หลักปฏิบัติการกินยา ยาก่อนอาหาร ยาหลังอาหาร ลืมกินยาตามเวลาต้องทำอย่างไร ?

ปัญหาที่มักพบเสมอเวลาจะรับประทานยา คือ ต้องรับประทานก่อนหรือหลังอาหาร และก่อนอาหารนานเท่าไหร่ หลังอาหารกี่นาที ก่อนนอนนานแค่ไหน ถ้าลืมแล้วจะทำอย่างไร บทความนี้จึงขอสรุปหลักการและหลักปฏิบัติที่ถูกต้องทั่วไปของวิธีการรับประทานยาเหล่านี้

หลักการรับประทานยา

ยาก่อนอาหาร

     ควรรับประทานก่อนอาหารอย่างน้อย 30 นาที ยาควรรับประทานในช่วงท้องว่าง ยังไม่ได้รับประทานอาหาร

เหตุผลที่ควรทานก่อนอาหาร

     1.ยาอาจถูกทำลายหรือเสียประสิทธิภาพเมื่อเจอกับกรดกระเพาะอาหารหลังมื้ออาหาร

     2.อาหารอาจลดการดูดซึมยา
     ยาที่ออกฤทธิ์เพิ่มการเคลื่อนไหวของระบบทางเดินอาหาร หรือยาลดคลื่นไส้อาเจียน รวมถึงยาที่เพิ่มการหลั่งอินซูลิน ใช้เวลาประมาณ 30 นาทีก่อนออกฤทธิ์ การทานก่อนอาหารจึงเตรียมระบบทางเดินอาหารให้พร้อม

การลืมรับประทาน

     ถ้านึกได้ก่อนอาหารไม่ถึง 30 นาที การทานทันทีจะเหมือนรับประทานหลังอาหาร ควรข้ามมื้อที่ลืมไป

     กรณียาที่ต้องรอให้กระเพาะอาหารว่าง ควรรอประมาณ 2 ชั่วโมงหลังอาหาร

     มื้อถัดไปให้ทานยาตามปกติ ไม่ต้องทานซ้ำ

ยาหลังอาหาร

     ควรรับประทานหลังอาหารทันที ไม่เกิน 15 นาที สามารถทานพร้อมอาหารหรือก่อนรับประทานอาหารคำแรกก็ได้ เพราะยาและอาหารจะเข้ากระเพาะพร้อมกัน

เหตุผลที่ควรทานหลังอาหาร

     ลดอาการระคายเคืองระบบทางเดินอาหาร เช่น คลื่นไส้อาเจียน

     ต้องการกรดในกระเพาะอาหารช่วยในการดูดซึม ซึ่งกรดจะหลั่งสูงสุดตอนรับประทานอาหาร

การลืมรับประทาน

     ถ้านึกได้ภายใน 15 นาทีหลังอาหาร สามารถทานทันที

     ถ้านึกได้เกิน 15 นาที ให้รอทานหลังอาหารมื้อถัดไป หรือทานอาหารมื้อย่อยก่อนแล้วค่อยทานยา (กรณียาเป็นยาสำคัญ)

ยาก่อนนอน

     ควรรับประทานก่อนเข้านอน 15–30 นาที

เหตุผลที่ควรทานก่อนนอน

     ยามีผลข้างเคียงทำให้ง่วงนอนหรือวิงเวียนศีรษะ การทานนานเกินไปก่อนนอนอาจทำงานไม่เต็มที่

     ยาที่ช่วยให้นอนหลับต้องใช้เวลา 15–30 นาทีเพื่อออกฤทธิ์

การลืมรับประทาน

     หากนึกได้เช้าวันรุ่งขึ้น ไม่ควรทานยานั้นอีก รอถึงเวลานอนคืนถัดไป

ยารับประทานเวลามีอาการ ทานเมื่อมีอาการจริง

     ยามักระบุในฉลากว่ารับประทานทุก 4–6 ชั่วโมง, 8 ชั่วโมง หรือ 12 ชั่วโมง

     สามารถทานได้ทันทีเมื่อมีอาการ ไม่ต้องคำนึงถึงมื้ออาหาร

     หากอาการยังอยู่ สามารถทานซ้ำตามระยะเวลาที่กำหนด แต่ไม่ควรเกินปริมาณบนฉลาก เมื่อหายแล้วสามารถหยุดยาได้

ยาบางประเภท อาจมีวิธีรับประทานยานอกเหนือไปจากยาโดยทั่วๆ ไปข้างต้น รวมทั้งยาบางประเภทอาจรับประทานก่อนหรือหลังอาหารก็ได้ แล้วแต่สะดวก เนื่องจากยาอาจมีการออกฤทธิ์ที่พิเศษหรือมีผลข้างเคียงอื่นๆ ซึ่งผู้ทำหน้าที่ส่งมอบยาเหล่านี้จะอธิบายวิธีการรับประทานเป็นกรณีๆ ไป