.

ช้างจะกลับไปยังสถานที่เฉพาะ
เพื่อตายท่ามกลางซากศพฝูงช้าง
และเมื่อเวลาผ่านไปเนิ่นนาน
ซากสัตว์เหล่านี้จะกลายเป็น สุสานช้าง
ที่มีงาและกะโหลกศีรษะตั้งตระหง่าน

แนวคิดนี้ทรงพลังมาก
จนได้แพร่หลายไปสู่วัฒนธรรม
สมัยนิยม เช่น ในเรื่อง The Lion King
ที่ภาพหลอนของสุสานช้าง
ฝังแน่นอยู่ในใจของเด็ก ๆ รุ่นหนึ่ง
.
.

สุสานช้าง กล่าวเป็นนัยว่า
ช้างอาจเข้าใจและคาดเดาการตาย
เมื่อใกล้สิ้นอายุขัยของตัวเองได้
แต่สถานที่เหล่านี้มีอยู่จริงหรือไม่
และช้างรู้หรือไม่ว่า จะตายเมื่อใด

ในแอฟริกาและที่อื่น ๆ
ที่พบซากศพช้างจำนวนมากในพื้นที่จำกัด
Leanne Proops ผู้ช่วยศาสตราจารย์
ด้านพฤติกรรมและสวัสดิภาพของสัตว์
ที่ University of Portsmouth
ซึ่งทำการวิจัยเกี่ยวกับพฤติกรรม
ที่เกี่ยวข้องกับความตายของสัตว์
กล่าวกับ Live Science  ว่า

" ในกรณีเหล่านี้ ซากช้างจำนวนมาก
อาจเกี่ยวข้องกับ ภัยแล้ง
การลักลอบล่าสัตว์ในปริมาณมาก
ภัยร้ายแรงทางธรณีวิทยา
หรือการบานของสาหร่ายพิษในแอ่งน้ำ
ซึ่งพบว่าทำให้ช้างหลายร้อยตัวตายพร้อมกัน

สิ่งที่นักวิจัยไม่สามารถแสดงให้เห็นได้ก็คือ
สุสานช้างเหล่านี้เกิดขึ้นมา
เพราะช้างตั้งใจเดินทางไปตายที่นั่น

ฉันเข้าใจดีว่า ตำนานหรือแนวคิดนั้น
อาจเข้ามาสู่วัฒนธรรมสมัยนิยมได้อย่างไร
แต่ที่จริงแล้ว มันก็เป็นแค่ตำนานเท่านั้น "
.


Akashdeep Roy นักวิจัย
จาก Indian Institute of Science Education and Research แสดงความเห็นด้วย

" ผมจะระมัดระวังมากในการใช้คำว่า
สุสานช้าง
แนวคิดเรื่องสุสานช้างที่ยังคงอยู่
เป็นเพียงตำนานที่คนในท้องถิ่น
และนักล่าช้างปลุกปั่นขึ้นมา ”
.


ช้างฝังศพของพวกมันหรือไม่

ในความเป็นจริงแล้ว
ช้างมีความเข้าใจหรือมีประสบการณ์
ทางอารมณ์เกี่ยวกับความตาย
ในงานวิจัยของ Akashdeep Roy และเพื่อน
ได้เปิดมุมมองใหม่เกี่ยวกับคำถามนั้น
โดยมีความเป็นไปได้ที่ว่า
ช้างจะฝังศพของพวกมันเอง
ในการศึกษาวิจัยในปี 2024

ได้บันทึกกรณีของช้างตาย 5 กรณี
ในภูมิภาคเบงกอลเหนือของอินเดีย
ซึ่งพบลูกช้างเอเชีย Elephas maximus
ถูกฝังในคูระบายน้ำโคลน ในไร่ชา
โดยมีเพียงขาของลูกช้างที่โผล่ขึ้นมา

" การฝังศพดูเหมือนจะเป็นการวางแผนที่ดี
สภาพแวดล้อมที่เป็นร่องลึก
จะทำให้ช้างตัวโตสามารถวางลูกช้าง
ลงในคูน้ำแล้วตักดินมาคลุมร่างของมันได้

ช้างฝังซากสัตว์ด้วยร่างกายตนเอง
โดยไม่ต้องใช้เครื่องมือใด ๆ
ผมมั่นใจมากพอที่จะระบุแหล่งน้ำ
และทุ่งนาได้เหมือนช้าง
มีรอยเท้าช้างอยู่ทั่วซากช้าง
และช้างสามารถปรับระดับดิน
ให้ราบเรียบเหนือร่องได้ไม่ยาก

สถานการณ์ที่คล้ายกันนี้ก็พบ
ในช้างแอฟริกัน (Loxodonta)
ซึ่งพบช้างตายปกคลุมไปด้วยกิ่งไม้และใบไม้ ”

ชาวบ้านในเบงกอลเหนือและรัฐอัสสัม
พบสถานที่ฝังศพช้างหลายแห่ง
นอกเหนือจากการระบุในรายงานของ
Akashdeep Roy และเพื่อนร่วมทีม

ผู้อาวุโสในหมู่บ้านก็ยอมรับว่า
การฝังศพช้างเป็นความรู้สึก
ที่ได้รับการยอมรับกันในฝูงช้าง
.


" ยังมีคำอธิบายอื่น ๆ อีกมากมาย
เกี่ยวกับสาเหตุที่ ลูกช้างถูกฝัง
และย้ำเตือนว่า หากไม่ได้สังเกต
ช้างด้วยตนเอง เราก็ไม่สามารถแน่ใจได้ว่า
การฝังศพเป็นความตั้งใจจริงหรือไม่

ฉันคิดว่าเหตุผลที่เราสนใจเรื่องนี้
เพราะเราต้องการทราบว่า
สิ่งนี้แสดงให้เห็นว่า
ช้างเข้าใจความตายหรือไม่

การตีความเรื่องนี้ค่อนข้างยาก
โดยเฉพาะอย่างยิ่ง
เมื่อเป็นเหตุการณ์ที่เกิดขึ้นไม่บ่อยนัก
สำหรับฉันแล้ว ฉันไม่คิดว่า
เราจะยืนยันได้จริง ๆ ว่า
นี่คือการฝังศพหรือไม่
เพราะมันมีความหมายในเชิงความคิด ”
Leanne Proops ให้ความคิดเห็น
.

---

.

แม้ว่าคำถามอาจยังคงวนเวียนอยู่
ในแง่มุมนี้ของพฤติกรรมช้าง
แต่ก็แสดงให้เห็นถึงการปฏิบัติ
ที่เกี่ยวข้องกับความตาย
ที่น่าสนใจอื่น ๆ อีกหลายกรณี เช่น
ช้างเอเชียเคยถูกสังเกตเห็นว่า
อุ้มลูกช้างที่ตายแล้ว
เป็นเวลาหลายชั่วโมงหรือหลายวัน

เป็นเรื่องที่รู้กันดีว่า
ฝูงข้างมักจะยืนเฝ้าดูศพ
สมาชิกในฝูงที่ตายไปแล้ว
ผลการศึกษายังระบุด้วยว่า
ช้างแสดงอาการทุกข์ทรมาน
เมื่อต้องจัดการกับช้างที่ตายหรือใกล้ตาย

ช้างที่เกี่ยวข้องกับการฝังศพ/ช้างตาย
เรื่องถูกบันทึกไว้ว่า ฝูงช้างต่างส่งเสียงร้อง
เกือบชั่วโมงในขณะที่อยู่ในบริเวณนั้น
งานวิจัย Akashdeep Roy กับเพื่อนร่วมทีม

“ เราสัมผัสได้ว่า [พวกมันกำลังเศร้าโศก]
แต่การจะอธิบายพฤติกรรมดังกล่าว
ในวารสารวิทยาศาสตร์ธรรมชาติ
เป็นเรื่องที่ยากเสมอ

ชาวฮินดูในอินเดียเคารพช้าง
ราวกับเป็นเทพเจ้าที่มีชีวิต เช่น
พระอิศวรและพระพิฆเนศ
และเห็นคุณค่าของความเป็นตัวตนของช้าง ”
Akashdeep Roy กล่าวให้ความเห็น
.


นักวิทยาศาสตร์ยังได้บันทึก
เหตุการณ์หลายกรณี
ที่ช้างไปพบซากสัตว์และโต้ตอบกับมัน
โดยสัมผัสและดมกระดูกของมัน
ด้วยความอยากรู้อยากเห็น

ในความเป็นจริงแล้ว
การวิจัยนี้แสดงให้เห็นว่า
ช้างแอฟริกันที่พบกระดูกของ
สัตว์หลายสายพันธุ์
จะแสดงความสนใจ กะโหลกและงาช้าง
ของช้างสายพันธุ์เดียวกันมากกว่า

การค้นพบนี้ชี้ให้เห็นว่า
ช้างจำสายพันธุ์ของตัวเองที่ตายได้
และเมื่อพิจารณาจากสัญญาณทางกายภาพ
ความตื่นเต้นที่ช้างแสดงออกมากับ
ซากกระดูกเหล่านี้กระตุ้นพวกช้าง
ให้เกิดการตอบสนองทางอารมณ์
.


" แนวคิดนี้น่าสนใจเป็นพิเศษ
เพราะดูเหมือนจะสะท้อนภาพสะท้อน
แบบเดียวกับที่คนเราแสดงให้เห็นในสุสาน
สถานที่ที่คนตายอาศัยอยู่
และที่เราออกไปเยี่ยมพวกเขาด้วย

อย่างไรก็ตาม หลักฐานที่สนับสนุน
ข้อสรุปดังกล่าวยังไม่เพียงพอ
โดยทั่วไป การวิจัยแสดงให้เห็นว่า
ช้างไม่ได้ไปแสวงบุญโดยตั้งใจ
เพื่อติดต่อกับซากสัตว์เหล่านี้

กรณีที่ช้างพบกับซากสัตว์ที่ตาย
ดูเหมือนจะเกิดขึ้นเมื่อมันบังเอิญ
เมื่อช้างไปเจอกองกระดูก
ไม่มีหลักฐานของพฤติกรรมที่วางแผนไว้

สิ่งที่เราต้องการจริง ๆ คือ ข้อมูล GPS
ซึ่งเราจะดูรูปแบบการเคลื่อนไหวปกติของช้าง
และเราจะเห็นว่า พวกมันเบี่ยงเบนไปจาก
เส้นทางปกติเพื่อไปเยี่ยมซากสัตว์
ตัวใดตัวหนึ่งอย่างชัดเจน

ความจริงก็คือ เราไม่รู้ว่า
ช้างเข้าใจหรือไม่ว่า
วันหนึ่งพวกมันจะต้องตาย
ไม่มีหลักฐานที่ชัดเจนว่า
สัตว์สายพันธุ์อื่นเข้าใจเรื่องนี้ ”
Leanne Proops กล่าวสรุป
.

เรียบเรียง/ที่มา

Livescience
.

---

.

ฉัตรชัย วิเศษสุวรรณภูมิ (พนมเทียน)
ศิลปินแห่งชาติสาขาวรรณศิลป์ ปี พ.ศ.2540
เจ้าของนวนิยายผจญภัยอันลือลั่น
เรื่อง เพชรพระอุมา ในวัย 76 ปี
ให้ความเห็นในฐานะผู้ที่เชี่ยวชาญเรื่องพงไพร
เคยใช้ชีวิตอยู่ในป่าอยู่นาน 30-40 ปี ว่า

เรื่อง สุสานช้าง นั้น
เป็นเพียงเรื่องตำนานที่เล่าขานต่อ ๆ  กันมาว่า
ช้างเวลาที่จะตายก็ต้องไปตายที่สุสานช้าง
แต่เท่าที่สอบถามจากบรรพบุรุษ
ซึ่งเป็นนักเดินป่าย้อนหลังไป 100 กว่าปี
ก็ยังไม่เคยมีใครพบสุสานช้างเลย

ผมคิดว่าเรื่องสุสานช้างนั้นไม่มี
ช้างนึกจะตายที่ไหนก็ตายที่นั่น
ผมเองก็เคยตามหาสุสานช้างอยู่หลายปี
ตลอดชีวิตการเดินป่า 40-50 ปี
กระทั่งเคยไปค้นหาตามถ้ำโบราณ
กับชาวต่างชาติที่สนใจเรื่องสุสานช้าง
ไม่เคยพบเลย  พบแต่หลักฐานของมนุษย์ถ้ำ

ตอนผมเข้าป่าอายุ 24 ปี
เห็นช้างอยู่กันเป็นฝูงเป็นโขลง
จะว่าไปแล้วช้างเป็นสัตว์ที่ไว้ใจไม่ได้
เป็นสัตว์ดุร้าย
หากใครมีเหตุที่ต้องเผชิญหน้ากับช้าง
ต้องเลือกระหว่าง  วิ่งหนี
หรือไม่ก็ยอมให้ช้างเหยียบตาย

ชีวิตวัยหนุ่มที่เข้าป่าล่าสัตว์อยู่บ่อยครั้ง
ได้พบเห็น และมีประสบการณ์ที่โชกโชน
เกี่ยวกับสัตว์ป่าต่าง ๆ  นานา
รวมทั้งได้เห็นความดุร้ายของช้างมาแล้ว
ผมล่าสัตว์ป่ามาแล้วแทบทุกชนิด
แต่มีอยู่ชนิดเดียวที่ผมไม่ล่า คือ ช้าง
เพราะเคยตั้งจิตอธิษฐานไว้ว่า
ผมจะไม่ทำร้ายช้าง
และช้างก็อย่ามาทำร้ายผม

ในชีวิตเดินป่าของผม
ไม่เคยทำบาปกับช้างแม้แต่ครั้งเดียว
แต่เคยเห็นช้างทำร้ายคน
จนตายมาแล้วหลายครั้ง
แถวป่าจังหวัดทางภาคใต้ก็เคย
ที่ห้วยขาแข้งก็เคย
แล้วยังมีทางแถบลุ่มน้ำสาละวิน
ในเขตประเทศพม่าอีก

การล่าช้างเพื่อจะเอางามาขาย
ผมเห็นว่าบาปมากเกินไป
สัตว์พวกนี้อายุมากกว่าพวกที่จะไปล่าเสียอีก
ช้างบางตัวอยู่มา 70-80 ปีแล้ว
แต่ผมอายุแค่ 20 กว่าปี
จะไปฆ่าช้างพวกนั้น มันไม่ถูกต้อง
จึงตั้งจิตกับตัวเองว่า
เรื่องล่าช้างจะไม่แตะต้อง
ช้างกับผมไม่เคยที่จะเป็นอันตรายต่อกัน
Credit : เสียงเล่าจากป่าลึก สุสานช้าง เรื่องจริงหรือตำนาน