ไปรณีษย์คืออะไร???

ไปรษณีย์ เป็นคำที่บัญญัติขึ้นมาเพื่อใช้แทนคำว่า Post
พจนานุกรมฉบับราชบัณฑิตยสถาน พ.ศ.2554 บอกไว้ว่า -

“ไปรษณีย-, ไปรษณีย์ :
[ไปฺรสะนียะ-, ไปฺรสะนี] (คำนาม) วิธีการส่งหนังสือและหีบห่อสิ่งของเป็นต้นโดยมีองค์การที่ตั้งขึ้นเป็นเจ้าหน้าที่รับส่ง. (ส. เปฺรษณีย)
พจนานุกรมบอกว่า “ไปรษณีย์” มาจากสันสกฤตว่า “เปฺรษณีย”

ดูใน สํสกฤต-ไท-อังกฤษ อภิธาน ไม่พบคำว่า “เปฺรษณีย” แต่มีคำว่า “เปฺรษณ” ซึ่งมีรากศัพท์เดียวกัน และบอกไว้ว่า -

“เปฺรษณ : (คำนาม) ‘เปรษณ’ การใช้หรือส่งไป; sending or despatching.”

บาลีมีคำว่า “เปสนิย” (เป-สะ-นิ-ยะ) ความหมายเดียวกับ “เปฺรษณีย” ในสันสกฤต

เปสนิย รากศัพท์มาจาก -

(1) ปิสฺ (ธาตุ = ส่งไป) + ยุ ปัจจัย, แปลง ยุ เป็น อน (อะ-นะ), แผลง อิ ที่ ปิ- เป็น เอ
: ปิสฺ > เปส + ยุ > อน = เปสน แปลตามศัพท์ว่า “การส่งไป” หมายถึง การส่งไป, การส่งสาร; การบริการ (sending out, message; service)

(2) เปสน + ณฺย ปัจจัย, ลบ ณฺ, ลง อิ อาคมที่ น
: เปสน + อิ = เปสนิ + ณฺย > ย = เปสนิย แปลตามศัพท์ว่า “อันควรส่งไป” ใช้ในความหมายว่า -เกี่ยวกับข่าวสาร, ส่งสารไป (connected with messages, going messages)

เมื่อเอ่ยถึง “ไปรษณีย์” เราคงนึกถึงคำอังกฤษว่า post
พจนานุกรมอังกฤษ-บาลี มีคำแปลดังนี้ -

(1) post (ที่หมายถึงไปรษณีย์) : sāsanaharaṇa สาสนหรณ (สา-สะ-นะ-หะ-ระ-นะ) = การนำข่าวไป, การส่งข่าว
(2) post man (post man) : sāsanabhājaka สาสนภาชก (สา-สะ-นะ-พา-ชะ-กะ) = ผู้จ่ายข่าว, ผู้นำข่าวไปส่ง

Credit : เฟซบุ๊ค ทองย้อย แสงสินชัย
// เคยทำรายงานเรื่องบุรุษไปรษณีย์ ที่เราหาได้คร่าวๆก็ประมาณนี้ค่ะ