ปฐมบทดาราศาสตร์ EP4 : ดาวเคราะห์โบราณ
🌪ดาวเคราะห์, Planet หมายถึงผู้พเนจร คือดาวเคราะห์จะเคลื่อนที่ผ่านท้องฟ้าเหมือนดวงอาทิตย์ เมื่อเรามองด้วยตาเปล่า สามารถเห็นดาวเคราะห์ได้ 5 ดวง คือ พุธ ศุกร์ อังคาร พฤหัสบดี และเสาร์ซึ่งเป็นดาวเคราะห์ที่ไกลที่สุดที่เราจะเห็นได้ด้วยตาเปล่า (ระยะห่างของดาวเสาร์กับโลก: ใกล้สุด 1,200 ล้านกิโลเมตร และไกลสุดคือ 1,700 ล้านกิโลเมตร, ซึ่งแสงจะใช้เวลาเดินทางเพียง หนึ่งชั่วโมงครึ่ง)
ดาวเคราะห์ 5 ดวงและดวงจันทร์ เหนือฟ้า ออสเตเลีย ภาพโดย Terrastro
🎈ดาวศุกร์ (Venus), เมื่อมองจากโลกมันจะส่องสว่างสุกใสเป็นอันดับ 3 ของท้องฟ้ารองจากดวงอาทิตย์และดวงจันทร์ ความสวยงามนี้ทำให้ชาวโรมันเรียกว่า วีนัส ซึ่งเป็นเทพีแห่งความงามและความรัก คนไทยจะคุ้นชินชื่อ "ดาวประกายพรึก" เมื่อเห็นปรากฏทางทิศตะวันออกตอนรุ่งเช้า แต่ถ้าเห็นตอนหัวค่ำทางทิศตะวันตกจะเรียกว่า "ดาวประจำเมือง"
🎀ดาวศุกร์มีโชติมาตรสูงสุดถึง -4.9 (น้อยสุด -2.9) [1] ขนาดเชิงมุมปรากฏบนท้องฟ้า 9.7″ – 1′6″ [2] เนื่องจากดาวศุกร์อยู่ใกล้ดวงอาทิตย์มากกว่าโลก เราจึงเห็นดาวศุกร์เป็นเสี้ยวเสมอ ไม่สามารถมองเห็นช่วงที่สว่างเต็มดวงได้ (ช่วงนั้นดาวศุกร์จะอยู่หลังดวงอาทิตย์ โดยปรากฏใกล้ดวงอาทิตย์บนท้องฟ้า) เราจะเห็นดาวศุกร์บนท้องฟ้ามีมุมห่างจากดวงอาทิตย์มากที่สุดคือประมาณ 45 ํ (ตะวันออก) และ 47 ํ (ตะวันตก) แสดงว่าจะไม่เห็นดาวศุกร์ช่วงกลางดึกได้เลย อีกอย่างดาวศุกร์ที่เราเห็นนั้นไม่ใช่พื้นผิวของดาวเเต่เป็นชั้นบรรยากาศ
ภาพถ่ายศุกร์ จากกล้องบันทึกภาพ mirrorless + กล้องดูดาวหักเหแสงหน้ากล้อง 90 mm ทางยาวโฟกัส 900 mm
วันที่ 28 มี.ค. 2563, รังสิต
🧸ดาวพฤหัสบดี (Jupiter) ดาวเคราะห์ที่ใหญ่ที่สุดในระบบสุริยะ ชาวโรมันเรียกชื่อตามเทพจูปิเตอร์ ที่ดำรงตำแหน่งเป็นมหาเทพผู้ยิ่งใหญ่ที่สุดในสวรรค์ ซึ่งสอดคล้องกับลักษณะของดาวพฤหัสบดีที่ เป็นดาวเคราะห์ที่มีขนาดใหญ่ที่สุดในระบบสุริยะ
ดาวพฤหัสบดี มีโชติมาตรสูงสุดถึง -2.9, ขนาดเชิงมุมปรากฏบนท้องฟ้า 29.8″ – 50.1″ และเคลื่อนผ่านท้องฟ้าครบรอบนึงประมาณ 12 ปี
🎁ดาวอังคาร (Mars), เมื่อมองจากโลกจะเห็นดาวอังคารสีแดงชัดเจน ชาวโรมันจึงเรียกชื่อตามเทพเจ้า มาร์ส เทพแห่งสงคราม การสู้รบ และความแข็งแกร่งของเพศชายดาวบริวารทั้ง 2 ดวง ชื่อโพบอสและไดมอส ซึ่งเป็นชื่อของบุตรทั้งสองของเทพมาร์สกับเทพีวีนัสด้วย
ดาวอังคารมีขนาดประมาณครึ่งหนึ่งของโลก มองเห็นเป็นสีแดง เนื่องจากพื้นผิวที่ปกคลุมด้วยสนิมเหล็ก
ดาวอังคารมีชั้นบรรยากาศที่เบาบาง ที่ขั้วของดาวยังมีน้ำแข็ง สามารถสังเกตได้จากโลก โดยใช้กล้องโทรทรรศน์ขนาดใหญ่
ดาวอังคาร มีโชติมาตรสูงสุดถึง -2.9, ขนาดเชิงมุมปรากฏบนท้องฟ้า 3.5″ – 25.1″
ภาพถ่ายดาวพฤหัสบดี จากกล้องบันทึกภาพ mirrorless + กล้องดูดาวหักเหแสงหน้ากล้อง 90 mm ทางยาวโฟกัส 900 mm
วันที่ 31 มี.ค. 2563, รังสิต
🧼ดาวพุธ (Mercury) ดาวเคราะห์ที่อยู่ใกล้ดวงอาทิตย์มากที่สุด
ชาวโรมันเรียกว่า "เมอร์คิวรี่" เป็นชื่อของเทพเจ้าแห่งข่าวสารและการเดินทาง เนื่องจากเราจะสังเกตเห็นดาวพุธเคลื่อนที่เร็วมากบนท้องฟ้า ใช้เวลาโคจรรอบดวงอาทิตย์เพียง 88 วัน
ดาวพุธ มีโชติมาตรสูงสุด -2.48, ขนาดเชิงมุมปรากฏบนท้องฟ้า 4.5″ – 13.0″ และเราจะเห็นดาวศุกร์บนท้องฟ้ามีมุมห่างจากดวงอาทิตย์มากที่สุดคือประมาณ 18 ํ (ตะวันออก) และ 28 ํ (ตะวันตก)
🦠ดาวเสาร์ (Saturn) ดาวเคราะห์ที่มีวงแหวนขนาดใหญ่สวยงามที่สุดในระบบสุริยะ ดาวเสาร์ถูกแทนด้วยเทพนามว่าแซทเทิร์น ซึ่งเป็นเทพแห่งการเพาะปลูกของชาวโรมัน
ดาวเสาร์ มีโชติมาตรสูงสุด -0.55, ขนาดเชิงมุมปรากฏบนท้องฟ้า 14.5″ – 20.1″
เพิ่มเติม
✨[1] ค่าโชติมาตร กำหนดโดยดาวที่มีค่าโชติมาตรต่างกัน 1 จะมีความสว่างต่างกันอยู่ 2.5 เท่า ค่าโชติมาตรเสมือนเป็นการจัดอันดับความความสว่างของดาวที่ปรากฏแก่เรา ดังนั้นดาวที่มีค่าโชติมาตรน้อยๆ แสดงว่ามีความสว่างมาก ดาวฤกษ์ที่สว่างปรากฏมากที่บนสุดบนท้องฟ้ายามค่ำคืนคือ ดาวซิริอุสมีค่าโชติมาตรถึง -1.47
💫ดาวที่ใช้อ้างอิงค่าโชติมาตรคือ ดาววีก้า (Vega) กำหนดโชติมาตรที่ 0.0 ดังนั้น ดาวที่มีโชติมาตรน้อยกว่าดาววีก้า (ค่าตัวเลขติดลบ) แสดงว่ามีความสว่างมากกว่าดาววีก้า แต่ถ้ามีโชติมาตรมากกว่าดาววีก้า (ค่าตัวเลขเป็นบวก) แสดงว่ามีความสว่างน้อยกว่าดาววีก้า
[2] ขนาดเชิงมุม เป็นการวัดระยะห่างของวัตถุในเชิงปรากฏแก่ผู้สังเกต ในหน่วยองศา โดย 1 ํ (องศา) = 60' (ลิปดา, arcminute), 1' = 60" (ฟิลิปดา, arcsecond)
เรียบเรียง : ณรงค์ ภูทัดดวง
ปฐมบทดาราศาสตร์ EP4 : ดาวเคราะห์โบราณ
🌪ดาวเคราะห์, Planet หมายถึงผู้พเนจร คือดาวเคราะห์จะเคลื่อนที่ผ่านท้องฟ้าเหมือนดวงอาทิตย์ เมื่อเรามองด้วยตาเปล่า สามารถเห็นดาวเคราะห์ได้ 5 ดวง คือ พุธ ศุกร์ อังคาร พฤหัสบดี และเสาร์ซึ่งเป็นดาวเคราะห์ที่ไกลที่สุดที่เราจะเห็นได้ด้วยตาเปล่า (ระยะห่างของดาวเสาร์กับโลก: ใกล้สุด 1,200 ล้านกิโลเมตร และไกลสุดคือ 1,700 ล้านกิโลเมตร, ซึ่งแสงจะใช้เวลาเดินทางเพียง หนึ่งชั่วโมงครึ่ง)
ดาวเคราะห์ 5 ดวงและดวงจันทร์ เหนือฟ้า ออสเตเลีย ภาพโดย Terrastro
🎈ดาวศุกร์ (Venus), เมื่อมองจากโลกมันจะส่องสว่างสุกใสเป็นอันดับ 3 ของท้องฟ้ารองจากดวงอาทิตย์และดวงจันทร์ ความสวยงามนี้ทำให้ชาวโรมันเรียกว่า วีนัส ซึ่งเป็นเทพีแห่งความงามและความรัก คนไทยจะคุ้นชินชื่อ "ดาวประกายพรึก" เมื่อเห็นปรากฏทางทิศตะวันออกตอนรุ่งเช้า แต่ถ้าเห็นตอนหัวค่ำทางทิศตะวันตกจะเรียกว่า "ดาวประจำเมือง"
🎀ดาวศุกร์มีโชติมาตรสูงสุดถึง -4.9 (น้อยสุด -2.9) [1] ขนาดเชิงมุมปรากฏบนท้องฟ้า 9.7″ – 1′6″ [2] เนื่องจากดาวศุกร์อยู่ใกล้ดวงอาทิตย์มากกว่าโลก เราจึงเห็นดาวศุกร์เป็นเสี้ยวเสมอ ไม่สามารถมองเห็นช่วงที่สว่างเต็มดวงได้ (ช่วงนั้นดาวศุกร์จะอยู่หลังดวงอาทิตย์ โดยปรากฏใกล้ดวงอาทิตย์บนท้องฟ้า) เราจะเห็นดาวศุกร์บนท้องฟ้ามีมุมห่างจากดวงอาทิตย์มากที่สุดคือประมาณ 45 ํ (ตะวันออก) และ 47 ํ (ตะวันตก) แสดงว่าจะไม่เห็นดาวศุกร์ช่วงกลางดึกได้เลย อีกอย่างดาวศุกร์ที่เราเห็นนั้นไม่ใช่พื้นผิวของดาวเเต่เป็นชั้นบรรยากาศ
ภาพถ่ายศุกร์ จากกล้องบันทึกภาพ mirrorless + กล้องดูดาวหักเหแสงหน้ากล้อง 90 mm ทางยาวโฟกัส 900 mm
วันที่ 28 มี.ค. 2563, รังสิต
🧸ดาวพฤหัสบดี (Jupiter) ดาวเคราะห์ที่ใหญ่ที่สุดในระบบสุริยะ ชาวโรมันเรียกชื่อตามเทพจูปิเตอร์ ที่ดำรงตำแหน่งเป็นมหาเทพผู้ยิ่งใหญ่ที่สุดในสวรรค์ ซึ่งสอดคล้องกับลักษณะของดาวพฤหัสบดีที่ เป็นดาวเคราะห์ที่มีขนาดใหญ่ที่สุดในระบบสุริยะ
ดาวพฤหัสบดี มีโชติมาตรสูงสุดถึง -2.9, ขนาดเชิงมุมปรากฏบนท้องฟ้า 29.8″ – 50.1″ และเคลื่อนผ่านท้องฟ้าครบรอบนึงประมาณ 12 ปี
🎁ดาวอังคาร (Mars), เมื่อมองจากโลกจะเห็นดาวอังคารสีแดงชัดเจน ชาวโรมันจึงเรียกชื่อตามเทพเจ้า มาร์ส เทพแห่งสงคราม การสู้รบ และความแข็งแกร่งของเพศชายดาวบริวารทั้ง 2 ดวง ชื่อโพบอสและไดมอส ซึ่งเป็นชื่อของบุตรทั้งสองของเทพมาร์สกับเทพีวีนัสด้วย
ดาวอังคารมีขนาดประมาณครึ่งหนึ่งของโลก มองเห็นเป็นสีแดง เนื่องจากพื้นผิวที่ปกคลุมด้วยสนิมเหล็ก
ดาวอังคารมีชั้นบรรยากาศที่เบาบาง ที่ขั้วของดาวยังมีน้ำแข็ง สามารถสังเกตได้จากโลก โดยใช้กล้องโทรทรรศน์ขนาดใหญ่
ดาวอังคาร มีโชติมาตรสูงสุดถึง -2.9, ขนาดเชิงมุมปรากฏบนท้องฟ้า 3.5″ – 25.1″
ภาพถ่ายดาวพฤหัสบดี จากกล้องบันทึกภาพ mirrorless + กล้องดูดาวหักเหแสงหน้ากล้อง 90 mm ทางยาวโฟกัส 900 mm
วันที่ 31 มี.ค. 2563, รังสิต
🧼ดาวพุธ (Mercury) ดาวเคราะห์ที่อยู่ใกล้ดวงอาทิตย์มากที่สุด
ชาวโรมันเรียกว่า "เมอร์คิวรี่" เป็นชื่อของเทพเจ้าแห่งข่าวสารและการเดินทาง เนื่องจากเราจะสังเกตเห็นดาวพุธเคลื่อนที่เร็วมากบนท้องฟ้า ใช้เวลาโคจรรอบดวงอาทิตย์เพียง 88 วัน
ดาวพุธ มีโชติมาตรสูงสุด -2.48, ขนาดเชิงมุมปรากฏบนท้องฟ้า 4.5″ – 13.0″ และเราจะเห็นดาวศุกร์บนท้องฟ้ามีมุมห่างจากดวงอาทิตย์มากที่สุดคือประมาณ 18 ํ (ตะวันออก) และ 28 ํ (ตะวันตก)
🦠ดาวเสาร์ (Saturn) ดาวเคราะห์ที่มีวงแหวนขนาดใหญ่สวยงามที่สุดในระบบสุริยะ ดาวเสาร์ถูกแทนด้วยเทพนามว่าแซทเทิร์น ซึ่งเป็นเทพแห่งการเพาะปลูกของชาวโรมัน
ดาวเสาร์ มีโชติมาตรสูงสุด -0.55, ขนาดเชิงมุมปรากฏบนท้องฟ้า 14.5″ – 20.1″
เพิ่มเติม
✨[1] ค่าโชติมาตร กำหนดโดยดาวที่มีค่าโชติมาตรต่างกัน 1 จะมีความสว่างต่างกันอยู่ 2.5 เท่า ค่าโชติมาตรเสมือนเป็นการจัดอันดับความความสว่างของดาวที่ปรากฏแก่เรา ดังนั้นดาวที่มีค่าโชติมาตรน้อยๆ แสดงว่ามีความสว่างมาก ดาวฤกษ์ที่สว่างปรากฏมากที่บนสุดบนท้องฟ้ายามค่ำคืนคือ ดาวซิริอุสมีค่าโชติมาตรถึง -1.47
💫ดาวที่ใช้อ้างอิงค่าโชติมาตรคือ ดาววีก้า (Vega) กำหนดโชติมาตรที่ 0.0 ดังนั้น ดาวที่มีโชติมาตรน้อยกว่าดาววีก้า (ค่าตัวเลขติดลบ) แสดงว่ามีความสว่างมากกว่าดาววีก้า แต่ถ้ามีโชติมาตรมากกว่าดาววีก้า (ค่าตัวเลขเป็นบวก) แสดงว่ามีความสว่างน้อยกว่าดาววีก้า
[2] ขนาดเชิงมุม เป็นการวัดระยะห่างของวัตถุในเชิงปรากฏแก่ผู้สังเกต ในหน่วยองศา โดย 1 ํ (องศา) = 60' (ลิปดา, arcminute), 1' = 60" (ฟิลิปดา, arcsecond)
เรียบเรียง : ณรงค์ ภูทัดดวง