ครั้งหนึ่งในอดีต มีนักธุรกิจคนหนึ่งต้องไปทำการค้าต่างถิ่นนานๆ จะได้กลับบ้านเยี่ยมลูกเมียสักที ครั้นถึงใกล้วันสิ้นปี เขาจึงไปตลาดเพื่อชื้อข้าวของเตรียมกลับบ้านฉลองตรุษจีน เผอิญเห็นพระชรารูปหนึ่งแขวนป้ายว่าขายบทกวี เขารู้สึกแปลกดี จึงเข้าไปถามว่า “โศลกบทนี้ขายเท่าใด?” พระตอบว่า “ทอง ๑๐ชั่ง” พ่อค้าถามว่า “กลอนอะไรทำไมแพงอย่างนี้” พระตอบว่า “อุบาสก ถ้าท่านมีทอง ๑๐ ช่างจริงๆ อาตมาจะบอกโศลกสุดพิเศษบทหนึ่งแก่ท่าน” พ่อค้านึกสนใจ จึงจ่ายทอง ๑๐ ชั่งไป พระชราจึงบอกโศลกบทพิเศษแก่เขา
เมื่อพ่อค้าฟังแล้วให้รู้สึกผิดหวัง คิดในใจว่า “คำพูดแค่ ๔ ประโยค เอาตั้ง ๑๐ ชั่ง แพงไปแล้วมั้ง” แต่เพราะว่า ผู้ขายเป็นพระชรา จึงไม่อยากจะถือสาเอาความ ก่อนจะจากไปพระชรายังได้ย้ำเตือนว่า “จดจำโศลกบทนี้ให้ขึ้นใจเลยนะมันจะมีประโยชน์อย่างมากเมื่อกลับถึงบ้าน”
พ่อค้าเร่งรุดเดินทางทั้งกลางวันกลางคืน ถึงบ้านตอนค่ำคืนวันสุดท้ายของปีเก่า เนื่องจากประตูใหญ่ยังไม่ได้ใส่กลอน พ่อค้าจึงเดินตรงเข้าบ้านไปยังห้องนอนของตัวเอง เห็นมุ้งที่เตียงนอนกางไว้เรียบร้อย ขณะกำลังจะร้องเรียกภรรยาภายใต้แสงเทียนริบหรี่ เหลือบเห็นรองเท้าผู้ชายคู่หนึ่งวางอยู่หน้าเตียง พ่อค้าคิดรำพึงว่า “เมียข้าฯ คงถือโอกาสตอนที่ข้าฯ ไม่อยู่บ้าน ลักลอบมีชู้กับชายอื่นเป็นแน่” เจ้าคิดดังนั้น ไฟแห่งโทสะลุกโพลนในทันใด วิ่งไปในครัวคว้ามีดอีโต้เตรียดจะสับชายโฉดหญิงชั่วให้เป็นหมูบะช่อ ขณะเงื้อมีดอีโต้ขึ้นกลางอากาศ ฉุกคิดถึงบทกลอน ที่พระชราให้ไว้ จึงตั้งสติใหม่ และปฏิบัติตามโศลกที่ว่า
“เดินหน้าสามก้าวคิดสักหน่อย ถอยหลังสามก้าวตรองสักหน่อย เมื่อจิตเริ่มแกว่งต้องใคร่ครวญ ดับซึ่งไฟโทสะมหามงคล”
เสียงก้าวเท้าไปมาทำให้ภรรยาที่นอนอยู่บนเตียงตกใจตื่นพ่อค้าชี้ไปที่รองเท้าผู้ชายหน้าเตียง สอบถามเค้นความกับภรรยาด้วยอารมณ์ฉุนเฉียวภรรยากล่าวด้วยความน้อยใจว่า “ท่านไปข้างนอกค้าขายแรมปีไม่กลับบ้าน นี่ก็ตรุษจีนแล้ว ข้าฯ จะวางรองเท้าผู้ชายไว้หน้าเตียง เพื่อเป็นเคล็ดเป็นมงคล รอท่านกลับบ้านมาอยู่พร้อมหน้าพร้อมตากันไม่ได้เซียวหรอ”
เมื่อพ่อค้าได้ฟังดังนั้น โยนมีดลงพื้นร้องว่า “โศลกบทนี้ถูกจริงๆ มันมีค่านับพันนับหมื่นชั่งเลยทีเดียว”
ความหมายก็คือ ถ้าไม่ใช่เพราะโศลกบทนี้ตักเตือนสติ เขาคงทำเรื่องที่เลวร้ายที่สุดในชีวิตลงไปเป็นแน่
ในคัมภีร์วัชรสูตรกล่าวว่า “การยึดถือโศลกบทหนึ่งอยู่ประจำใจ เหนือกว่าการทำบุญให้ทานสิ่งของล้ำค่าในตรีสสหัสมหาสหัสโลกธาตุทั้งปวง
ที่มาหนังสือ โศลกเซน ปริศนาธรรม
พระเถระชิงหวิน เขียน
อุษา โลหะจรูญ แปล
ภิกษุณีอัมพิกา อัคคชินญาณ บรรณาธฺการ
“เดินหน้าสามก้าวคิดสักหน่อย ถอยหลังสามก้าวตรองสักหน่อย เมื่อจิตเริ่มแกว่งต้องใคร่ครวญ ดับซึ่งไฟโทสะมหามงคล”
ครั้งหนึ่งในอดีต มีนักธุรกิจคนหนึ่งต้องไปทำการค้าต่างถิ่นนานๆ จะได้กลับบ้านเยี่ยมลูกเมียสักที ครั้นถึงใกล้วันสิ้นปี เขาจึงไปตลาดเพื่อชื้อข้าวของเตรียมกลับบ้านฉลองตรุษจีน เผอิญเห็นพระชรารูปหนึ่งแขวนป้ายว่าขายบทกวี เขารู้สึกแปลกดี จึงเข้าไปถามว่า “โศลกบทนี้ขายเท่าใด?” พระตอบว่า “ทอง ๑๐ชั่ง” พ่อค้าถามว่า “กลอนอะไรทำไมแพงอย่างนี้” พระตอบว่า “อุบาสก ถ้าท่านมีทอง ๑๐ ช่างจริงๆ อาตมาจะบอกโศลกสุดพิเศษบทหนึ่งแก่ท่าน” พ่อค้านึกสนใจ จึงจ่ายทอง ๑๐ ชั่งไป พระชราจึงบอกโศลกบทพิเศษแก่เขา
เมื่อพ่อค้าฟังแล้วให้รู้สึกผิดหวัง คิดในใจว่า “คำพูดแค่ ๔ ประโยค เอาตั้ง ๑๐ ชั่ง แพงไปแล้วมั้ง” แต่เพราะว่า ผู้ขายเป็นพระชรา จึงไม่อยากจะถือสาเอาความ ก่อนจะจากไปพระชรายังได้ย้ำเตือนว่า “จดจำโศลกบทนี้ให้ขึ้นใจเลยนะมันจะมีประโยชน์อย่างมากเมื่อกลับถึงบ้าน”
พ่อค้าเร่งรุดเดินทางทั้งกลางวันกลางคืน ถึงบ้านตอนค่ำคืนวันสุดท้ายของปีเก่า เนื่องจากประตูใหญ่ยังไม่ได้ใส่กลอน พ่อค้าจึงเดินตรงเข้าบ้านไปยังห้องนอนของตัวเอง เห็นมุ้งที่เตียงนอนกางไว้เรียบร้อย ขณะกำลังจะร้องเรียกภรรยาภายใต้แสงเทียนริบหรี่ เหลือบเห็นรองเท้าผู้ชายคู่หนึ่งวางอยู่หน้าเตียง พ่อค้าคิดรำพึงว่า “เมียข้าฯ คงถือโอกาสตอนที่ข้าฯ ไม่อยู่บ้าน ลักลอบมีชู้กับชายอื่นเป็นแน่” เจ้าคิดดังนั้น ไฟแห่งโทสะลุกโพลนในทันใด วิ่งไปในครัวคว้ามีดอีโต้เตรียดจะสับชายโฉดหญิงชั่วให้เป็นหมูบะช่อ ขณะเงื้อมีดอีโต้ขึ้นกลางอากาศ ฉุกคิดถึงบทกลอน ที่พระชราให้ไว้ จึงตั้งสติใหม่ และปฏิบัติตามโศลกที่ว่า
“เดินหน้าสามก้าวคิดสักหน่อย ถอยหลังสามก้าวตรองสักหน่อย เมื่อจิตเริ่มแกว่งต้องใคร่ครวญ ดับซึ่งไฟโทสะมหามงคล”
เสียงก้าวเท้าไปมาทำให้ภรรยาที่นอนอยู่บนเตียงตกใจตื่นพ่อค้าชี้ไปที่รองเท้าผู้ชายหน้าเตียง สอบถามเค้นความกับภรรยาด้วยอารมณ์ฉุนเฉียวภรรยากล่าวด้วยความน้อยใจว่า “ท่านไปข้างนอกค้าขายแรมปีไม่กลับบ้าน นี่ก็ตรุษจีนแล้ว ข้าฯ จะวางรองเท้าผู้ชายไว้หน้าเตียง เพื่อเป็นเคล็ดเป็นมงคล รอท่านกลับบ้านมาอยู่พร้อมหน้าพร้อมตากันไม่ได้เซียวหรอ”
เมื่อพ่อค้าได้ฟังดังนั้น โยนมีดลงพื้นร้องว่า “โศลกบทนี้ถูกจริงๆ มันมีค่านับพันนับหมื่นชั่งเลยทีเดียว”
ความหมายก็คือ ถ้าไม่ใช่เพราะโศลกบทนี้ตักเตือนสติ เขาคงทำเรื่องที่เลวร้ายที่สุดในชีวิตลงไปเป็นแน่
ในคัมภีร์วัชรสูตรกล่าวว่า “การยึดถือโศลกบทหนึ่งอยู่ประจำใจ เหนือกว่าการทำบุญให้ทานสิ่งของล้ำค่าในตรีสสหัสมหาสหัสโลกธาตุทั้งปวง
ที่มาหนังสือ โศลกเซน ปริศนาธรรม
พระเถระชิงหวิน เขียน
อุษา โลหะจรูญ แปล
ภิกษุณีอัมพิกา อัคคชินญาณ บรรณาธฺการ