ก่อนจะดูเรื่องนี้ ยอมรับเลยว่าขาดหวังไว้ไม่สูงมาก เพราะก็ได้ยินชื่อเสียงมานาน และกลัวว่าจะทำให้เราผิดหวังหากตั้งมาตรฐานไว้ในใจสูงเกินไป เราเคยได้ยินว่าในหนังมีฉากพ่อแม่กินอาหารจนกลายเป็นหมู ยิ่งเป็นหนังสัญชาติญี่ปุ่น ก็คงมีธีมวนเวียนอยู่กับธรรมชาตินิยม ต่อต้านสงคราม หวนคิดถึงวัฒนธรรมดั้งเดิมที่กำลังถูกระบอบทุนนิยมกลืนหายไป หนังเรื่องนี้ของมิยาซากิก็คงไม่พ้นเรื่องราวเหล่า แต่กลายเป็นว่า เราคาดผิดไป
เรื่องราวของ ชิฮิโร่ เด็กหญิงวัยสิบขวบ เธอกำลังจะโตขึ้น ก้าวสู่สังคมที่แปลกใหม่และต้องปรับตัวกับสภาพแวดล้อมที่เปลี่ยน ภายนอกเธอดูเป็นแก่นๆ ดื้อรั้น หรือแม้กระทั่งเอาแต่ใจตัวเอง ดูเหมือนว่าครอบครัวของเธอมีเหตุต้องให้ย้ายสำมะโนครัวจากเมืองศิวิไลซ์มาสู่แดนดินชนบทรากหญ้าของสังคมญี่ปุ่น
เช่นเดียวกับแอนนาใน When Marnie Was There (2015) เรารู้สึกว่าการที่ตัวละครตัวใดตัวหนึ่งเมื่อได้กลับมาบ้านนอก นั่นบ่งบอกว่าเขาหรือเธอจะได้กลับมาทบทวนตนเองอีกครั้ง ภาพในจิตนาการของชิฮิโร่จึงเปรียบได้กับดินแดนในจิตใจของเธอเอง
ยูบาบาเป็นแม่มดที่ตกเป็นทาสของระบอบทุนนิยม แม้ว่าเธอเองจะเป็นหัวหน้าใหญ่ในโรงอาบน้ำที่เต็มไปด้วยลูกน้องหลายร้อยชีวิตที่คอยประคบประหงมแขกเหรื่อมากมายที่ผลัดเปลี่ยนกันเข้ามาใช้บริการ พ่อแม่ของชิฮิโร่เองก็รับใช้ระบอบนี้เช่นกัน
เซนิบาเป็นพี่สาวของยูบาบา เธออาศัยในบ้านที่เรียบง่ายล้อมรอบไปด้วยแปลงผัก ชีวิตดูสุขสงบต่างจากยูบาบาที่มีปัญหาเข้ามาในชีวิตไม่เว้นแม้แต่ละวัน นี่จึงเป็นการตั้งคำถามกับเราว่า เงิน คือสิ่งที่เราไขว่คว้ากันทุกวันนี้ มันมอบความสุขสบายหรือความทุกข์ให้กับเรากันแน่
ชิฮิโร่มีปมตอนเด็ก เธอประสบอุบัติเหตุทางน้ำและบังเอิญรอดชีวิต น้ำซัดเธอเข้าสู่ฝั่งอย่างปลอดภัย เธอจึงรู้สึกผูกพันธ์กับสายน้ำ ในจิตใต้สำนึกเธอกับเทพเจ้าแห่งสายน้ำจึงมีสัมพันธ์กันโรแมนติก ตอนจบเธอเลือกที่จะจากลาการเป็นทาสในโรงอาบน้ำ น้อมรับชีวิตอันสงบสุขของเซนิบา นั่นจึงเปรียบได้กับว่าเธอเลือกตัวตนในการดำเนินชีวิตต่อไปได้ เธอจะมีความสุขกับชีวิตในชนบท
ตัวละครไร้หน้า จริงๆแล้วเขาเป็นคนหน้าสงสาร ต้องการมีตัวตนให้คนสนใจ เขาจะกราดเกรี้ยวและเลียนแบบคนที่เขากินเข้าไป การกินก็คงหมายถึงการสร้างแบบบุคลิกในระยะกระจกของลากอง เขาเห็นพนักงานในโรงอาบน้ำอยากได้เงิน เขาจึงเข้าใจว่าผู้คนต้องการเงินทอง เขาจึงมอบสิ่งนั้นให้กับทุกคน แต่กับชิฮิโร่ เธอไม่รู้ว่าเธอต้องการเงินไปทำอะไร สิ่งที่เธอต้องการมากที่สุดคือการออกไปจากที่นี่พร้อมกับพ่อแม่ที่ปกติสมบูรณ์ เป็นไปได้ว่าผีไร้หน้าหมายถึงคนที่ไม่มีจุดยืนในสังคม ไม่อาจตัดสินใจเส้นทางในการดำเนินชีวิต แน่นอนสุดท้ายเขาของรับใช้เซนิบา หรือจริงๆแล้ว เขาอาจเป็นตัวแทนของชิฮิโร่ที่กำลังเลือกเส้นทางในการก้าวเดิน
แต่มีข้อสังเกตว่าทำไมบ้านของเซนิบามีลักษณะคล้ายบ้านทางชนบทยุโรป ร้านค้าที่พ่อแม่ชิฮิโร่กินอาหารจนเป็นหมูก็เหมือนหมู่บ้านคาวบอย และโรงอาบน้ำของยูบาบาก็กลายเป็นว่ามีความเป็นญี่ปุ่นสูง อาจจะเป็นเพราะว่ามีให้เห็นในเมืองเธอจึงรับรู้ว่าโรงอาบน้ำเป็นแบบนี้ แต่เข้าใจว่าบ้านในชนบทเธอไม่เคยเห็น เธออาจจะจินตาการไปว่าคงเหมือนกับบ้านในนิทานก่อนนอนหรือการ์ตูนตะวันตกที่เธอเคยดู ยูบาบาและเซนิบาก็มีหน้าตาเหมือนแม่มดของตะวันตก นั่นจึงอาจหมายถึงว่าชิฮิโร่ (เด็กญี่ปุ่น) ได้รับวัฒนธรรมต่างชาติมากขึ้น พอๆ กับสถาปัตยกรรมในจิตนาการเธอที่ผสมผสานตะวันตก-ตะวันออก ตัวตนที่แท้จริงของญี่ปุ่นกำลังหายไป
เด็กทารกที่ยูบาบาเลี้ยงไว้ เอาจริงๆแล้วเหมือนชิฮิโร่ตอนก่อนที่จะเข้าลอดอุโมงค์เลย อ่อนแอพ่อแม่เอาแต่ใจ นั่นจึงแทนตัวตนเองชิฮิโร่ก่อนที่จะเลือกตัวตนที่ถูกต้อง ตนจบเด็กทารกยืนเองได้ หมายถึงชิฮิโร่ที่โตเป็นผู้ใหญ่มากขึ้น
สิ่งที่มิยาซากิทำไม่เพียงใช้อำนาจที่อนิเมชั่นมีขุมพลังเหนือกว่าหนัง Live action นั่นคือการเปิดโลกแห่งจิตนาการให้กว้างออกไป (ราวกับได้ดูหนัง surreal ของบุนเยล เฟลินี่ หรือโกดาร์) ถึงแม้ยุคสมัยนี้ทุกสิ่งทุกอย่างก็ดูเป็นไปได้ใน live action อย่าง Birdman (2014) แต่มิยาซากิยังสามารถแทนภาพเหล่านั้นเทียบเท่ากับว่า คนดูได้เข้าไปเดินเหินในจิตใต้สำนึกของ ชิฮิโร่ (ตรงนี้นึกถึง A Matter Of Life And Death) มิยาซากิยกระดับฐานะของการ์ตูนในฐานะงานศิลปะ ซึ่งนี่เคือปรากฏการณ์ที่เราไม่เคยเห็นที่ใดมาก่อนในสื่อภาพยนตร์ที่มันเคยถูกเรียกว่า ก็แค่การ์ตูน
ร่วมพูดคุยเกี่ยวกับภาพยนตร์ทางเฟสได้เลยนะครับ
https://www.facebook.com/survival.king
Tempy Movies Review รีวิวหนัง: Spirited Away {Hayao Miyazaki} [Japan], 2001
ก่อนจะดูเรื่องนี้ ยอมรับเลยว่าขาดหวังไว้ไม่สูงมาก เพราะก็ได้ยินชื่อเสียงมานาน และกลัวว่าจะทำให้เราผิดหวังหากตั้งมาตรฐานไว้ในใจสูงเกินไป เราเคยได้ยินว่าในหนังมีฉากพ่อแม่กินอาหารจนกลายเป็นหมู ยิ่งเป็นหนังสัญชาติญี่ปุ่น ก็คงมีธีมวนเวียนอยู่กับธรรมชาตินิยม ต่อต้านสงคราม หวนคิดถึงวัฒนธรรมดั้งเดิมที่กำลังถูกระบอบทุนนิยมกลืนหายไป หนังเรื่องนี้ของมิยาซากิก็คงไม่พ้นเรื่องราวเหล่า แต่กลายเป็นว่า เราคาดผิดไป
เรื่องราวของ ชิฮิโร่ เด็กหญิงวัยสิบขวบ เธอกำลังจะโตขึ้น ก้าวสู่สังคมที่แปลกใหม่และต้องปรับตัวกับสภาพแวดล้อมที่เปลี่ยน ภายนอกเธอดูเป็นแก่นๆ ดื้อรั้น หรือแม้กระทั่งเอาแต่ใจตัวเอง ดูเหมือนว่าครอบครัวของเธอมีเหตุต้องให้ย้ายสำมะโนครัวจากเมืองศิวิไลซ์มาสู่แดนดินชนบทรากหญ้าของสังคมญี่ปุ่น
เช่นเดียวกับแอนนาใน When Marnie Was There (2015) เรารู้สึกว่าการที่ตัวละครตัวใดตัวหนึ่งเมื่อได้กลับมาบ้านนอก นั่นบ่งบอกว่าเขาหรือเธอจะได้กลับมาทบทวนตนเองอีกครั้ง ภาพในจิตนาการของชิฮิโร่จึงเปรียบได้กับดินแดนในจิตใจของเธอเอง
ยูบาบาเป็นแม่มดที่ตกเป็นทาสของระบอบทุนนิยม แม้ว่าเธอเองจะเป็นหัวหน้าใหญ่ในโรงอาบน้ำที่เต็มไปด้วยลูกน้องหลายร้อยชีวิตที่คอยประคบประหงมแขกเหรื่อมากมายที่ผลัดเปลี่ยนกันเข้ามาใช้บริการ พ่อแม่ของชิฮิโร่เองก็รับใช้ระบอบนี้เช่นกัน
เซนิบาเป็นพี่สาวของยูบาบา เธออาศัยในบ้านที่เรียบง่ายล้อมรอบไปด้วยแปลงผัก ชีวิตดูสุขสงบต่างจากยูบาบาที่มีปัญหาเข้ามาในชีวิตไม่เว้นแม้แต่ละวัน นี่จึงเป็นการตั้งคำถามกับเราว่า เงิน คือสิ่งที่เราไขว่คว้ากันทุกวันนี้ มันมอบความสุขสบายหรือความทุกข์ให้กับเรากันแน่
ชิฮิโร่มีปมตอนเด็ก เธอประสบอุบัติเหตุทางน้ำและบังเอิญรอดชีวิต น้ำซัดเธอเข้าสู่ฝั่งอย่างปลอดภัย เธอจึงรู้สึกผูกพันธ์กับสายน้ำ ในจิตใต้สำนึกเธอกับเทพเจ้าแห่งสายน้ำจึงมีสัมพันธ์กันโรแมนติก ตอนจบเธอเลือกที่จะจากลาการเป็นทาสในโรงอาบน้ำ น้อมรับชีวิตอันสงบสุขของเซนิบา นั่นจึงเปรียบได้กับว่าเธอเลือกตัวตนในการดำเนินชีวิตต่อไปได้ เธอจะมีความสุขกับชีวิตในชนบท
ตัวละครไร้หน้า จริงๆแล้วเขาเป็นคนหน้าสงสาร ต้องการมีตัวตนให้คนสนใจ เขาจะกราดเกรี้ยวและเลียนแบบคนที่เขากินเข้าไป การกินก็คงหมายถึงการสร้างแบบบุคลิกในระยะกระจกของลากอง เขาเห็นพนักงานในโรงอาบน้ำอยากได้เงิน เขาจึงเข้าใจว่าผู้คนต้องการเงินทอง เขาจึงมอบสิ่งนั้นให้กับทุกคน แต่กับชิฮิโร่ เธอไม่รู้ว่าเธอต้องการเงินไปทำอะไร สิ่งที่เธอต้องการมากที่สุดคือการออกไปจากที่นี่พร้อมกับพ่อแม่ที่ปกติสมบูรณ์ เป็นไปได้ว่าผีไร้หน้าหมายถึงคนที่ไม่มีจุดยืนในสังคม ไม่อาจตัดสินใจเส้นทางในการดำเนินชีวิต แน่นอนสุดท้ายเขาของรับใช้เซนิบา หรือจริงๆแล้ว เขาอาจเป็นตัวแทนของชิฮิโร่ที่กำลังเลือกเส้นทางในการก้าวเดิน
แต่มีข้อสังเกตว่าทำไมบ้านของเซนิบามีลักษณะคล้ายบ้านทางชนบทยุโรป ร้านค้าที่พ่อแม่ชิฮิโร่กินอาหารจนเป็นหมูก็เหมือนหมู่บ้านคาวบอย และโรงอาบน้ำของยูบาบาก็กลายเป็นว่ามีความเป็นญี่ปุ่นสูง อาจจะเป็นเพราะว่ามีให้เห็นในเมืองเธอจึงรับรู้ว่าโรงอาบน้ำเป็นแบบนี้ แต่เข้าใจว่าบ้านในชนบทเธอไม่เคยเห็น เธออาจจะจินตาการไปว่าคงเหมือนกับบ้านในนิทานก่อนนอนหรือการ์ตูนตะวันตกที่เธอเคยดู ยูบาบาและเซนิบาก็มีหน้าตาเหมือนแม่มดของตะวันตก นั่นจึงอาจหมายถึงว่าชิฮิโร่ (เด็กญี่ปุ่น) ได้รับวัฒนธรรมต่างชาติมากขึ้น พอๆ กับสถาปัตยกรรมในจิตนาการเธอที่ผสมผสานตะวันตก-ตะวันออก ตัวตนที่แท้จริงของญี่ปุ่นกำลังหายไป
เด็กทารกที่ยูบาบาเลี้ยงไว้ เอาจริงๆแล้วเหมือนชิฮิโร่ตอนก่อนที่จะเข้าลอดอุโมงค์เลย อ่อนแอพ่อแม่เอาแต่ใจ นั่นจึงแทนตัวตนเองชิฮิโร่ก่อนที่จะเลือกตัวตนที่ถูกต้อง ตนจบเด็กทารกยืนเองได้ หมายถึงชิฮิโร่ที่โตเป็นผู้ใหญ่มากขึ้น
สิ่งที่มิยาซากิทำไม่เพียงใช้อำนาจที่อนิเมชั่นมีขุมพลังเหนือกว่าหนัง Live action นั่นคือการเปิดโลกแห่งจิตนาการให้กว้างออกไป (ราวกับได้ดูหนัง surreal ของบุนเยล เฟลินี่ หรือโกดาร์) ถึงแม้ยุคสมัยนี้ทุกสิ่งทุกอย่างก็ดูเป็นไปได้ใน live action อย่าง Birdman (2014) แต่มิยาซากิยังสามารถแทนภาพเหล่านั้นเทียบเท่ากับว่า คนดูได้เข้าไปเดินเหินในจิตใต้สำนึกของ ชิฮิโร่ (ตรงนี้นึกถึง A Matter Of Life And Death) มิยาซากิยกระดับฐานะของการ์ตูนในฐานะงานศิลปะ ซึ่งนี่เคือปรากฏการณ์ที่เราไม่เคยเห็นที่ใดมาก่อนในสื่อภาพยนตร์ที่มันเคยถูกเรียกว่า ก็แค่การ์ตูน
ร่วมพูดคุยเกี่ยวกับภาพยนตร์ทางเฟสได้เลยนะครับ https://www.facebook.com/survival.king