เสด็จประพาสต้น ก่อกำเนิดโครงการหลวง
“...การไปเที่ยวของพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวนั้นอาจเรียกได้ว่า เป็นการประพาสต้น เมื่อทรงแปรพระราชฐานไปเชียงใหม่
มิได้ทรงพัก แต่มักจะเสด็จฯ ดั้นด้นไปทอดพระเนตรชีวิตคนบนดอย...”


โครงการหลวง คือโครงการส่วนพระองค์ที่พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวโปรดเกล้าฯ  เพื่อช่วยเหลือราษฎรชาวไทยภูเขา
ให้มีอาชีพสร้างรายได้
      
   สิ่งที่ โครงการหลวง ทำเพื่อชาวเขาให้อยู่ดีกินดี ก็คือ การสนับสนุนให้ ชาวเขา ปลูกพืชผักเมืองหนาว และนำเอาผลผลิต
ที่ได้มาขายสู่ท้องตลาด โดยที่ โครงการหลวง ทำหน้าที่ส่งเสริมการปลูกและดูแลทางด้านการตลาดให้ ซึ่งผลิตภัณฑ์จาก
โครงการหลวงทั้งหมดจะอยู่ภายใต้เครื่องหมายการค้า “ ดอยคำ ”  


     เมื่อครั้งแรกที่โครงการไปตั้งสถานีเกษตรที่สูงที่ดอยอ่างขาง เชียงใหม่ ม.จ.ภีศเดช รัชนี ผู้อำนวยการโครงการฯ ที่ทรงไปพบ
ลูกท้อพันธุ์พื้นเมืองของอ่างขางที่มีรสชาติดีมาก จึงทรงนำกลับมาที่กรุงเทพฯ ด้วย และทรงทำเป็นผลไม้ลอยแก้วบรรจุกระป๋อง
คนที่ได้รับประทานพูดเป็นเสียงเดียวกันว่าอร่อยกว่าพีชฝรั่ง ทำให้ทรงได้รับแรงบันดาลใจทรงหอบกระป๋องเปล่าและเครื่องปิดกระป๋อง
พร้อมน้ำตาลขึ้นดอยอ่างขาง แล้วทำท้อลอยแก้วลงมาขาย ขายดิบขายดีมากจนปีต่อมาจึงได้ตั้งโรงงานขึ้น กลายเป็นโรงงานหลวงอาหาร
สำเร็จรูปแห่งแรกของพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว

ลูกท้อ ไม้มงคลจีน
วัตถุประสงค์ของ โครงการหลวง

    ©  เพื่อป้องกันการทำลายป่าต้นน้ำโดยราษฎรชาวเขา และส่งเสริมการปลูกป่าทดแทน
    ©  เพื่อจัดให้ราษฎร ชาวเขา เลิกโยกย้ายที่ทำกิน และการทำลายป่าเพื่อปลูกฝิ่น ซึ่งเป็นการผิดกฏหมาย
และให้รู้จักอยู่เป็นหลักแหล่ง โดยดำเนินการจัดหาพันธุ์พืชที่ทดลองแล้วว่าสามารถปลูกได้ ในสภาพภูมิประเทศ
และสภาพภูมิอากาศที่เป็นถิ่นที่อยู่ของราษฎร ชาวเขา อีกทั้งเป็นพืชที่สามารถทำรายได้สูงเท่ากับฝิ่นหรือมากกว่า
    ©  เพื่อดำเนินการฝึกอบรมราษฎรชาวเขา ให้เข้าใจหลักวิชาการเกษตรที่สูง รวมทั้งการเลี้ยงสัตว์
    ©  เพื่อดำเนินการทดลองวิจัยพันธุ์พืช และพันธุ์สัตว์ ที่จะสามารถขยายพันธุ์ให้แก่ราษฎร เพื่อนำไปปลูก
และเลี้ยงเพื่อเพิ่มพูนรายได้ โดยทำการศึกษาในด้านการขนส่ง และภาวะตลาดด้วย
    ©  เพื่อส่งเสริมในด้านการศึกษาอนามัย และการวางแผนครอบครัวแก่ราษฎร ชาวเขา
และได้พระราชทานเป้าหมายของ โครงการหลวง ไว้ดังนี้
    ©  ช่วยชาวเขา เพื่อมนุษยธรรม
    ©  ช่วยชาวไทย โดยลดการทำลายทรัพยากรธรรมชาติ คือ ป่าไม้ และต้นน้ำลำธาร
    ©  กำจัดการปลูกฝิ่น
    ©  รักษาดิน และใช้พื้นที่ให้ถูกต้อง คือ ให้ป่าอยู่ในส่วนที่เป็นป่า และทำไร่ ทำสวน ในส่วนที่ควรเพาะปลูก
อย่าให้ส่วนทั้งสองนี้รุกล้ำซึ่งกันและกัน
    ©  ผลิตพืชเพื่อเพิ่มประโยชน์ทางเศรษฐกิจแก่ประเทศ

พืชผักเมืองหนาวที่ได้รับการวิจัยและส่งเสริมให้ปลูกทดแทนฝิ่น
    ชาวเขา ในอดีตปลูกฝิ่นเป็นรายได้ ก็เพราะไม่ทราบว่าจะปลูกพืชอื่นใดนอกจากฝิ่น ฝิ่นเป็นพืชทำเงินเพียงอย่างเดียวที่รู้จัก
พืชอื่น ๆ เช่น ข้าว ข้าวโพด ฯลฯ นั้น ก็ปลูกเพื่อใช้รับประทาน และเลี้ยงสัตว์ โครงการหลวง ได้นำพืชพรรณเข้ามา ทำการทดลอง
บนที่สูงเป็นจำนวนมากมาย หลายชนิด หลายพันธุ์ ได้รับความช่วยเหลือจากประเทศต่าง ๆ ซึ่งเข้าใจ และเห็นใจ ในปัญหาที่เรา
ประสบอยู่ เพราะปัญหาเรื่องฝิ่นนั้น มิใช่เป็นปัญหาของประเทศไทยเท่านั้น แต่เป็น ปัญหาของโลก ผลการทดลองค่อย ๆ เกิดขึ้น
อย่างช้า ๆ ในระยะแรก และมีอัตราความสำเร็จสูงขึ้น ในเวลาต่อมาเมื่อนักวิชาการมีความเข้าใจ สภาพภูมิอากาศดีขึ้น ผลการ
ทดลองนี้ได้ถ่ายทอด ไปสู่ ชาวเขา เป็นการร่วมกันทดลองก่อนในระยะแรก แล้วจึงกลายมาเป็น อาชีพอย่างจริงจังในระยะหลัง
ชาวเขา เริ่มมีความเชื่อมั่นที่จะปลูกผัก ปลูกดอกไม้ ปลูกผลไม้ เพื่อทำรายได้แทนฝิ่น และเมื่อเห็นว่าได้เงินมาจริง ๆ ก็ค่อย ๆ
ลดการปลูกฝิ่นลง จนในที่สุดในหลายท้องที่ของ โครงการหลวง ฝิ่นดูจะกลายเป็นพืชที่หาดูได้ยากไปเสียแล้ว

   ในปัจจุบัน ผลไม้ ผัก ดอกไม้ และพืชเมืองหนาวต่าง ๆ มีจำหน่ายตลอดปี และเป็นที่รู้จักกันอย่างแพร่หลาย ทั้ง ๆ ที่เมื่อไม่นาน
มานี้เอง เรายังต้องสั่งซื้อมาจากต่างประเทศ พื้นที่สูงกลับกลายเป็นพื้นที่พิเศษ เป็นพื้นที่ที่เป็นประโยชน์ แก่ประเทศชาติอย่างที่ไม่เคย
คาดคิดมาก่อน


แปลงปลูกผักภายในโครงการหลวงบ้านวัดจันทร์

ผลผลิตจากศูนย์พัฒนาโครงการหลวงหมอกจ๋าย

ผักสลัดเมืองหนาว เช่น เร๊ดโอ๊ค กรีนโอ๊ค ฟิลเล่ เร๊ดคอลเรล บัตเตอร์เฮด

ผลผลิตจากดอย

สตรอเบอรี่ มูลนิธิโครงการหลวง

ศูนย์พัฒนาโครงการหลวงขุนแปะ เชียงใหม่

สาลี่

ถึงวันนี้ผลิตภัณฑ์ภายใต้ตราสัญลักษณ์ดอยคำ มีมากมายกว่า 100 รายการทั้งแยมรูปแบบต่างๆ น้ำผลไม้สดนานาชนิด
ผลไม้ลอยแก้ว ผักเมืองหนาวปลอดสารพิษ และอื่นๆ อีกมากมาย

ผลสำเร็จของโครงการหลวงที่ได้รับการยอมรับ และ ยกย่องในระดับนานาชาติ

พ.ศ. 2531 รางวัลแมกไซไซในสาขา INTERNATIONAL UNDERSTANDING
พ.ศ. 2547 COLOMBO PLAN สาขาองค์กรที่แก้ไขปัญหาการปลูกฝิ่นได้สำเร็จ
พ.ศ. 2551 Expo Zaragoza 2008 “Water and Sustainable Development” ประเทศสเปน
http://www.ontotour.com/index.php?lay=show&ac=article&Id=348299&Ntype=4