มนุษย์ทุกคนบนโลก ไม่ว่าจะยากดี มีจน รวย จน อย่างไรก็ตาม ทั้งชายและหญิง เด็ก หนุ่ม สาว คนชรา ล้วนแต่หนีความตายไม่พ้น เป็นสิ่งที่จะต้องพบเจอกันทุกคน ในคณะที่กำลังจะตาย ลำดับเหตุการณ์ทางจิตดังนี้ ความรู้สึกว่ามีตา มีหู มีจมูก มีลิ้น มีกาย จะหายไปทีละนิดเพราะเซลล์ในร่างกายในแต่ละส่วนกำลังตาย เมื่อเซลล์ในร่างกายตายส่วนไหน ความรู้สึกในส่วนนั้นจะหายไป เมื่อเซลล์ในส่วนต่างๆของร่างกายตายหมด ความรู้สึกว่ามี ตา หู จมูก ลิ้น กาย จะหายไป จะเหลือแต่ความรู้สึกภายในใจส่วนลึก ความรู้สึกภายในใจส่วนลึกนี้ เรียกว่าธรรมมารมณ์ แบ่งเป็นสองประเภท ธรรมมารมณ์ฝ่ายกุศล และ ธรรมมารมณ์ฝ่ายอกุศล ธรรมมารมณ์ทั้งสองส่วนนี้ เกิดจากกรรมที่เคยทำใว้ ในอดีต และปัจจุบัน และจะส่งผลในอนาคต หรือเรียกธรรมมาณ์นี้ว่า ความรู้สึกทางใจก็ได้ ความรู้สึกนี้เกิดจากอายตนะทางใจ คือ รูปกระทบตา หูกระทบเสียง จมูกกระทบกลิ่น ลิ้นกระทบรส เครื่องสำผัสที่กระทบกาย ส่งเหล่านี้ล้วนแต่เป็นเหตุเป็นปัจจัย ให้เกิดธรรมมารมณ์ทั้งฝ่ายกุศล และ อกุศล ไปหุ่มห่อใว้ภายในใจ มาตั้งแต่อดีต ไม่รู้กี่ชาติ กี่ภพ ตลอดกาลนาน ความรู้สึกทางใจ จึงสืบต่อตามวิบากกรรมที่ทำใว้ ทั้งกรรมดี และ กรรมชั่ว
เมื่อเซลล์ส่วนต่างๆในร่างกาย ตายหมด ความรู้สึกว่ามี ตา หู จมูก ลิ้น กาย จะหายไป จะเหลือแต่ธรรมมารมณ์ทั้งฝ่ายกุศล และ ฝ่ายอกุศล มาถึงจุดนี้เลือกเกิดไม่ได้ ความคิดหายไปหมดเพราะสมองไม่ทำงานแล้ว ต้องเป็นไปตามกรรมที่เคยทำใว้ ความรู้สึกทั้งฝ่ายกุศล และ ความรู้สึกทั้งฝ่ายอกุศล จะมาส่งผลตอนนี้ เพื่อให้จิตปฏิสนธิ เกิดในภพใหม่ สภาวะนี้
จขกท ขอเรียกว่า จิตวิญญาณปรมณู เพราะจิตในคณะที่จะปฏิสนธิกับธรรมมารมณ์ จะมีรูปวิญญาณอันละเอียดเกิดขึ้น เมื่อรูปวิญญาณเกิดขึ้นแล้ว ด้วยวิบากกรรมที่ทำใว้ ก็จะส่งผลให้ไปเกิดในภพ-ภูมิต่างๆ นรกบ้าง โลกมนุษย์บ้าง เทวโลกบ้าง พรหมโลกบ้าง
ด้วยเหตุนี้ เมื่อเกิดตายมาหลายภพหลายชาติแล้ว จึงจำอดีตไม่ได้ เพราะได้ร่างกายใหม่ ความคิดใหม่ แต่ความรู้สึกทางใจในส่วนลึก มีอยู่สะสมใว้ทุกภพชาติ ฉนั้นความรู้สึกทางใจไม่มีคำว่าสูญ นักปฏิบัติที่ได้ญานวิเศษละลึกชาติได้ ท่านก็ค้นจากความรู้สึกส่วนลึกทั้งสิ้น โดยปราศจากความคิดของสมองเกี่ยวข้อง จะรู้จะเห็นได้ต้องเข้าถึงฌาน4 ด้วยเหตุผลนี้ พระท่านจึงสอนให้ สำรวมอายตนะ ละชั่ว ทำดี ทำจิตให้ผ่องใส ด้วย ศิล สมาธิ ปัญญา
ส่วนจิตพระอรหันต์นั้น ท่านจะไม่ปฏิสนธิกับธรรมมารมณ์ ทั้งฝ่ายกุศล และ อกุศล เพราะจิตท่านหลุดพ้นด้วยดีแล้ว
สิ่งที่กล่าวมาทั้งหมด ค้นคว้าได้จากการปฏิบัติเท่านั้น!!!