เหล็กกล้าความเร็วสูง
ハイス鋼 ไฮสุกาเนะ High-speed steel

เหล็กกล้าความเร็วสูง เป็นเหล็กกล้าที่ผสมธาตุหนักๆหลายตัวและผสมในปริมาณมาก ธาตุที่มักจะใช้ในเหล็กชนิดนี้ก็อย่างเช่น W (ทังสเตน), V (วานาเดียม), Co (โคบอลต์) และ Cr (โครเมียมสูง) ซึ่งจริงๆแล้วเราพบธาตุเหล่านี้ได้ในเหล็กกล้าอัลลอยด์ทั่วๆไปอยู่แล้ว แต่ปรกติจะผสมในปริมาณไม่มากนัก โครเมียมอาจจะพบการใช้ในปริมาณมากอยู่บ่อยๆ แต่อีกสามตัวนั้นไม่ค่อยใส่กันมากเพราะมันจัดการยากและมันแพง
 
เหล็กมีหลายเบอร์หลายส่วนผสมเหมือนกัน บางเบอร์ก็เป็นความลับของผู้ผลิต เค้าไม่บอกว่าใส่ธาตุอะไรปริมาณเท่าไหร่ บอกแค่วิธีจัดการและอุณหภูมิ บ้านเราก็มีช่างทำมีดใช้กันหลายเบอร์อยู่ครับเหล็กประเภทนี้

หลักๆเลยจะใช้สำหรับเป็นเครื่องมือตัดเหล็กชนิดอื่น เช่นตัวตัด มีดกลึง เครื่องไสเหล็ก เจาะรู ประเภทนั้นเพราะค่าความแข็งสูง รักษาความแข็งในอุณหภูมิสูง ต้านทานการสึกหรอ

มีดสองเล่มนี้ยี่ห้อเดียวกันคือคิยะ หรือคิยะฮาโมโนะ 木屋 บอกตามตรงว่าผมเคยเล่นมีดมาหลายยี่ห้อ สไปเดอโก้ก็เคยเล่น มีดญี่ปุ่นก็เคยเล่นมาหลาย แต่ยี่ห้อที่ให้ความรู้ทางโลหะวิทยาผมอย่างมากคือยี่ห้อคิยะ เรียกว่ายกระดับความรู้เรื่องเหล็กของผมขึ้นไปอีกขั้นหนึ่งจากการศึกษางานของยี่ห้อนี้

คมดาบโค้งเป็นสีเขียว เขียวดุจขุนเขาไกลตาบนใบดาบสลักคำฟังเสียงฝนในหอน้อยเพียงเดียวดาย ไม่ใช่ ไม่ช่าย ว่าไปโน่นแล้วน้าแมว บนใบมีดมีอักขระอยู่สองสามชุด ชุดแรกคือไฮสุ ハイス หมายถึงไฮสปีดหรือความเร็วสูง อีกชุดนึงคือวาริโกมิ 割込 หมายถึงลามิเนทแบบสอดไส้ และคิยะ 木屋 เป็นชื่อยี่ห้อ
การทำใบมีดแบบเหล็กผสมแบบที่ใช้เหล็กกล้าทำคมมีดและใช้เหล็กเหนียวทำเป็นตัวใบมีดที่เราเรียกว่าลามิเนท ภาษาญี่ปุ่นใช้คำว่า ลามิเนทโตโกะ ラミネート鋼 ซึ่งผมพยายามหาคำญี่ปุ่นดั้งเดิมอยู่ แต่ยังไม่ได้ การทำใบมีดแบบนี้หลักๆเลยก็ใช้เหล็กสองแผ่น แบบที่เราเรียกเหล็กประกบ คือใช้เหล็กกล้าแผ่นนึง แปะกับเหล็กเหนียวแผ่นนึง และทำใบมีดที่ตั้งคมข้างเดียวหรือซิงเกิ้ลบีเวล กับการทำใบมีดที่คมมีดอยู่ตรงกลาง อันนี้หลักๆก็จะมีการทำแบบใช้เหล็กสามแผ่นหรือซานไม 三枚 กับการใช้เหล็กสองแผ่นแบบสอดไส้หรือวาริโกมิ แบบเล่มนี้ วาริโกมิบางทีตัวอักษรที่ประทับบนใบมีดมักจะเขียนว่าฮอนวาริโกมิ 本割込 หรือฮองวาริโกมิ คือการใช้เหล็กเหนียวทำตัวใบมีดผ่าเหล็กชิ้นนี้ไปตามความยาว โดยให้มีความลึกหรือรอยผ่าประมาณครึ่งหนึ่งของความกว้างใบมีด และใช้เหล็กกล้าที่แผ่นพอดีๆกับช่องที่ผ่าใส่เข้าไปและตีให้ติดกัน และผสมให้ติดกันด้วยความร้อนสูง

เล่มที่เอามาให้ดูนี่ ตามข้อมูลบอกว่าใช้เหล็กเบอร์ HAP40 ของยาสึกิหรือฮิตาชิเมทัล

เท่าที่ส่องดูเหล็กสภาพเดิมๆ มันมีรอยสึกกร่อนหรือรูพรุนนะครับ ต่างจากส่วนของเปลือกที่มีแค่สนิมนอก นี่เป็นข้อดีของการทำลามิเนทคือปรับปรุงคุณสมบัติของใบมีดให้สูงขึ้นกว่าการใช้เหล็กเนื้อเดี่ยว อย่างเล่มนี้ที่เห็นชัดๆคือใช้คมหรือแกนกลางที่แข็งกว่าเปลือกคือแข็งมากๆ และใช้เปลือกที่ต้านสนิมได้สูงกว่าแกนกลาง ทำให้การดูแลรักษาใบมีดในชีวิตประจำวันเป็นไปโดยง่าย

ลับแล้วให้ความคมสูงและรักษาคมได้ยาวนาน ข้อเสียใหญ่คือลับยากมากเพราะแข็ง ค่าความแข็งราวๆ 65 ร็อกเวลส์ ซึ่งมีดปรกติที่เราใช้งานกันจะแข็งประมาณ 57 - 59 ร็อกเวลส์สำหรับงานมาตรฐาน งานทั่วๆไปหรืองานครัว ถ้ามีดรับงานหนักอย่างงานเกษตรงานแค็มป์ค่าความแข็งที่เหมาะสมก็ลดลงมาราวๆ 55 - 57 ร็อกเวลส์ และมีดที่ให้คมตัดชั้นดีหรือมีดที่ทำด้วยเหล็กเบอร์ที่มีส่วนผสมสูงก็จะให้ค่าความแข็งที่ราวๆ 60 - 62 ร็อกเวลส์ เรียกว่ามีไม่กี่เปอร์เซ็นต์ในจำนวนมีดทั้งหมดที่จะให้ค่าความแข็งที่เหมาะสมได้ในระดับนี้ แต่เหล็กไฮสุกาเนะนี่แข็งขึ้นไปอีกขั้น คือเป็นเหล็กสำหรับตัดเหล็ก มันจะไม่แข็งได้ไง

นั่นแหละครับ ทำให้มันลับยากมากๆ

มีดเล่มนี้เป็นมีดทำครัวเล่มโปรดที่สุดของภรรยาผม ใช้มาหลายปีและยังคงใช้มันอยู่เสมอ