูเวลาโศกเศร้า
หลังท่านตายจึงมีการฝังศพลูกชายท่าน
.

---

.

ศ.พ.ต.อ.นพ.ถวัลย์ อาศนะเสน
ผู้ก่อตั้งนิติเวชจุฬาและเขียนตำราเล่มแรก
ท่านหวิบ(โมโห)มาก เวลานิสิตนักศึกษา
เขียนตอบวิชาท่านว่า ในศพที่ตายแล้ว
ท่านบอกศพมันก็คือ คนตายอยู่แล้ว
จะตายซ้ำตายซ้อนได้อย่างไร ปรับตกข้อนี้