ความยืดยาวของสังสารวัฏ กรรมและวิบากแห่งกรรม เป็นเรื่องที่เชื่อมโยงซึ่งกันและกัน
ในชั่วชีวิตคนของเราที่บอกว่ายาวนานประมาณ80ปีนั้น แท้จริงแล้วก็เป็นช่วงเวลาที่สั้นนัก เรามี80ฤดูฝน อิ่มอร่อยไม่ได้นานอะไรมากมายโรคต่างๆก็จะวิ่งตามหา วัยเด็กไม่กี่ปีสั้นนักก็ต้องโตขึ้นมารับผิดชอบกับคนจำนวนมาก จนกระทั่งเกษียณจากการงาน นี้คือชีวิตเล็กๆสั้นๆ ไม่รู้หัวไม่รู้หาง แป๊บเดียวเกิดมาก็ตายจากกันไปแล้ว
ปัญหาคือ มีผู้บอกว่านั่นจะไม่ได้เป็นครั้งเดียวที่จะเกิดขึ้น เมื่อตายแล้วหากยังมีตัณหาต่างๆอยู่ก็จะก่อให้เกิดชีวิตในร่างใหม่ โลกใหม่อีกครั้ง ส่งผลเวียนไปเวียนไป ไม่จบได้ เมื่อตายจากคนนี้ ร่างกายแบบนี้ มีปัญญาแบบนี้ ก็ย่อมไปเกิดใหม่อาจจะเป็นสัตว์บ้าง เป็นคนอีกเพศบ้าง ยากจน หรือรวยขึ้น กำหนดให้เป็นอย่างไรนั้นไม่ใช่เรื่องง่าย
คนพุทธมักจะคิดว่า ถ้าเรื่องที่อยู่ในคัมภีร์เป็นจริง เรื่องที่บอกเล่าจากตำราเป็นจริง ทำไมเมื่อทำดีจึงไม่ได้ดี ทำชั่วก็ได้ผลดี ทำชั่วได้ชั่วก็มี นั่นจึงทำให้บุคคลมองในกรอบระยะเวลาสั้นๆ เมื่อกรรมต่างๆยังไม่ได้ส่งผล ผลยังมาไม่ถึง จึงคิดว่ากรรมดีกรรมชั่วไม่มีจริง
สังสารวัฎยืดยาว เพราะบุคคลนั้นเกิดแล้วตาย ตายแล้วเกิดใหม่อีกในภพต่างๆไม่หยุดยั้ง หยุดไม่ได้ ยาวนาน นานและนาน ตลอดกาลนาน ชีวิตนั้นถึงสั้นนัก แต่สังสารวัฏกลับไม่มีทางจบสิ้น
กรรมต่างๆ ผลของกรรมต่างๆ ไม่ได้ส่งผลในระยะเวลาอันสั้นๆบ้าง อาทิเช่น ในชั่ววันสองวันนี้บ้าง ในปีสองปีนี้บ้าง ในวัยต่างๆบ้าง ในชีวิตที่เกิดถัดไปบ้าง แต่ผลของมันอาจจะส่งมาจากหลายสิบร้อยพันชาติก่อนหน้านี้ และจากหลายร้อยพันหมื่นชาติก่อนหน้านี้ก็ไม่มีใครทราบว่า สัตว์นั้น ได้ทำอะไรกับใครอย่างไรกันมาบ้าง ผลจึงส่งกันมาจนวันนี้
หากมองในนแง่คัมภีร์ ไม่มีใครทราบว่ากรอบระยะเวลาของชาติก่อนพระพุทธเจ้านั้นกินเวลาเท่าไหร่ หมายถึงจำนวนปีก่อนที่พระองค์จะมาประสูตร ในแง่คัมภีร์เราทราบเพียงว่าพระองค์สถิตย์อยู่ในสวรรค์ชั้นดุสิต แต่ยังไม่มีเคยลำดับว่าชาติก่อนนั้นคือเวลาที่ต่างกันเท่าไหร่ในแง่จำนวนปีโลกมนุษย์ จะบอกว่าสองพันล้านปีก็ไม่มีใครทราบ หรือจะต่อเนื่องจากชาติในชาดกแทบจะทันทีก็ไม่มีใครทราบ
การทำกรรมใดๆจึงควรจะกลัวผลแห่งกรรมไว้ให้มาก เพราะไม่มีใครทราบว่าสิ่งต่างๆเหล่านั้นเป็นผลของกรรมที่เกิดขึ้นเมื่อไหร่
ความยืดยาวของสังสารวัฏ
ในชั่วชีวิตคนของเราที่บอกว่ายาวนานประมาณ80ปีนั้น แท้จริงแล้วก็เป็นช่วงเวลาที่สั้นนัก เรามี80ฤดูฝน อิ่มอร่อยไม่ได้นานอะไรมากมายโรคต่างๆก็จะวิ่งตามหา วัยเด็กไม่กี่ปีสั้นนักก็ต้องโตขึ้นมารับผิดชอบกับคนจำนวนมาก จนกระทั่งเกษียณจากการงาน นี้คือชีวิตเล็กๆสั้นๆ ไม่รู้หัวไม่รู้หาง แป๊บเดียวเกิดมาก็ตายจากกันไปแล้ว
ปัญหาคือ มีผู้บอกว่านั่นจะไม่ได้เป็นครั้งเดียวที่จะเกิดขึ้น เมื่อตายแล้วหากยังมีตัณหาต่างๆอยู่ก็จะก่อให้เกิดชีวิตในร่างใหม่ โลกใหม่อีกครั้ง ส่งผลเวียนไปเวียนไป ไม่จบได้ เมื่อตายจากคนนี้ ร่างกายแบบนี้ มีปัญญาแบบนี้ ก็ย่อมไปเกิดใหม่อาจจะเป็นสัตว์บ้าง เป็นคนอีกเพศบ้าง ยากจน หรือรวยขึ้น กำหนดให้เป็นอย่างไรนั้นไม่ใช่เรื่องง่าย
คนพุทธมักจะคิดว่า ถ้าเรื่องที่อยู่ในคัมภีร์เป็นจริง เรื่องที่บอกเล่าจากตำราเป็นจริง ทำไมเมื่อทำดีจึงไม่ได้ดี ทำชั่วก็ได้ผลดี ทำชั่วได้ชั่วก็มี นั่นจึงทำให้บุคคลมองในกรอบระยะเวลาสั้นๆ เมื่อกรรมต่างๆยังไม่ได้ส่งผล ผลยังมาไม่ถึง จึงคิดว่ากรรมดีกรรมชั่วไม่มีจริง
สังสารวัฎยืดยาว เพราะบุคคลนั้นเกิดแล้วตาย ตายแล้วเกิดใหม่อีกในภพต่างๆไม่หยุดยั้ง หยุดไม่ได้ ยาวนาน นานและนาน ตลอดกาลนาน ชีวิตนั้นถึงสั้นนัก แต่สังสารวัฏกลับไม่มีทางจบสิ้น
กรรมต่างๆ ผลของกรรมต่างๆ ไม่ได้ส่งผลในระยะเวลาอันสั้นๆบ้าง อาทิเช่น ในชั่ววันสองวันนี้บ้าง ในปีสองปีนี้บ้าง ในวัยต่างๆบ้าง ในชีวิตที่เกิดถัดไปบ้าง แต่ผลของมันอาจจะส่งมาจากหลายสิบร้อยพันชาติก่อนหน้านี้ และจากหลายร้อยพันหมื่นชาติก่อนหน้านี้ก็ไม่มีใครทราบว่า สัตว์นั้น ได้ทำอะไรกับใครอย่างไรกันมาบ้าง ผลจึงส่งกันมาจนวันนี้
หากมองในนแง่คัมภีร์ ไม่มีใครทราบว่ากรอบระยะเวลาของชาติก่อนพระพุทธเจ้านั้นกินเวลาเท่าไหร่ หมายถึงจำนวนปีก่อนที่พระองค์จะมาประสูตร ในแง่คัมภีร์เราทราบเพียงว่าพระองค์สถิตย์อยู่ในสวรรค์ชั้นดุสิต แต่ยังไม่มีเคยลำดับว่าชาติก่อนนั้นคือเวลาที่ต่างกันเท่าไหร่ในแง่จำนวนปีโลกมนุษย์ จะบอกว่าสองพันล้านปีก็ไม่มีใครทราบ หรือจะต่อเนื่องจากชาติในชาดกแทบจะทันทีก็ไม่มีใครทราบ
การทำกรรมใดๆจึงควรจะกลัวผลแห่งกรรมไว้ให้มาก เพราะไม่มีใครทราบว่าสิ่งต่างๆเหล่านั้นเป็นผลของกรรมที่เกิดขึ้นเมื่อไหร่