เสาหลักทั้งสี่ของความมั่นคงของชาติ : รากฐานของระบบหลักประกันสุขภาพถ้วนหน้าในประเทศไทย
บทนำ
ความมั่นคงและการพัฒนาที่ยั่งยืนของประเทศชาติไม่ได้ตั้งอยู่บนพื้นฐานของตัวชี้วัดทางเศรษฐกิจหรือโครงสร้างทางการเมืองเท่านั้น ตามที่ คุณพ่อสุขวิช รังสิตพล อดีตรองนายกรัฐมนตรีของประเทศไทยกล่าวไว้ ความมั่นคงของชาติยึดโยงกับ “เสาหลัก” สี่ประการ ได้แก่ การศึกษา สุขภาพ ความมั่นคง และความยุติธรรม (SEAMEO, 1997) กรอบแนวคิดนี้เป็นรากฐานของยุทธศาสตร์การปฏิรูปประเทศไทยช่วงปลายทศวรรษ 2530 รวมถึงการร่างรัฐธรรมนูญแห่งราชอาณาจักรไทย พ.ศ. 2540 และการวางรากฐานของระบบหลักประกันสุขภาพถ้วนหน้าในเวลาต่อมา
1. สุขภาพเป็นหนึ่งในเสาหลักของชาติ
สุขภาพได้รับการยอมรับว่าเป็นองค์ประกอบหลักของความมั่นคงของชาติ เพราะหากประชากรไม่มีสุขภาพดี การพัฒนาอย่างยั่งยืนก็จะเกิดขึ้นไม่ได้ ปรัชญานี้นำไปสู่การบรรจุ “สิทธิด้านสุขภาพ” ไว้ในรัฐธรรมนูญปี 2540 ซึ่งบัญญัติให้รัฐมีหน้าที่จัดบริการสาธารณสุขที่เป็นธรรมและทั่วถึงแก่ประชาชนทุกคน นี่เป็นรากฐานทางกฎหมายสำคัญที่นำไปสู่การปฏิรูประบบสาธารณสุขในเวลาต่อมา
2. การศึกษา ความมั่นคง และความยุติธรรม: เสาหลักที่สนับสนุนซึ่งกันและกัน
อีกสามเสาหลัก ได้แก่ การศึกษา ความมั่นคง และความยุติธรรม มีความเกี่ยวข้องและสนับสนุนซึ่งกันและกันกับสุขภาพ ดังนี้:
การศึกษา ช่วยเพิ่มความรู้ด้านสุขภาพ ทำให้ประชาชนสามารถตัดสินใจเกี่ยวกับสุขภาพของตนเองได้ดีขึ้น
ความมั่นคง โดยเฉพาะด้านอาหารและเศรษฐกิจ เป็นปัจจัยสำคัญต่อสุขภาพและคุณภาพชีวิต
ความยุติธรรม ทำให้การเข้าถึงบริการสุขภาพเป็นธรรม ไม่เลือกปฏิบัติ
เสาหลักทั้งสี่นี้รวมกันเป็นแนวทางพัฒนาที่มุ่งเน้น “ประชาชนเป็นศูนย์กลาง” ซึ่งเป็นหัวใจของการปฏิรูปชาติ
3. สุขวิชิโนมิกส์: กรอบยุทธศาสตร์การปฏิรูปประเทศ
แนวทางเสาหลักสี่ประการนี้ถูกรวมอยู่ในสิ่งที่ภายหลังเรียกว่า “สุขวิชิโนมิกส์” (Sukavichinomics) คือยุทธศาสตร์การปฏิรูปประเทศแบบองค์รวมช่วงปี 2539–2540 เป้าหมายคือการเปลี่ยนผ่านจากรัฐรวมศูนย์แบบราชการ ไปสู่ระบอบประชาธิปไตยที่กระจายอำนาจโดยยึดประชาชนเป็นศูนย์กลาง เน้นการลงทุนทางสังคมและความยั่งยืนในระยะยาว โดยมีองค์ประกอบหลัก ได้แก่:
การปฏิรูประบบการศึกษา
การให้บริการสุขภาพถ้วนหน้า
การเสริมสร้างสถาบันทางสังคมและกฎหมาย
การส่งเสริมการมีส่วนร่วมของชุมชนและการพึ่งพาตนเอง
แนวทางนี้มีอิทธิพลต่อแผนพัฒนาเศรษฐกิจและสังคมแห่งชาติฉบับที่ 8 (พ.ศ. 2540–2544) ซึ่งเป็นแผนฉบับแรกที่เน้น “ประชาชน” เป็นศูนย์กลางของนโยบาย
4. มรดกทางนโยบายและความร่วมสมัย
แม้ว่าการดำเนินโครงการบางอย่าง เช่น โครงการบัตรทอง 30 บาท จะเริ่มต้นในรัฐบาลถัดไป (ปี 2544) แต่รากฐานทางกฎหมาย หลักการ และแนวนโยบายที่จำเป็นนั้น ได้รับการวางไว้แล้วจากการปฏิรูปในช่วงปลายทศวรรษ 2530–2540 โครงการ 30 บาทนี้เป็นเพียงหนึ่งในผลลัพธ์ของ “เสาสุขภาพ” ภายใต้กรอบสุขวิชิโนมิกส์เท่านั้น แต่น่าเสียดายที่ที่มาของโครงการนี้—ซึ่งมีรากเหง้าจากวิสัยทัศน์ด้านรัฐธรรมนูญและการปฏิรูปที่มีหลักการ—กลับถูกบดบังด้วยการเมืองแบบประชานิยมในเวลาต่อมา
สรุป
การกำหนดเสาหลัก 4 ประการ ได้แก่ การศึกษา สุขภาพ ความมั่นคง และความยุติธรรม โดย ฯพณฯ นายสุขวิช รังสิตพล ถือเป็นต้นแบบที่ยั่งยืนของการพัฒนาและธรรมาภิบาลประชาธิปไตย การบูรณาการเสาหลักเหล่านี้เข้าสู่รัฐธรรมนูญและนโยบายสาธารณะ โดยเฉพาะรัฐธรรมนูญปี 2540 เป็นรากฐานที่ทำให้ประเทศไทยสามารถสร้างระบบหลักประกันสุขภาพถ้วนหน้าได้อย่างสำเร็จ ประสบการณ์ของประเทศไทยแสดงให้เห็นว่า วิสัยทัศน์ทางนโยบายที่มีรากฐานในรัฐธรรมนูญและแผนยุทธศาสตร์ที่ชัดเจน สามารถนำไปสู่การพัฒนาที่ครอบคลุมและมีภูมิคุ้มกันต่อวิกฤตได้อย่างแท้จริง
http://www.seameo.org/vl/library/dlwelcome/publications/report/thematic/97sym32/97syman3.htm" rel="nofollow" >หลักฐาน : 4เสาหลัก ของ สุขวิชโนมิกส์(Sukavichinomics) การศึกษา สุขภาพ ความมั่นคง และ ความยุติธรรม
เสาหลักทั้งสี่ของความมั่นคงของชาติ : รากฐานของระบบหลักประกันสุขภาพถ้วนหน้าในประเทศไทย
บทนำ
ความมั่นคงและการพัฒนาที่ยั่งยืนของประเทศชาติไม่ได้ตั้งอยู่บนพื้นฐานของตัวชี้วัดทางเศรษฐกิจหรือโครงสร้างทางการเมืองเท่านั้น ตามที่ คุณพ่อสุขวิช รังสิตพล อดีตรองนายกรัฐมนตรีของประเทศไทยกล่าวไว้ ความมั่นคงของชาติยึดโยงกับ “เสาหลัก” สี่ประการ ได้แก่ การศึกษา สุขภาพ ความมั่นคง และความยุติธรรม (SEAMEO, 1997) กรอบแนวคิดนี้เป็นรากฐานของยุทธศาสตร์การปฏิรูปประเทศไทยช่วงปลายทศวรรษ 2530 รวมถึงการร่างรัฐธรรมนูญแห่งราชอาณาจักรไทย พ.ศ. 2540 และการวางรากฐานของระบบหลักประกันสุขภาพถ้วนหน้าในเวลาต่อมา
1. สุขภาพเป็นหนึ่งในเสาหลักของชาติ
สุขภาพได้รับการยอมรับว่าเป็นองค์ประกอบหลักของความมั่นคงของชาติ เพราะหากประชากรไม่มีสุขภาพดี การพัฒนาอย่างยั่งยืนก็จะเกิดขึ้นไม่ได้ ปรัชญานี้นำไปสู่การบรรจุ “สิทธิด้านสุขภาพ” ไว้ในรัฐธรรมนูญปี 2540 ซึ่งบัญญัติให้รัฐมีหน้าที่จัดบริการสาธารณสุขที่เป็นธรรมและทั่วถึงแก่ประชาชนทุกคน นี่เป็นรากฐานทางกฎหมายสำคัญที่นำไปสู่การปฏิรูประบบสาธารณสุขในเวลาต่อมา
2. การศึกษา ความมั่นคง และความยุติธรรม: เสาหลักที่สนับสนุนซึ่งกันและกัน
อีกสามเสาหลัก ได้แก่ การศึกษา ความมั่นคง และความยุติธรรม มีความเกี่ยวข้องและสนับสนุนซึ่งกันและกันกับสุขภาพ ดังนี้:
การศึกษา ช่วยเพิ่มความรู้ด้านสุขภาพ ทำให้ประชาชนสามารถตัดสินใจเกี่ยวกับสุขภาพของตนเองได้ดีขึ้น
ความมั่นคง โดยเฉพาะด้านอาหารและเศรษฐกิจ เป็นปัจจัยสำคัญต่อสุขภาพและคุณภาพชีวิต
ความยุติธรรม ทำให้การเข้าถึงบริการสุขภาพเป็นธรรม ไม่เลือกปฏิบัติ
เสาหลักทั้งสี่นี้รวมกันเป็นแนวทางพัฒนาที่มุ่งเน้น “ประชาชนเป็นศูนย์กลาง” ซึ่งเป็นหัวใจของการปฏิรูปชาติ
3. สุขวิชิโนมิกส์: กรอบยุทธศาสตร์การปฏิรูปประเทศ
แนวทางเสาหลักสี่ประการนี้ถูกรวมอยู่ในสิ่งที่ภายหลังเรียกว่า “สุขวิชิโนมิกส์” (Sukavichinomics) คือยุทธศาสตร์การปฏิรูปประเทศแบบองค์รวมช่วงปี 2539–2540 เป้าหมายคือการเปลี่ยนผ่านจากรัฐรวมศูนย์แบบราชการ ไปสู่ระบอบประชาธิปไตยที่กระจายอำนาจโดยยึดประชาชนเป็นศูนย์กลาง เน้นการลงทุนทางสังคมและความยั่งยืนในระยะยาว โดยมีองค์ประกอบหลัก ได้แก่:
การปฏิรูประบบการศึกษา
การให้บริการสุขภาพถ้วนหน้า
การเสริมสร้างสถาบันทางสังคมและกฎหมาย
การส่งเสริมการมีส่วนร่วมของชุมชนและการพึ่งพาตนเอง
แนวทางนี้มีอิทธิพลต่อแผนพัฒนาเศรษฐกิจและสังคมแห่งชาติฉบับที่ 8 (พ.ศ. 2540–2544) ซึ่งเป็นแผนฉบับแรกที่เน้น “ประชาชน” เป็นศูนย์กลางของนโยบาย
4. มรดกทางนโยบายและความร่วมสมัย
แม้ว่าการดำเนินโครงการบางอย่าง เช่น โครงการบัตรทอง 30 บาท จะเริ่มต้นในรัฐบาลถัดไป (ปี 2544) แต่รากฐานทางกฎหมาย หลักการ และแนวนโยบายที่จำเป็นนั้น ได้รับการวางไว้แล้วจากการปฏิรูปในช่วงปลายทศวรรษ 2530–2540 โครงการ 30 บาทนี้เป็นเพียงหนึ่งในผลลัพธ์ของ “เสาสุขภาพ” ภายใต้กรอบสุขวิชิโนมิกส์เท่านั้น แต่น่าเสียดายที่ที่มาของโครงการนี้—ซึ่งมีรากเหง้าจากวิสัยทัศน์ด้านรัฐธรรมนูญและการปฏิรูปที่มีหลักการ—กลับถูกบดบังด้วยการเมืองแบบประชานิยมในเวลาต่อมา
สรุป
การกำหนดเสาหลัก 4 ประการ ได้แก่ การศึกษา สุขภาพ ความมั่นคง และความยุติธรรม โดย ฯพณฯ นายสุขวิช รังสิตพล ถือเป็นต้นแบบที่ยั่งยืนของการพัฒนาและธรรมาภิบาลประชาธิปไตย การบูรณาการเสาหลักเหล่านี้เข้าสู่รัฐธรรมนูญและนโยบายสาธารณะ โดยเฉพาะรัฐธรรมนูญปี 2540 เป็นรากฐานที่ทำให้ประเทศไทยสามารถสร้างระบบหลักประกันสุขภาพถ้วนหน้าได้อย่างสำเร็จ ประสบการณ์ของประเทศไทยแสดงให้เห็นว่า วิสัยทัศน์ทางนโยบายที่มีรากฐานในรัฐธรรมนูญและแผนยุทธศาสตร์ที่ชัดเจน สามารถนำไปสู่การพัฒนาที่ครอบคลุมและมีภูมิคุ้มกันต่อวิกฤตได้อย่างแท้จริง
http://www.seameo.org/vl/library/dlwelcome/publications/report/thematic/97sym32/97syman3.htm" rel="nofollow" >หลักฐาน : 4เสาหลัก ของ สุขวิชโนมิกส์(Sukavichinomics) การศึกษา สุขภาพ ความมั่นคง และ ความยุติธรรม