อะไรเป็นเหตุปัจจัย เพื่อการบัญญัติ ขันธ์ ๕

“ข้าแต่พระองค์ผู้เจริญ ! อะไรเป็นเหตุปัจจัย เพื่อการบัญญัติรูปขันธ์
เวทนาขันธ์ สัญญาขันธ์ สังขารขันธ์ และวิญญาณขันธ์ เล่า ? พระเจ้าข้า !"

ภิกษุ ! มหาภูต (ปฐวีธาตุ อาโปธาตุ เตโชธาตุ วาโยธาตุ)สี่อย่าง เป็นเหตุเป็นปัจจัย เพื่อการบัญญัติ รูปขันธ์;

ภิ ก ษุ ! ผั ส ส ะ (ก า รกระทบ แ ห่ งอ า ย ต น ะ ภ า ย ใน แ ล ะ ภ า ย น อ ก แ ล ะ
วิญญาณ) เป็นเหตุเป็นปัจจัย เพื่อการบัญญัติ เวทนาขันธ์;

ภิกษุ ! ผัสสะ เป็นเหตุเป็นปัจจัย เพื่อการบัญญัติ สัญญาขันธ์;

ภิกษุ ! ผัสสะ เป็นเหตุเป็นปัจจัย เพื่อการบัญญัติ สังขารขันธ์;

ภิกษุ ! นามรูป แล เป็นเหตุปัจจัย เพื่อการบัญญัติ วิญญาณขันธ์.

- อุปริ. ม. ๑๔/๑๐๒/๑๒๔.