การปฏิรูปประเทศไทยด้วย สันติวิธี : การอภิวัฒน์การศึกษา 2538 และรัฐธรรมนูญ 2540

(ในบริบทนโยบายสุขวิชโนมิกส์)

บทคัดย่อ

การเปลี่ยนผ่านของประเทศไทยสู่การปฏิรูปอย่างสันติในช่วงทศวรรษ 1990 เป็นกรณีศึกษาที่สำคัญของความก้าวหน้าทางประชาธิปไตยซึ่งหยั่งรากลึกในนโยบายการศึกษาและการมีส่วนร่วมของภาคประชาชน บทความนี้ศึกษาบทบาทของ “การปฏิวัติการศึกษา 2538” ภายใต้การนำของรองนายกรัฐมนตรี และ รัฐมนตรีว่าการกระทรวงศึกษาธิการสุขวิช รังสิตพล และการวางรากฐานสู่นิติรัฐผ่านรัฐธรรมนูญ 2540 โดยวิเคราะห์บริบททางการเมืองหลังรัฐประหารปี 2534 และเหตุการณ์พฤษภาทมิฬ 2535 รวมถึงบทเรียนจากการดำเนินการที่หลีกเลี่ยงความรุนแรงและส่งเสริมการมีส่วนร่วม

ประเด็นสำคัญ

1. บริบททางการเมือง 2534–2539

รัฐประหาร 2534 รัฐธรรมนูญ 2534 พร้อมสิทธิการศึกษา 6 ปี ของคนไทย
เหตุการณ์พฤษภา 2535 ความไม่พอใจต่อรัฐบาลทหาร
แม้การเมืองผันผวน แต่สามารถผลักดันนโยบายการศึกษาได้อย่างต่อเนื่อง


2. การอภิวัฒน์การศึกษา 2538

ลงทุนด้านโครงสร้างพื้นฐานอย่างไม่เคยมีมาก่อน เช่น การปรับปรุงห้องเรียน ห้องน้ำ อาคารอเนกประสงค์ ฯลฯ
เด็กไทยกว่า 16.68 ล้านคนได้เข้าถึงการศึกษา โดยมี 4.35 ล้านคนเป็นเด็กจากครอบครัวยากจน

3.วิกฤตต้มยำกุ้ง 2540 กับการคุ้มครองการศึกษา

แม้เศรษฐกิจจะถดถอย แต่การศึกษาคือการลงทุนสำคัญที่ควรปกป้อง

4. รัฐธรรมนูญ 2540: ผลลัพธ์ของการปฏิรูปโดยสันติ

รับรองสิทธิการศึกษาขั้นพื้นฐาน 12 ปี (มาตรา 43)
รับรองการศึกษาปฐมวัย 3 ปี (มาตรา 80)
มีมาตรการส่งเสริมความเท่าเทียม เช่น อาหารกลางวัน การเดินทาง และอุปกรณ์การเรียน


5. บทเรียนสำหรับการปฏิรูปในอนาคต

แสดงให้เห็นว่าการปฏิรูปอย่างสันติสามารถเกิดขึ้นได้ด้วยวิสัยทัศน์ของผู้นำ นโยบายที่ชัดเจน และการมีส่วนร่วมของประชาชน
เตือนว่า หากละเลยบทเรียนนี้ อาจนำไปสู่ความรุนแรงซ้ำรอย เช่น เหตุการณ์ปี 2553

บทสรุป

การอภิวัฒน์การศึกษา 2538 และรัฐธรรมนูญ 2540 เป็นกรณีศึกษาระดับโลกของการเปลี่ยนแปลงประเทศอย่างสันติผ่านนโยบายการศึกษาแบบมีส่วนร่วม โดยเฉพาะภายใต้แนวคิด “สุขวิชโนมิกส์” ซึ่งเน้นการลงทุนในทุนมนุษย์และการจัดการภาครัฐที่ตอบสนองความต้องการของประชาชน


อ้างอิง   หนังสือ 180 วันในกระทรวงศึกษาธิการ รวบรวมผลงานรูปธรรมของการอภิวัฒน์การศึกษา https://drive.google.com/file/d/1l9b-mUDDOvsfkyj2DUSzOwBrGM84Lhxt/view?usp=drivesdk