ตำนานพระแก้วมรกต เป็นวรรณกรรมพุทธศาสนาของไทย ในท้องถิ่นภาคเหนือ มีชื่อต่างๆ 
เช่น ตำนานพระแก้วเจ้า ตำนานพระแก้วมรกต ตำนานพระแก้วอมรกต ตำนานพระแก้วอัมมรกตเจ้าตำนานพระแก้ว เป็นต้น 
สำนวนที่นับว่าเก่ากว่าฉบับอื่นๆ ชื่อว่ารัตนพิมพวงศ์ แต่งเป็นภาษาบาลีโดยพระเถระพรหมราชปัญญาในช่วง พ.ศ. ๑๙๗๙ - พ.ศ. ๒๐๑๑ 

นอกจากนี้ ยังปรากฏในชินกาลมาลีปกรณ์ ซึ่งพระรัตนปัญญาเถระเขียนเป็นภาษาบาลี เมื่อประมาณ พ.ศ.๒๐๖๐ 
และยังปรากฏในพระราชพงศาวดารกรุงรัตนโกสินทร์ รัชกาลที่ ๑ ด้วย

ที่แท้จริงแล้ว คือท่านพระอินทร์นำมาถวาย เขมรเอาไปแล้วไม่ยอมคืน และไม่เคยไปอยู่เมืองลาวเลยสักครั้งเดียว
ล้านนา > ล้านช้าง >ธนบุรี > รัตนโกสินทร์