มีดยาคุต  มีดใช้งานท้องถิ่นของชาวไซบีเรีย จะนับว่าเป็นมีดรัสเซียก็ได้ ลักษณะที่เราเห็นกันทั่วๆไปคือมีดปลายแหลมใบแคบๆ ตั้งคมข้างเดียวแบบซิงเกิลบีเวลและลักษณะเฉพาะที่มีดแบบนี้แตกต่างจากมีดชนิดอื่นๆก็คือร่องกลางใบที่ภาษาไซบีเรียหรือรัสเซียเรียกว่าดอลหรือโดล ที่แปลว่าหุบเขา หุบเขานี่มีไว้ทำไม เพราะอะไรถึงต้องทำแบบนั้น ล้อมวงเข้ามาครับ วันนี้ผมจะเล่าเรื่องนี้ให้กันฟัง

ในเขตไซบีเรียอาจจะมีคนอาศัยอยู่มาเป็นหมื่นๆปีนะครับ แต่ชาวซาคาหรือชาวยาคุตคงเริ่มมีขึ้นในช่วงพันปี และมีดยาคุตก็มีและใช้งานกันในช่วงนั้น ว่ากันว่าเป็นพันๆปีและคนที่สอนชาวยาคุตให้ทำแบบนี้คือเทพเจ้า ( อันนี้เค้าก็เชื่อแบบนั้นนะครับ อาจจะเป็นเทพเจ้าจริงๆ หรือมนุษย์ชั้นเซียน หรือพระเจ้าจากอวกาศก็ไม่สามารถชี้ชัดลงไปได้ด้วยวิสัยของคนธรรมดาๆอย่างเราๆ ที่แน่นอนก็คือมีดยาคุตมีอยู่จริงๆ มีโบราณวัตถุทางประวัติศาสตร์จริงๆ และใบมีดของชาวยาคุตมีร่องที่ใบมานานแสนนาน

ทำไมถึงต้องมีหุบเขาในใบมีด ?

อย่างแรกสุดคือทำเพื่อระลึกถึงมีดกระดูก คือก่อนหน้าที่จะมียุคทองแดง ยุคสำริด และยุคเหล็ก มนุษย์เราเคยใช้หินและกระดูกสัตว์ เขาสัตว์ทำของมีคมมาก่อน ในเขตไซบีเรียเป็นทุ่งกว้างใหญ่เต็มไปด้วยสัตว์ อย่างกวางหรือช้างแมมมอธ มีการเอากระดูกมาทำเป็นมีดและกระดูกมันมีลักษณะเหมือนท่อกลมๆหรือกระบอกไม้ไผ่ เมื่อทำให้แตกออกมันจะมีลักษณะแบนๆโค้งๆ เมื่อลับด้านในให้แบนมันจะมีร่องกระดูกอยู่ด้วย ลักษณะเหมือนหุบเขาในมีดยาคุต อันนี้เป็นแนวความคิดที่ดูแล้วจะสืบสาวราวเรื่องขึ้นไปได้ไกลที่สุด

อีกแนวคิดนึงคือการทำให้ใบมีดกว้างขึ้นโดยใช้เหล็กปริมาณน้อย ปรกติใบมีดของแถบไซบีเรียไม่ว่าจะเป็นมีดยาคุต , มีดโคมิ , มีดเนเนะ ลักษณะก็จะคล้ายๆกันครับคือใบมีดจะมีสันฐานตรงๆ ใบแคบ แคบขนาดที่ว่ามีดบางแบบถึงเป็นของใหม่ๆแต่ก็มีความกว้างไม่เกิน 2 เซ็นติเมตร อันนี้ดูจะมีความเป็นไปได้สูงคือประหยัดเหล็ก เพราะเหล็กกล้าในสมัยโบราณมีน้อยหาได้ยากนะครับและราคาค่อนข้างสูง การจะทำมีดซักเล่มมันไม่ได้ง่ายเหมือนในยุคของเรา บางครั้งร้านขายมีดหรือโรงตีเหล็กที่ใกล้ที่สุดของชาวยาคุตอยู่ห่างออกไปหลายร้อยกิโลเมตร และเหล็กเป็นของหายาก

เมื่อได้เหล็กมาชิ้นนึงเดินทางไปถึงที่ห่างไกล เหล็กชิ้นเดียวถ้าจะทำมีดรูปแบบมาตรฐาน เช่นมีดดรอปป็อยท์ขนาดใบ 6 นิ้วก็ได้เล่มเดียวและใช้ได้คนเดียว ถ้าทำมีดใบแคบอาจจะได้สองเล่มและใช้ได้สองคน

เมื่อตีใบมีดรูปร่างใบแคบบางทีก็อาจจะแคบเกินไปเช่นกว้าง 20 มิลล์ แต่ถ้าเรามาทำให้เป็นมีดยาคุตคือตีหลุมกลางใบหรือหุบเขา ใบมีดสามารถแผ่กว้างออกไปได้ถึง 25 มิลล์ ในขณะที่สันมีดยังหนาพอๆกัน ข้อนี้ดูจะเป็นแนวคิดที่ทรงอิทธิพลสูงสุดในช่วงเวลาที่มันถือกำเนิดขึ้นมา

การลดแรงเสียดทานขณะใช้งาน แนวคิดนี้เหมือนกับทางฝั่งญี่ปุ่นครับ ในการทำใบมีดแบบซิงเกิลบีเวลถึงยาคุตกับญี่ปุ่นจะตั้งแนวคมกันละทางแต่แนวคิดเรื่องการลดแรงเสียดทานเป็นเรื่องที่เค้าเห็นตรงกัน เรื่องซิงเกิ้ลบีเวลของยาคุตกับของญี่ปุ่นตั้งกันคนละฝั่งนะครับ ญี่ปุ่นเอาด้านองศาไว้ด้านมือที่ถนัดและเอาด้านเรียบไว้ด้านใน ส่วนยาคุตเอาด้านเรียบไว้ข้างมือที่ถนัดและเอาด้านองศาไว้ด้านใน มันต่างกันสุดขั้วแต่มันก็ไปกันได้

ขนาดหรือรูปร่างของหุบเขาในใบมีดยาคุตแท้ๆอาจจะไม่เหมือนกับที่เราเห็นหรือที่เราเข้าใจนะครับ เรื่องนี้ทุกวันนี้ในรัสเซียเองก็ยังเถียงกันอยู่เรื่องหุบเขาแบบดั้งเดิมมันเป็นยังไง ที่ยอมรับกันทุกฝ่ายก็มีแบบที่เป็นร่องเล็กๆที่คล้ายๆกับมีดปลายปืน ร่องตรงๆเริ่มจากโคนใบและเรื่อยไปแต่ไม่ไปถึงส่วนปลายมีด และร่องโค้งๆทั่วใบแบบที่เราเห็นในมีดแบบยานากิบะของญี่ปุ่น คือเว้าทั้งใบเลย

ส่วนร่องแบบใหญ่ๆ เถื่อนๆ ที่เราเห็นกันในยุคนี้ว่ากันว่ามีมาในชั้นหลัง เกิดขึ้นในยุคสหภาพโซเวียตหรือบางแบบเกิดขึ้นสดๆร้อนๆในยุคของเรานี่ด้วยซ้ำไป

ข้อดีอีกอย่างของการทำใบมีดแบบหุบเขาก็คือทำให้ลับง่าย ข้อนี้ต้องดูที่ใบมีดนะครับ ถ้าจะให้ลับง่ายส่วนที่เป็นหุบเขาต้องกว้างๆและส่วนที่ล้อมรอบต้องเล็กๆแคบๆ พูดให้เข้าใจง่ายก็คือดูใบมีดนะครับ มันมีสองส่วนคือส่วนขาวและส่วนดำ ส่วนดำก็คือหุบเขา ถ้ามันมีมากๆ ใบมีดใบนั้นก็จะลับง่าย ถ้าส่วนขาวมีมากๆมันก็ลับไม่ง่ายเท่าไหร่ ชาวไซบีเรียลับมีดด้วยความยากลำบากนะครับ ไม่ได้ง่ายอย่างที่เราทำกัน อย่างแรกเลยที่นั่นใช้หินน้ำหรือเวทสโตนไม่ได้ เพราะมันเป็นเขตน้ำแข็ง และการเอานิ้วมือไปสัมผัสกับโลหะในช่วงอุณหภูมิลบ 40 -50 องศาเซลเซียสจะทำให้มือติดเหล็ก หรืออักเสบจนกลายเป็นแผลน้ำแข็งได้ นี่เป็นอีกเหตุผลหนึ่งที่มีดยาคุตใบแคบๆ ด้ามกว้างๆ และมีเฉพาะไม้ชิ้นเดียว ไม่ประดับประดาด้วยโลหะทองเหลือง ทองแดง ทองคำอะไรทั้งนั้น คือประกอบด้ามด้วยการตอกเข้าไปดื้อๆ แค่ใบมีดหนึ่งใบ และด้ามไม้หนึ่งชิ้นเท่านั้น

คนที่นั่นนิยมลับมีดด้วยระบบมีดอยู่นิ่งๆแล้วเอาหินเคลื่อนไหว คือเอามือถือหินแล้วก็ถูๆๆๆๆกับใบมีดจนคม และลับใบมีดทั้งสองด้านคือทั้งด้านเรียบและด้านองศา ถ้าเป็นญี่ปุ่นจะเน้นลับด้านองศาและด้านเรียบทำแค่การแต่งคมหรือสตอปเปอร์

ส่วนเรื่องที่ว่าเป็นช่องสำหรับทำให้เลือดไหลหรือลดแรงหนีบของกล้ามเนื้อตอนที่แทงเป้าหมาย ตามแนวคิดเรื่องบลัดโกรฟของการออกแบบมีดปลายปืนดาบปลายปืน เรื่องนี้ช่างทำมีดและนักนิยมมีดชาวรัสเซียเห็นตรงกันว่า " ไม่ใช่ " คือหุบเขาของมีดยาคุตไม่ได้มีมาเพื่อการนั้น

ถ้าในยุคนี้การทำร่องกลางใบมีดจะเพิ่มคุณสมบัติด้านความงามเข้าไปด้วย คือมีรูปร่างของหุบเขาที่สวยงาม จะเป็นระเบียบหรือออกแนวดิบเถื่อนก็มีความงามในแบบของตัวเอง งามแตกต่างกันออกไปตามแต่ชิ้นงานหรือความตั้งใจของช่างตีเหล็กที่สร้างมันขึ้นมา

ที่แน่ๆเลยคือเป็นเอกลักษณ์ส่วนตัวหรือข้อบ่งชี้ทางภูมิศาสตร์ว่าใบมีดลักษณะนี้ต้องมีที่มาหรือแรงบันดาลใจมาจากมีดยาคุตแน่นอน