ไซยาไนด์  สารเคมี ที่ไม่สามารถตรวจสอบได้ก่อนเลย แต่ หากมีอาการ คลื่นไส้ อาเจียน เวียนศีรษะ หายใจลำบาก หมดสติ ชัก
บางที ก็ ไม่สามารถระบุ ว่าได้ รับ โดยตรงได้ เพราะนั่นเป็นอาการที่เข้ากับได้หลายโรค

วันนี้พี่หมอฝั่งธน...จะมาให้ความรู้  อาการพิษจาก ไซยาไนด์ เป็นอย่างไร รักษาเบื้องต้นแบบไหน

พิษของไซยาไนด์ ยับยั้งการใช้พลังงานจากออกซิเจนของเซลล์ในร่างกาย จึงมีอาการคล้ายภาวะขาดออกซิเจนของอวัยวะต่างๆ 
และเพิ่มการเผาผลาญแบบไม่ใช้ออกซิเจนทำให้เกิดสารพิษทำให้เลือดเป็นกรด อวัยวะที่ใช้พลังงานมากเช่นสมองจะได้รับผลกระทบ 
อาการของผู้ได้รับสารพิษอาจมีอาการ หัวใจหยุดเต้นเฉียบพลัน หัวใจเต้นผิดจังหวะ หมดสติ ชัก เลือดเป็นกรดรุนแรง 
และเสียชีวิตได้โดยผลกระทบจากการได้รับไซยาไนด์อาจ แบ่งได้ 2 ประเภท 
ดังนี้ภาวะเป็นพิษจากไซยาไนด์แบบเฉียบพลัน เป็นอาการที่เกิดขึ้นในทันที เช่น หายใจติดขัด เลือดไหลเวียนผิดปกติ 
ภาวะหัวใจหยุดเต้น สมองบวม ชัก และหมดสติ เป็นต้น
ภาวะเป็นพิษจากไซยาไนด์แบบเรื้อรัง เกิดจากการได้รับไซยาไนด์ ปริมาณเล็กน้อยต่อเนื่องกันเป็นเวลานาน 
ในเบื้องต้นอาจทำให้เกิดอาการปวดศีรษะ ง่วงซึม คลื่นไส้ อาเจียน เกิดผื่นแดง และอาจมีอาการอื่น ๆ 
เกิดขึ้นตามมา เช่น รูม่านตาขยาย ตัวเย็น อ่อนแรง หายใจช้า เป็นต้น หากไม่ได้รับการรักษา 
อาจทำให้หัวใจเต้นช้าหรือเต้นผิดปกติ ผิวหนังบริเวณใบหน้าและแขนขากลายเป็นสีม่วง หมดสติ และเสียชีวิตในที่สุด



 
หากรอดชีวิตจากพิษไซยาไนด์อาจมีผลต่อเนื่อง มีอาการคล้ายโรคพาร์กินสัน เนื่องจากสมองส่วน basal ganglion ถูกทำลายถาวร 
หากไม่รอดชีวิต การตรวจชันสูตรศพสามารถตรวจพบสารไซยาไนด์ในเลือดเพื่อบอกสาเหตุของการเสียชีวิตได้

การรับพิษ ได้ทั้งการหายใจ และดูดซึมทางผิวหนัง เยื่อบุ และทางเดินอาหาร เมื่อเข้าสู่ร่างกายจะกระจายไปทั่วร่างกายอย่างรวดเร็ว 
อาการเกิดภายในวินาทีหากได้รับทางการหายใจ  ส่วนการกินหรือทางผิวหนังมีอาการหลังสัมผัสเป็นนาทีถึงไม่เกินหนึ่งชั่วโมง

การแก้พิษ ทำได้โดยให้ยา thiosulfate ร่างกายจะเปลี่ยนไซยาไนด์เป็น thiocyanate ซึ่งไม่เป็นพิษและขับออกทางปัสสาวะได้ 
หรือให้สาร hydrocobalamine  ซึ่งเป็นสารตั้งต้นของวิตามินบี 12 เพื่อเปลี่ยนเป็น cyanocobalamine ขับออกทางปัสสาวะเช่นกัน 
และบางส่วนขับออกทางการหายใจ เหงื่อ และปัสสาวะ การช่วยคนถูกพิษไซยาไนด์จึงห้ามช่วยหายใจแบบ mouth-to-mouth 
เพราะอาจได้รับพิษด้วย

การตรวจร่างกายผู้ที่สงสัยว่าถูกพิษไซยาไนด์ ผู้ได้รับสารพิษจะมีลักษณะพิเศษคือผิวแดง (cherry-red) 
เพราะออกซิเจนในหลอดเลือดดำสูง หรือ ผิวม่วงคล้ำได้ ลมหายใจกลิ่นอัลมอนด์หากเกิดพิษจากการสูดดมสาร  hydrogen cyanide

การช่วยเหลือเบื้องต้น หากเกิดจากการสัมผัส ให้ถอดชุดออก ล้างบริเวณสัมผัสด้วยน้ำและสบู่ 
โดยผู้ช่วยเหลือต้องสวมชุดและหน้ากากเพื่อป้องกันตนเอง ไม่แนะนำให้ล้วงคออาเจียนเนื่องจากไซยาไนด์ดูดซึมอย่างรวดเร็ว