เราจะได้รู้แจ้งชัดเจนลงไปว่า จิตที่ผ่านสมาธิอย่างละเอียดมาแล้ว เราจะยกจิตขึ้นสู่ภูมิแห่งวิปัสสนาในตอนใด เราก็จะรู้ทันที  
รู้ว่าเมื่อจิตถอนออกจากอัปปนาสมาธิ มาอยู่ในขั้นอุปจารสมาธิมีกายปรากฎ จิตมีความคิดผุดขึ้นมาโดยไม่ได้ตั้งใจจะคิด  แต่สติตามรู้ความคิดไม่หยุดยั้ง




ตามดูอารมณ์จิต - หลวงพ่อพุธ ฐานิโย
https://www.youtube.com/watch?v=70JhvJlAwqI

นักปฏิบัติเมื่อพบอย่างนั้นจะทำอย่างไร   ผู้ปฏิบัติจะต้องคอยสังเกต  เมื่อจิตถอนออกมาจากอัปปนาสมาธิ  มาสู่ขั้นระหว่างอุปจารสมาธิ  ความรู้สึกนึกคิดจะเกิดขึ้นมาทันที ถ้าไม่คิด ลมหายใจจะปรากฏขึ้นมาอีก ในเมื่อเกิดอะไรขึ้นมา ความคิดอะไรที่แปลก  นักปฏิบัติก็ควรจะกำหนดรู้ความคิดนั้น กำหนดรู้เฉยๆ เมื่อความคิดเกิดขึ้นมาแล้ว ก็รู้ รู้แล้วก็ปล่อยวางไป ไม่ต้องไปนั่งพิจารณาหรือวิพากษ์วิจารณ์อันใด อะไรเกิดขึ้นมารู้ แต่อย่าไปเพิ่มเติม อย่าไปวิจารณ์ รู้แล้วปล่อยวางไป รู้อยู่เฉยๆ  ตั้งสติสัมปชัญญะกำหนดรู้ตามไปเรื่อยๆ    ในเมื่อกำหนดรู้ตามไปเรื่อยๆแล้ว จิตจะเริ่มสงบอีกทีหนึ่ง



เมื่อจิตสงบขึ้นมาอีกครั้งนี้ ภูมิความรู้จะเกิดขึ้นมาเองโดยไม่ได้ตั้งใจ เมื่อภูมิความรู้เกิดขึ้นมาตอนนี้ ภูมิความรู้กับจิตจะมีลักษณะความสัมพันธ์เป็นอันหนึ่งอันเดียวกัน ความรู้ในตอนนี้มีสมมติบัญญัติ เมื่อจิตรู้อะไร ความรู้อันนั้นก็เรียกชื่อได้ถูกต้องตามภาษานิยม เพราะจิตในขณะนี้ยังมีสมมติบัญญัติอยู่

---

ปฏิปทาพระกัมมัฏฐาน- หลวงพ่อพุธ ฐานิโย
http://www.thaniyo.com/news-and-event/2009-09-19-09-43-53