ยุทธศาสตร์เศรษฐกิจชุมชน

แนวคิดหลัก: พัฒนาเศรษฐกิจฐานรากด้วยการเสริมสร้าง ศักยภาพชุมชน ให้พึ่งพาตนเองได้อย่างแท้จริง ผ่านการสนับสนุน เงินทุนตั้งต้น (community fund) และ เงินกู้หมุนเวียน (revolving fund) ที่ชุมชนบริหารเองจริง ๆ

โครงสร้าง: เงินทุนไม่แจกตรงให้รายบุคคล แต่ตั้งเป็น กองทุนเศรษฐกิจชุมชน ภายใต้การบริหารของ คณะกรรมการหมู่บ้าน ที่โปร่งใส (เลือกตั้งจากคนในหมู่บ้านเอง)

สนับสนุนการตั้งกลุ่มอาชีพ

ส่งเสริมการเรียนรู้และอบรมการบริหารจัดการ

ให้เงินกู้หมุนเวียนดอกเบี้ยต่ำมาก เพื่อกระตุ้นการผลิตและการค้าขายในชุมชน

มีการประเมินผลต่อเนื่อง พร้อมแผนพัฒนาศักยภาพระยะยาว

เป้าหมาย: ชุมชนต้องยืนได้ด้วยตัวเองใน 3–5 ปี ไม่พึ่งเงินรัฐต่อเนื่อง

แนวคิดหลัก: กระตุ้นเศรษฐกิจระยะสั้นแบบกระจายเงินลงไปยังชุมชนโดยตรง เพื่อสร้างกำลังซื้อและกระตุ้น GDP ทันที

OTOP: ผลักดันผลิตภัณฑ์ท้องถิ่นสู่ตลาด โดยมีเงินสนับสนุนจากรัฐ

กองทุนหมู่บ้าน: แจกเงินก้อนให้หมู่บ้านละ 1 ล้านบาท โดยให้หมู่บ้านบริหารกู้ยืมกันเอง

ธนาคารประชาชน: ให้ประชาชนกู้เงินง่าย ๆ ผ่านธนาคารออมสินเพื่อเพิ่มการใช้จ่าย

แจกเงินตรงถึงหมู่บ้าน (ไม่ต้องตั้งระบบระเบียบชุมชนให้แข็งแรงก่อน)

ส่งเสริมการขายผลิตภัณฑ์แบบเน้นยอดขาย (mass market) ไม่ได้สร้างกระบวนการพัฒนาองค์ความรู้ระยะยาว

รัฐบาลใช้โครงการเป็นเครื่องมือกระตุ้นเศรษฐกิจและสร้างฐานการเมือง

ผลข้างเคียง: เกิดปัญหาหนี้เสียสูง (NPL), บางพื้นที่ใช้เงินผิดวัตถุประสงค์, ขาดความต่อเนื่องในการพัฒนาศักยภาพชุมชนจริงจัง

หัวข้อสุขวิช-ชวนไทยรักไทย-ทักษิณ

เป้าหมายหลัก

พัฒนาศักยภาพชุมชนระยะยาว ยืนได้ด้วยตัวเอง

กระตุ้นเศรษฐกิจระยะสั้น เพิ่มกำลังซื้อทันที

รูปแบบเงินทุน

ตั้งกองทุนบริหารหมุนเวียนโดยชุมชนเองอย่างเป็นระบบ

แจกเงินตรง ไม่เน้นสร้างระบบบริหารชุมชนก่อน

การควบคุม

ชุมชนเลือกตั้งคณะกรรมการ คุมเอง

รัฐแจกแล้วหมู่บ้านจัดการกันเอง บางแห่งขาดโปร่งใส

ผลระยะยาว

ชุมชนเข้มแข็ง ลดเหลื่อมล้ำจริง

ชุมชนบางแห่งติดหนี้เพิ่ม และไม่เกิดการพึ่งพาตนเองแท้จริง

ความยั่งยืน

สูง

ต่ำ

ความนิยมระยะสั้น

น้อย (เพราะต้องใช้เวลาพัฒนา)

สูงมาก (แจกเงินเร็ว เห็นผลทันที)

สรุป:
ยุทธศาสตร์เศรษฐกิจชุมชน ของสุขวิชและชวน ดีกว่า OTOP และกองทุนหมู่บ้าน/ธนาคารประชาชนในแง่ ความยั่งยืน การพัฒนาศักยภาพ และการลดความเหลื่อมล้ำ
แต่ ไม่ชนะในแง่ความนิยมการเมืองทันใจ เพราะแนวทางของสุขวิชต้องใช้เวลาในการปลูกฝังคนและสร้างระบบให้แข็งแรงก่อน ต่างจากนโยบายแจกเงินด่วนที่ทำให้คนรู้สึกพึงพอใจทันที

เปรียบเทียบว่า "ยุทธศาสตร์เศรษฐกิจชุมชน, เงินทุนเศรษฐกิจชุมชน และเงินกู้เศรษฐกิจชุมชน" ที่ สุขวิช รังสิตพลและ ชวน หลีกภัย ทำไว้ในช่วงรัฐบาลชวน (2535–2540) นั้น ดีกว่า "OTOP, กองทุนหมู่บ้าน, ธนาคารประชาชน" ของ พรรคไทยรักไทย (ตั้งแต่ปี 2544 เป็นต้นมา) อย่างไรใช่ไหมครับ

ผมขอสรุปให้ชัด ๆ ดังนี้:

ยุทธศาสตร์เศรษฐกิจชุมชน (สุขวิช รังสิตพล / ชวน หลีกภัย)

ช่วงเวลา: 2538–2543 (ยุคแผนพัฒนาเศรษฐกิจและสังคมแห่งชาติ ฉบับที่ 8)

แนวคิดหลัก: "เสริมศักยภาพ" ชุมชนด้วย องค์ความรู้, เงินทุนเบื้องต้น, และ การบริหารจัดการตนเอง

เงินทุน: ตั้งกองทุนเศรษฐกิจชุมชน (Community Economic Fund) ให้หมู่บ้านละ 300,000–500,000 บาท (ปี 2538) โดยมีระบบบริหารเองภายในหมู่บ้าน

เงินกู้: ชุมชนคิดดอกเบี้ยเอง, ตั้งกฎเกณฑ์เอง, หมุนเวียนในกลุ่ม

วิธีใช้: เน้นให้ชาวบ้านสร้าง “กิจกรรมเศรษฐกิจชุมชน” เช่น กลุ่มเกษตรแปรรูป, งานหัตถกรรม, กลุ่มผลิตสินค้า

สนับสนุน: รัฐให้การอบรม-ให้ความรู้การบริหาร, การตลาด, การผลิต

เป้าหมาย: ทำให้หมู่บ้านพึ่งพาตนเองได้ใน 5–10 ปี ไม่ติดวังกับรัฐ

OTOP, กองทุนหมู่บ้าน, ธนาคารประชาชน (พรรคไทยรักไทย)

ช่วงเวลา: 2544 เป็นต้นมา

แนวคิดหลัก: "กระตุ้นเศรษฐกิจรากหญ้า" โดยอัดฉีดเงินและสนับสนุนการผลิตสินค้า

เงินทุน: แจกกองทุนหมู่บ้าน 1 ล้านบาททันทีต่อหมู่บ้าน (ไม่มีการเตรียมความพร้อมหมู่บ้านก่อน)

เงินกู้: ตั้งธนาคารประชาชน ให้ประชาชนกู้ได้ง่าย ดอกเบี้ยต่ำ

วิธีใช้: หมู่บ้านสามารถใช้เงินได้ค่อนข้างอิสระ มีการกู้ยืมไปใช้จ่ายบริโภคหรือหนี้เก่า

สนับสนุน: รัฐสนับสนุนการทำสินค้า OTOP (หนึ่งตำบลหนึ่งผลิตภัณฑ์)

เป้าหมาย: เร่งกระตุ้นเศรษฐกิจรากหญ้าและฐานคะแนนเสียงการเมือง

ประเด็นสุขวิช / ชวนไทยรักไทย

เตรียมความพร้อม อบรม องค์ความรู้ก่อน

แจกเงินทันที

พึ่งพาตนเองใน 5–10 ปี

กระตุ้นบริโภคทันที

ชุมชนตั้งกฎเกณฑ์ คัดกรอง ใช้เงินทำธุรกิจจริง

ปล่อยกู้กว้าง ใช้จ่ายส่วนตัวได้

หมู่บ้านเข้มแข็ง-มีวิสาหกิจชุมชนเพิ่ม

มีสินค้า OTOP แต่หนี้ครัวเรือนสูงขึ้น

เน้นวินัยการออม-การลงทุนหมุนเวียนในกลุ่ม

ปล่อยกู้เสรี ลดวินัยการเงิน

น้อยกว่ามาก เพราะรัฐสนับสนุนเบื้องต้นเท่านั้น

รัฐต้องอุดหนุนต่อเนื่อง หนี้สาธารณะสูงขึ้น

แนวทาง สุขวิช–ชวน ลงลึก เตรียมชุมชนจริง ปลูกฝังให้บริหารตนเองได้ยั่งยืน

แนวทาง ไทยรักไทย เร่งแจกเงินทันที กระตุ้นเศรษฐกิจระยะสั้น แต่เพิ่มหนี้ครัวเรือน และสร้างภาระระยะยาว

ผลสุดท้าย: เศรษฐกิจชุมชนแบบสุขวิช–ชวน ดีกว่า OTOP กองทุนหมู่บ้านและธนาคารประชาชน ในแง่ความยั่งยืนและสร้างการพึ่งพาตนเองจริง