Hair Tourniquet Syndrome หรือภาวะเส้นผมรัดอวัยวะ เป็นภาวะที่อาจเกิดขึ้นได้กับทารกและเด็กเล็ก โดยเฉพาะหากคนในบ้านมีผมร่วงเยอะ หรือเสื้อผ้ามีเศษเส้นด้ายหลุดรุ่ย โดยเฉพาะถุงมือและถุงเท้าเด็กทารก เส้นผม/เส้นด้ายเหล่านั้นอาจไปพันรอบนิ้วมือ นิ้วเท้า หรือแม้แต่อวัยวะเพศของเด็ก จนทำให้เกิดการบีบรัดอย่างรุนแรงโดยที่ผู้ปกครองไม่ทันสังเกต เพราะแม้เด็กจะร้องไห้งอแง ผู้ใหญ่ก็อาจเข้าใจผิดไปว่าเขาแค่หิวหรือไม่สบายตัว แต่หากไม่ได้รับการแก้ไขอย่างรวดเร็วก็อาจทำให้เนื้อเยื่อตรงจุดนั้นขาดเลือดและเสียหายถาวรได้
ภาพประกอบ (ตำเตือน:มีภาพบาดแผลและมีความน่ากลัวเล็กน้อย)
[Spoil] คลิกเพื่อดูข้อความที่ซ่อนไว้
cr: ภาพจากอินเตอร์เน็ต
แม้จะดูเหมือนไม่อันตราย แต่ความจริงแล้วภาวะนี้สามารถส่งผลรุนแรงอย่างคาดไม่ถึง เส้นผมหรือเส้นด้ายเล็กๆ ที่พันรอบนิ้วมือ นิ้วเท้า หรืออวัยวะอื่นของเด็ก อาจรัดแน่นขึ้นเรื่อยๆ โดยเฉพาะเมื่อเด็กขยับตัว ทำให้การไหลเวียนของเลือดหยุดชะงัก เกิดอาการบวม แดง เจ็บ หรือเป็นแผล และถ้าไม่ได้รับการดูแลอย่างรวดเร็ว พื้นที่ที่ถูกรัดอาจเกิดเนื้อตาย และถึงขั้นหลุดขาดได้เองในบางราย ซึ่งเป็นภาวะที่เรียกว่า “autoamputation” หรือการหลุดขาดของอวัยวะโดยธรรมชาติ อันเป็นผลจากการขาดเลือดอย่างรุนแรง และอาจนำไปสู่การติดเชื้อในกระแสเลือดจนถึงแก่ชีวิตได้หากไม่ได้รับการรักษาอย่างทันท่วงที
แม้จะไม่ใช่ภาวะที่พบบ่อย แต่ก็มีรายงานทางการแพทย์หลายฉบับที่ตอกย้ำถึงความรุนแรงของ Hair Tourniquet Syndrome โดยเฉพาะในเด็กอายุต่ำกว่า 6 เดือน จากการศึกษาวิจัยย้อนหลังในปี 2022 ที่ตีพิมพ์ในวารสาร Children พบว่าภาวะนี้เกิดขึ้นกับทารกอายุเฉลี่ยเพียง 4 เดือน โดยนิ้วเท้าเป็นตำแหน่งที่พบบ่อยที่สุด คิดเป็น 97.5% ของเคสทั้งหมด นอกจากนี้ยังเคยมีรายงานกรณีรุนแรงที่ต้องตัดนิ้วมือหรืออวัยวะเพศบางส่วนเพื่อรักษาชีวิต
แนวทางการรักษาเริ่มจากการสังเกตและตรวจสอบอย่างละเอียด หากเส้นผมมองเห็นได้ อาจใช้แหนบหรือกรรไกรเล็กๆ ตัดออกอย่างระมัดระวัง หรือในบางกรณีอาจใช้ครีมละลายเส้นผม (depilatory cream) เพื่อช่วยคลายเส้นผมที่พันอยู่ แต่หากเส้นผมฝังลึกในเนื้อเยื่อ แพทย์อาจต้องทำการผ่าตัดเล็กๆ เพื่อเปิดผิวหนังและคลายเส้นผมออกให้หมด การรักษาที่ล่าช้าหรือไม่สมบูรณ์อาจทำให้เนื้อเยื่อตรงจุดนั้นตาย และอาจจำเป็นต้องผ่าตัดใหญ่เพื่อตัดอวัยวะนั้นออก (amputation) เพื่อป้องกันการติดเชื้อและลุกลาม ซึ่งมีรายงานพบในประมาณ 3–5% ของผู้ป่วยในบางการศึกษา
จะป้องกันอย่างไร?
Hair Tourniquet Syndrome เป็นภาวะที่แม้จะเกิดไม่บ่อย แต่สามารถสร้างความเสียหายรุนแรงอย่างคาดไม่ถึง โดยเฉพาะกับอวัยวะเล็กๆ ของเด็กที่ยังบอบบาง วิธีป้องกันที่ดีที่สุดคือการใส่ใจในรายละเอียดเล็กๆ น้อยๆ เช่น ตรวจสอบนิ้วมือ นิ้วเท้า และอวัยวะต่างๆ ของลูกอย่างสม่ำเสมอ อย่าให้มีเส้นผมหรือเส้นด้ายมาพัน และหมั่นตรวจสอบถุงมือ,ถุงเท้า และเสื้อผ้าลูกอย่าให้มีเส้นด้ายหลุดรุ่ย ควรตัดออกให้เรียบร้อย โดยเฉพาะหลังการอาบน้ำหรือเปลี่ยนผ้าอ้อม หากพบว่าลูกมีอาการร้องผิดปกติ บวม แดง หรือดูเจ็บบริเวณใดบริเวณหนึ่ง อย่าชะล่าใจ ให้รีบตรวจดูและพาไปพบแพทย์ทันที
หลายคนคิดไม่ถึงว่าเส้นผมแค่เส้นเล็กๆทำไมมันอันตรายได้ขนาดนั้น
ความจริงก็คือ เส้นผมมนุษย์นั้นมีความเหนียวมากจากโครงสร้างของเคราตินซึ่งเป็นโปรตีนชนิดเดียวกันกับกระดองสัตว์ ในอดีตกาลเคยถึงขั้นถูกนำไปผลิตอาวุธ
เหตุการณ์ในต่างประเทศ
อันนี้อาจจะไม่ได้นับว่าเป็น Hair Tourniquet Syndrome เสียทีเดียวแต่อันตรายกว่ามาก แม้จะถูกวินิจฉัยโดยแพทย์ว่าเป็นเคส Hair Tourniquet Syndrome
ผู้ปกครองรายหนึ่งเล่าเรื่องราวบน Instagram ว่าลูกชายเกือบเสียชีวิตจากภาวะ Hair Tourniquet Syndrome เมื่อเส้นผมของแม่พันรอบคอลูกชายวัย 2 ขวบขณะนอนหลับ ทำให้ขาดอากาศหายใจจนหยุดหายใจไปแล้ว แต่โชคดีที่พ่อแม่สามารถช่วยเหลือได้ทันเวลา หลังจากรักษาในโรงพยาบาล เด็กฟื้นตัวได้เต็มที่ แม้จะยังมีรอยแผลจากเส้นเลือดแตกบริเวณใบหน้าจากการขาดอากาศหายใจและพยายามหายใจ ผู้เป็นแม่เผยว่าเหตุการณ์นี้เป็นประสบการณ์เฉียดตายและเตือนผู้ปกครองให้ระวังความเสี่ยงจากเส้นผมยาวที่อาจเป็นอันตรายต่อลูก
ใครจะไปคิด ว่าเส้นผมแค่เส้นเล็กๆ จะทำให้เด็กน้อยต้องพิการไปตลอดชีวิต (Hair Tourniquet Syndrome)
ภาพประกอบ (ตำเตือน:มีภาพบาดแผลและมีความน่ากลัวเล็กน้อย)
[Spoil] คลิกเพื่อดูข้อความที่ซ่อนไว้
แม้จะดูเหมือนไม่อันตราย แต่ความจริงแล้วภาวะนี้สามารถส่งผลรุนแรงอย่างคาดไม่ถึง เส้นผมหรือเส้นด้ายเล็กๆ ที่พันรอบนิ้วมือ นิ้วเท้า หรืออวัยวะอื่นของเด็ก อาจรัดแน่นขึ้นเรื่อยๆ โดยเฉพาะเมื่อเด็กขยับตัว ทำให้การไหลเวียนของเลือดหยุดชะงัก เกิดอาการบวม แดง เจ็บ หรือเป็นแผล และถ้าไม่ได้รับการดูแลอย่างรวดเร็ว พื้นที่ที่ถูกรัดอาจเกิดเนื้อตาย และถึงขั้นหลุดขาดได้เองในบางราย ซึ่งเป็นภาวะที่เรียกว่า “autoamputation” หรือการหลุดขาดของอวัยวะโดยธรรมชาติ อันเป็นผลจากการขาดเลือดอย่างรุนแรง และอาจนำไปสู่การติดเชื้อในกระแสเลือดจนถึงแก่ชีวิตได้หากไม่ได้รับการรักษาอย่างทันท่วงที
แม้จะไม่ใช่ภาวะที่พบบ่อย แต่ก็มีรายงานทางการแพทย์หลายฉบับที่ตอกย้ำถึงความรุนแรงของ Hair Tourniquet Syndrome โดยเฉพาะในเด็กอายุต่ำกว่า 6 เดือน จากการศึกษาวิจัยย้อนหลังในปี 2022 ที่ตีพิมพ์ในวารสาร Children พบว่าภาวะนี้เกิดขึ้นกับทารกอายุเฉลี่ยเพียง 4 เดือน โดยนิ้วเท้าเป็นตำแหน่งที่พบบ่อยที่สุด คิดเป็น 97.5% ของเคสทั้งหมด นอกจากนี้ยังเคยมีรายงานกรณีรุนแรงที่ต้องตัดนิ้วมือหรืออวัยวะเพศบางส่วนเพื่อรักษาชีวิต
แนวทางการรักษาเริ่มจากการสังเกตและตรวจสอบอย่างละเอียด หากเส้นผมมองเห็นได้ อาจใช้แหนบหรือกรรไกรเล็กๆ ตัดออกอย่างระมัดระวัง หรือในบางกรณีอาจใช้ครีมละลายเส้นผม (depilatory cream) เพื่อช่วยคลายเส้นผมที่พันอยู่ แต่หากเส้นผมฝังลึกในเนื้อเยื่อ แพทย์อาจต้องทำการผ่าตัดเล็กๆ เพื่อเปิดผิวหนังและคลายเส้นผมออกให้หมด การรักษาที่ล่าช้าหรือไม่สมบูรณ์อาจทำให้เนื้อเยื่อตรงจุดนั้นตาย และอาจจำเป็นต้องผ่าตัดใหญ่เพื่อตัดอวัยวะนั้นออก (amputation) เพื่อป้องกันการติดเชื้อและลุกลาม ซึ่งมีรายงานพบในประมาณ 3–5% ของผู้ป่วยในบางการศึกษา
จะป้องกันอย่างไร?
Hair Tourniquet Syndrome เป็นภาวะที่แม้จะเกิดไม่บ่อย แต่สามารถสร้างความเสียหายรุนแรงอย่างคาดไม่ถึง โดยเฉพาะกับอวัยวะเล็กๆ ของเด็กที่ยังบอบบาง วิธีป้องกันที่ดีที่สุดคือการใส่ใจในรายละเอียดเล็กๆ น้อยๆ เช่น ตรวจสอบนิ้วมือ นิ้วเท้า และอวัยวะต่างๆ ของลูกอย่างสม่ำเสมอ อย่าให้มีเส้นผมหรือเส้นด้ายมาพัน และหมั่นตรวจสอบถุงมือ,ถุงเท้า และเสื้อผ้าลูกอย่าให้มีเส้นด้ายหลุดรุ่ย ควรตัดออกให้เรียบร้อย โดยเฉพาะหลังการอาบน้ำหรือเปลี่ยนผ้าอ้อม หากพบว่าลูกมีอาการร้องผิดปกติ บวม แดง หรือดูเจ็บบริเวณใดบริเวณหนึ่ง อย่าชะล่าใจ ให้รีบตรวจดูและพาไปพบแพทย์ทันที
หลายคนคิดไม่ถึงว่าเส้นผมแค่เส้นเล็กๆทำไมมันอันตรายได้ขนาดนั้น
ความจริงก็คือ เส้นผมมนุษย์นั้นมีความเหนียวมากจากโครงสร้างของเคราตินซึ่งเป็นโปรตีนชนิดเดียวกันกับกระดองสัตว์ ในอดีตกาลเคยถึงขั้นถูกนำไปผลิตอาวุธ
เหตุการณ์ในต่างประเทศ
อันนี้อาจจะไม่ได้นับว่าเป็น Hair Tourniquet Syndrome เสียทีเดียวแต่อันตรายกว่ามาก แม้จะถูกวินิจฉัยโดยแพทย์ว่าเป็นเคส Hair Tourniquet Syndrome
ผู้ปกครองรายหนึ่งเล่าเรื่องราวบน Instagram ว่าลูกชายเกือบเสียชีวิตจากภาวะ Hair Tourniquet Syndrome เมื่อเส้นผมของแม่พันรอบคอลูกชายวัย 2 ขวบขณะนอนหลับ ทำให้ขาดอากาศหายใจจนหยุดหายใจไปแล้ว แต่โชคดีที่พ่อแม่สามารถช่วยเหลือได้ทันเวลา หลังจากรักษาในโรงพยาบาล เด็กฟื้นตัวได้เต็มที่ แม้จะยังมีรอยแผลจากเส้นเลือดแตกบริเวณใบหน้าจากการขาดอากาศหายใจและพยายามหายใจ ผู้เป็นแม่เผยว่าเหตุการณ์นี้เป็นประสบการณ์เฉียดตายและเตือนผู้ปกครองให้ระวังความเสี่ยงจากเส้นผมยาวที่อาจเป็นอันตรายต่อลูก