เอาตรง ๆ คือได้ไปฟังคุณบ่วงพูดในไลฟ์ แล้วมีหลายประเด็นที่กระตุ้นให้คิดในมุมธุรกิจแบบชัดมาก ก็เลยอยากมาแชร์มุมมองต่อเรื่องนี้ผ่านโพสต์นี้ (เพราะแอปอื่นโพสต์ยาวๆไม่ถนัดเท่า)
ก่อนอื่น ขอเริ่มด้วยคอมเมนต์ที่สั้นและชัดที่สุด:
“สรุปง่าย ๆ: ทำช่องยูทูบแต่ขาดความสามารถในการดึงดูดคน สนับสนุนไม่พอ ขายไม่ได้ แล้วงอแง จะเอารายได้ระดับ 10 แต่ศักยภาพทำได้แค่ 5 — จบ”

ประเด็นที่อยากชวนคิดต่อคือ: ทำไมคนจำนวนมากถึงแกรดจากวงการ vtuber เพราะ “เรื่องเงิน”?
ในมุมเรามองว่านี่คือ ภาพสะท้อนของการลงทุนในโปรเจกต์โดยไม่ประเมินความเสี่ยงตั้งแต่แรก หลายคนกระโดดเข้ามาทำคอนเทนต์โดยที่ไม่ได้ศึกษาต้นทุน-โอกาส-ความเสี่ยงให้ชัดเจน เหมือนการลงเงินในโปรเจกต์ที่เป็น doa ตั้งแต่วันแรก
— ไม่มีการวางแผน Monetization
— ไม่ศึกษาพฤติกรรมกลุ่มเป้าหมาย
— ไม่วิเคราะห์จุดขายหรือ Market Positioning
แล้วพอรายได้ไม่มา ก็เริ่มโทษระบบ แพลตฟอร์ม หรือแม้แต่คนดู ทุกอาชีพมีความเสี่ยง แม้แต่พนักงานประจำยังต้องประเมินความเสี่ยงเรื่องตกงาน ยิ่งอาชีพที่อิงกับคอนเทนต์กับคนดู ความเสี่ยงยิ่งสูงกว่า เพราะ “แบรนด์ = ตัวคุณเอง” ถ้าไม่ศึกษาเรื่องพวกนี้มากพอ เราก็ต้องยอมรับว่าเรายังไม่พร้อมสำหรับการแข่งขันที่รุนแรงในตลาดแบบนี้

ประเด็นที่น่าสนใจไม่แพ้กันคือ: เรื่องโดเนทในตอนที่จะแกรด
คุณบ่วงพูดชัดเจนมากว่า คนที่ปกติไม่มีเงิน ยังยอมจ่ายในวันสุดท้าย เพราะมันคือจุด “emotional peak” นี่ไม่ใช่สัญญาณว่าคุณค่าที่ผ่านมาของคุณต่ำ
แต่เป็นหลักฐานว่าพวกเขายอม “จัดลำดับความสำคัญทางการเงินใหม่” เพราะคุณสคัญพอ ถ้าเรามองแค่ยอดโดที่เพิ่มตอนแกรด แล้วตีความว่าแฟนไม่มีคุณค่า ก็เหมือนเรากำลังลดค่าคนดูเหล่านั้นลงเหลือแค่ “ตู้ ATM” และนั่นคือวิธีคิดที่ทำให้แบรนด์เจ๊งในระยะยาว เพราะเมื่อใดที่คุณกลายเป็น “เครื่องปริ้นเงิน” ความสัมพันธ์และความรู้สึกดีจะดับลงทันที เรื่องนี้เป็นเรื่องพื้นฐานของ brand equity และ customer lifetime value รายได้ชั่วคราวจาก emotional spike ไม่ใช่รายได้ที่ยั่งยืน ดังนั้นการไม่เข้าใจพฤติกรรมและความสัมพันธ์ระหว่าง creator กับ audience คือจุดอ่อนอย่างชัดเจน

อีกประเด็นที่ไม่พูดถึงไม่ได้คือเรื่อง: การตัดพ้อเกี่ยวกับรายได้หรือการขาดแรงสนับสนุน
ก่อนหน้านี้ผมพูดไปแล้วว่า ปัญหานี้ย้อนกลับไปที่ "การวางแผนก่อนเริ่มต้น" ถ้าเราอิงตามสมมุติฐานว่า creator รู้ตั้งแต่แรกว่าการเป็น vtuber มีต้นทุนสูง มีความเสี่ยงสูง และการแข่งขันรุนแรงกว่าสาย youtuber ปกติ แปลว่าเขาควรจะต้องมีแผนรับมือไว้แล้ว — ทั้งในเชิงการเงิน เวลา และพลังงาน เพราะการเข้าตลาดโดยรู้ว่ามี high risk แต่ไม่เตรียม risk management นั้น ไม่ใช่ความกล้าหาญ แต่มันคือ bad planning
และในเชิงธุรกิจ: การตัดพ้อภายหลังไม่ได้ลบล้างการตัดสินใจที่คุณเป็นคนเลือกเองตั้งแต่ต้น
ทุกสนามอาชีพมีการแข่งขันหมด ไม่มีเว้นแม้แต่อาชีพที่ดู niche หรือ emotional-based ถ้าคุณตัดสินใจกระโดดลงมาเล่นในสนามนี้แล้ว
นั่นหมายความว่า: คุณต้องรู้จักคู่แข่ง รู้ว่าอะไรคือข้อได้เปรียบของเขา และรู้ว่าอะไรคือจุดแข็งที่ “คุณมีแต่เขาไม่มี” เพราะนี่คือกติกาพื้นฐานของการแข่งขันในทุกอุตสาหกรรม เมื่อรู้แล้ว คุณมีหน้าที่แค่ “พิสูจน์ว่า คุณแข็งแกร่งในจุดที่คุณเชื่อ” ถ้าคุณมีแผนจริง เตรียมตัวจริง เข้าใจเกมที่คุณกำลังกระโดดเข้าเล่นจริง การบ่นเรื่องรายได้ภายหลังจะไม่มีน้ำหนัก — เพราะมันคือ Mindset ของการที่ไม่พร้อมรับความเสี่ยง ในสายตานักลงทุน สิ่งนี้คือความไม่สอดคล้องระหว่าง “Strategic Intention” กับ “Operational Resilience” พูดง่าย ๆ คือคุณอยากเล่นเกมธุรกิจ แต่คุณยังไม่พร้อมจะรับมือกับธรรมชาติของมัน

จากสิ่งที่กล่าวมาทั้งหมด การแสดงความไม่พอใจเรื่องการไม่ได้รับแรงสนับสนุน จึงไม่ต่างจากการโยนความผิดให้สิ่งรอบตัว เป็นการสื่อสารแบบอ้อม ๆ ว่า “ที่ฉันต้องแกรด เพราะคนดูไม่รักฉันพอ” แต่นี่คือจุดที่ควรถามกลับไปยัง creator เองว่า คุณจริงใจกับสิ่งที่คุณมอบให้ผู้ชมแค่ไหน?
การสร้างแบรนด์คอนเทนต์ (ไม่ว่าจะเป็น vtuber หรือ creator รูปแบบใดก็ตาม) พื้นฐานคือ “ความสัมพันธ์ระหว่างแบรนด์กับผู้ชม” และความสัมพันธ์นั้นจะไม่มีวันยั่งยืน ถ้าแบรนด์เองยังไม่ชัดเจนว่า กำลังให้สิ่งไหน – ระหว่าง “คุณค่า” หรือ “กลยุทธ์การเก็บเงิน”
หลายครั้งเราเห็น creator ที่ “พูดถึงความรัก” แต่รูปแบบการนำเสนอและโฟกัสในแต่ละไลฟ์สื่อชัดว่า รายได้คือเป้าหมายหลัก ซึ่งในมุมมองของผู้บริโภค มันคือ “ความไม่จริงใจ” ที่สัมผัสได้ทันที และเมื่อแบรนด์เริ่มไม่โปร่งใส ไม่สม่ำเสมอ หรือไม่สะท้อนค่านิยมที่ตรงกับที่เคยสื่อไว้ ความเชื่อใจจะหายไปอย่างถาวร เพราะแบรนด์ไม่สามารถพูดเรื่อง "ความสัมพันธ์" ได้ ถ้ายังสร้างความรู้สึกเหมือน “กำลังค้าความรู้สึกของผู้บริโภค”
ถ้าคุณทำเพื่อเงิน — คุณต้องมีแผนรองรับความไม่แน่นอน
ถ้าคุณทำด้วยใจ — ใจคุณต้องหนักแน่นพอที่จะไม่โทษตลาดเมื่อยอดไม่ถึง
และถ้าคุณบอกว่าคุณรักผู้ชม แต่ทุกการแสดงออกกลับชี้ไปที่การ “วัดคุณค่าจากจำนวนเงิน”
สุดท้ายผู้ชมก็แยกแยะได้ว่าอะไรคือแบรนด์ที่มี ความจริงใจ กับแบรนด์ที่แค่ “พูดให้ฟังดูดี”
- แบรนด์ที่ขาดความจริงใจจะไม่สามารถมัดใจใครได้
- และแบรนด์ที่พูดไม่ตรงกับสิ่งที่ทำ จะไม่มีวันสร้างมูลค่าในระยะยาว
เพราะผู้บริโภคอาจไม่ฉลาดเรื่องตัวเลข แต่พวกเขาแม่นมากในเรื่อง “ความรู้สึก”