KEY POINTS
ผมหงอกก่อนวัย (ก่อนอายุ 25 ปี) อาจเป็นสัญญาณของความเครียด การขาดธาตุเหล็ก การพักผ่อนไม่เพียงพอ หรือการใช้สารเคมีและความร้อนกับเส้นผม
ภาวะผมร่วงผิดปกติ (มากกว่า 70-100 เส้นต่อวัน) อาจเกิดจากการขาดสารอาหารสำคัญ เช่น โปรตีน ธาตุเหล็ก สังกะสี หรือการลดน้ำหนักที่รวดเร็วเกินไป
ปัญหาหัวล้านและผมบางมักเกี่ยวข้องกับฮอร์โมนเพศชายและพันธุกรรม ซึ่งเป็นยีนเด่นที่สามารถถ่ายทอดจากพ่อแม่สู่ลูก โดยมีลักษณะแตกต่างกันในเพศชายและหญิง
ในงาน Life Expo 2025 มหกรรมสุขภาพแบบองค์รวมที่ใหญ่ที่สุดในประเทศไทย จัดขึ้นโดย บริษัท
วู้ดดี้ เวิลด์ จำกัด ผู้นำด้านการสร้างสรรค์คอนเทนต์ และอีเวนต์ระดับโลก ภายใต้การสนับสนุนของพันธมิตรทั้งภาครัฐและเอกชน ระหว่างในวันที่ 15-16 พฤศจิกายน 2568 ที่ผ่านมา ซึ่งจัดขึ้นที่ UOB LIVE เอ็มสเฟียร์
รศ. ดร.พญ. รัชต์ธร ปัญจประทีป แพทย์ผู้เชี่ยวชาญด้านเส้นผม ได้ขึ้นเวทีทอล์ค Speakers of The Year ให้ความรู้เรื่องเส้นผมโดย กล่าวว่า เรื่องเส้นผมเป็นเรื่องสำคัญที่หลายคนกังวล เพราะมักมีปัญหาทั้งผมหงอก ผมร่วง ห้วล้าน ซึ่งเกิดขึ้นได้ทั้งผู้ชายและผู้หญิง ปัญหาเหล่านี้ล้วนบ่งบอกพฤติกรรมการใช้ชีวิตและสุขภาพของแต่ละบุคคล ดังนี้
ปัญหาเกี่ยวกับ "ผมหงอก"
ผมหงอกเกิดได้จากหลายปัจจัย ทั้งธรรมชาติ พันธุกรรม และการใช้ชีวิต รวมถึงความผิดปกติของอายุ คนทั่วไปการมีผมหงอกถือเป็นเรื่องธรรมชาติ แต่ทางการแพทย์กำหนดเกณฑ์ว่า หากผมหงอกเกิดขึ้นเร็วกว่า อายุ 25 ปี ถือว่าผมหงอกผิดปกติ หรือ "ไวผิดปกติ" อาจเกิดจากความเครียด ที่เป็นสาเหตุหลักอย่างหนึ่งที่ทำให้ผมหงอกเร็ว โดยเฉพาะภาวะที่เรียกว่า oxidative stress ซึ่งเปรียบเสมือนขยะของเซลล์ที่ย้อนกลับมาทำลายเซลล์ที่สร้างเม็ดสีของรากผม ทำให้เซลล์สร้างเม็ดสีเหล่านั้น "ขี้เกียจ" ทำงาน
นอกจากนี้ ยังมีสาเหตุมาจากความเสียหายภายนอก เช่น ความร้อนและสารเคมีที่ใช้กับผมอาจทำให้หนังศีรษะเกิดความผิดปกติ ที่ส่งผลให้เกิดอาการหงอกได้ หรือการขาดวิตามินและสารอาหารบางชนิดก็อาจทำให้ผมหงอกเร็วขึ้น โดยเฉพาะภาวะขาดธาตุเหล็ก มักพบในผู้หญิง ทำให้ผมมีสีอ่อนลง สีเปลี่ยน และผมหงอกเร็ว
การนอนหลับก็เป็นปัจจัยสำคัญ เพราะหากนอนหลับไม่สนิทหรือไม่เพียงพอ (อย่างน้อย 6 ชั่วโมง) จะส่งผลเสียต่อการซ่อมแซมและการสร้างผมในช่วงกลางคืน เนื่องจากฮอร์โมนเมลาโตนินจะหลั่งเมื่อเราหลับสนิท หากการซ่อมแซมไม่ดี จะส่งผลให้ผมร่วง ผมเส้นบางลง และรวมถึงผมหงอกด้วย
ปัญหาเกี่ยวกับ "ผมร่วง"
เรื่องผมร่วงจะถือว่าผิดปกติเมื่อผมร่วงเกินกว่า 70–100 เส้นต่อวัน สาเหตุหลักของการผมร่วงมี 2 ปัจจัยหลัก ได้แก่
1. ปัจจัยทางโภชนาการและการลดน้ำหนัก เช่น การขาดโปรตีน ไม่รับประทานโปรตีน หรือลดอาหารอย่างรุนแรง ทำให้ร่างกายขาดโปรตีน นับเป็นส่วนประกอบหลักของเส้นผม (เคราติน/อะมิโนแอซิด) การขาดโปรตีนเป็นสาเหตุสำคัญที่ทำให้ผมร่วง การขาดวิตามิน/แร่ธาตุที่สำคัญ เช่น ธาตุเหล็ก และสังกะสี (ธาตุเหล็กมักพบในเนื้อแดง) ก็เป็นสาเหตุหลักที่ทำให้ผมร่วง และการลดน้ำหนักที่รวดเร็วเกินกว่า 1–2 กิโลกรัมต่อเดือน ก็ถือว่าลดเยอะเกินไปในทางการแพทย์อาจทำให้เกิดโรคผมร่วงฉับพลัน
2. ปัจจัยภายนอกและการดูแลที่ไม่ถูกต้อง เช่นการทำผมด้วยสารเคมีและความร้อน: การใช้ความร้อนแรง ๆ หรือสารเคมี (เช่น สเปรย์และเจล) ที่สัมผัสโดนหนังศีรษะโดยตรง อาจเป็นสาเหตุที่ทำให้ผมร่วง การทำผมแบบนี้ทุกวันเป็นการทำลายเส้นผม สุขอนามัยของหนังศีรษะก็เช่นกัน หากใช้ผลิตภัณฑ์แต่งผม ต้องสระผมให้สะอาดก่อนนอนทันที เพื่อกำจัดคราบผลิตภัณฑ์เหล่านี้ออกไปให้เร็วที่สุด การหมักผมที่มียีผมหรือผลิตภัณฑ์จัดแต่งทรงผมไว้ข้ามคืนถือว่าไม่ถูกวิธี
ดังนั้น ต้องทำให้ผมแห้งหลังสระผม ต้องเป่าผมให้แห้งสนิทก่อนเข้านอน เพื่อป้องกันปัญหาที่อาจเกิดขึ้น เพราะปัญหาหนังศีรษะมันและมีกลิ่น อาจเกิดจากการเปลี่ยนแปลงของแบคทีเรียหรือยีสต์บนหนังศีรษะ (Skin/Scalp Microbiome) ซึ่งอาจเป็นผลจากความเครียดหรือมลภาวะ แนวทางแก้ไขคือการใช้แชมพูยาเพื่อยับยั้งยีสต์/แบคทีเรีย และสระผมให้บ่อยขึ้น อย่างไรก็ตาม ควรแนะนำให้สระผมบ่อยที่สุดคือ วันละ 1 ครั้ง สำหรับคนหนังศีรษะมัน เพราะการสระบ่อยเกินไปอาจทำให้หนังศีรษะระคายเคืองหรือผลิตน้ำมันออกมามากเกินไป
ปัญหาเกี่ยวกับ "หัวล้านและผมบาง"
ปัญหาหัวล้านหรือผมบางที่รุนแรงมักเกี่ยวข้องกับฮอร์โมนและปัจจัยทางพันธุกรรม ไท่ว่าจะเป็นฮอร์โมนเพศชายอาจ "แย่ต่อสุขภาพผม" โดยจะทำให้ผมเส้นเล็กลง และบางลงเรื่อย ๆ ตัวฮอร์โมนที่เฉพาะเจาะจง และพันธุกรรม เพราะปัญหาผมร่วง/ผมบางนี้ ถ่ายทอดทางพันธุกรรม จากรุ่นสู่รุ่น และเป็น ยีนเด่น
หากพ่อหรือแม่มีปัญหาผมบาง จะมีโอกาสถ่ายทอดสู่ลูกได้สูงถึง 75% โดยลักษณะผมบางในผู้ชาย มักมีรูปแบบที่ชัดเจน คือ ศีรษะด้านหน้าจะเริ่มเถิกไปในวัยหนุ่มสาว และผมบริเวณกระหม่อมด้านหลังจะเริ่มบางลงเมื่อเข้าสู่วัยทำงานหรือมีความเครียด ส่วนลักษณะผมบางในผู้หญิง มักจะบางในช่วงตรงกลางศีรษะเป็นหลัก และจะไม่มีอาการเถิกบริเวณด้านหน้าเหมือนผู้ชาย
สำหรับการรักษาและการจัดการฮอร์โมน ปัจจุบันมียาที่ช่วยยับยั้งฮอร์โมนเพศชาย ไม่ให้ไปเกาะที่รากผม ซึ่งต้องมาปรึกษาแพทย์ หรือการรับประทานฮอร์โมนเพศหญิงทำให้สัดส่วนฮอร์โมนเพศชายลดลง และฮอร์โมนเพศหญิงเพิ่มขึ้น ก็สามารถทำให้สุขภาพเส้นผมดีขึ้น ยาวขึ้น และแข็งแรงขึ้น แต่ไม่แนะนำให้ผู้ชายทุกคนมาทานฮอร์โมนเพศหญิง เนื่องจากจะทำให้เกิดการเปลี่ยนแปลงทางสรีระอื่น ๆ เช่น หน้าอกและสะโพก
ปัจจุบันจะใช้เทคโนโลยีที่เรียกว่า ไตรโคสแกน (Trichoscan) ในการสแกนหนังศีรษะและเส้นผม เครื่องมือนี้สามารถวิเคราะห์ปริมาณเส้นผมต่อตารางเซนติเมตร (ค่าเฉลี่ยคนเอเชียอยู่ที่ 120–160 เส้นต่อ ตร.ซม.) และปริมาณเส้นผมต่อรูขุมขน (ปกติคนเอเชียควรมี 2 เส้นต่อรูขุมขน ต่อ 1 รูขุมขน) เพื่อประเมินคุณภาพและความหนาของเส้นผม การตรวจนี้ช่วยให้แพทย์สามารถวางแผนการรักษาได้เหมาะสม
ไขความลับ ‘ผมหงอก-ผมร่วง-ห้วล้าน’ บ่งบอกความผิดปกติของสุขภาพ