ทรงบัญญัตินิททสบุคคลที่ไม่เนื่องด้วยพรรษาดั่งลิทธิอื่น ๑
“ข้าแต่พระองค์ผู้เจริญ ! เมื่อเช้านี้, ข้าพระองค์เข้าไปบิณฑบาตในเมืองสาวัตถี,
เห็นว่ายังเช้านัก จึงเข้าไปสู่อารามของปริพาชกผู้เป็นเดียรถีย์อื่น ;
เขากำลังประชุมกันพูดกันว่า ‘ท่านผู้มีอายุ ! ผู้ใดใครประพฤติพรหมจรรย์บริสุทธิ์
บริบูรณ์สิ้น ๑๒ ปี, ควรจะ เรียกภิกษุนั้นว่าเป็นนิททสภิกขุ ( นิทฺทโส ภิกฺขุ๑ )’
ดังนี้. ...ข้าแต่พระองค์ผู้เจริญ ! พระผู้มีพระภาคอาจหรือไม่หนอ
เพื่อจะบัญญัตินิททสภิกขุในธรรมวินัยนี้ ด้วยเหตุสักว่า การนับพรรษาอย่างเดียว
พระเจ้าข้า ?”
สารีบุตร ! ใคร ๆ ไม่อาจเพื่อจะบัญญัตินิททสภิกขุในธรรมวินัยนี้
ด้วยเหตุสักว่าการนับพรรษาอย่างเดียว.
สารีบุตร ! นิททสวัตถุ (วัตถุเป็นครื่องบัญญัติ นิททสบุคคล) 7 ประการ เหล่านี้
เรากระทำให้แจ้งด้วยปัญญาอันยิ่งเองแล้วประกาศแล้ว. เจ็ดประการเหล่าไหนเล่า ?
เจ็ดประการคือ ภิกษุในธรรม วินัยนี้ :-
๑. เป็นผู้มีฉันทะแก่กล้าใน สิกขาสมาทาน และมีความรักอย่างยิ่งใน
สิกขาสมาทานสืบไป.
๒. เป็นผู้มีฉันทะแก่กล้าใน การใคร่ครวญธรรม และมีความรักอย่างยิ่ง
ในการใคร่ครวญธรรมสืบไป.
๓. เป็นผู้มีฉันทะแก่กล้าใน การกำจัดความอยาก และมีความรักอย่างยิ่ง
ในการกำจัดความอยากต่อไป.
๔. เป็นผู้มีฉันทะแก่กล้าใน การหลีกเร้น และมีความรักอย่างยิ่งใน
การหลีกเร้นต่อไป.
๕. เป็นผู้มีฉันทะแก่กล้าใน การปรารภความเพียร และมีความรักอย่างยิ่ง
ในการปรารภความเพียรต่อไป.
๖. เป็นผู้มีฉันทะแก่กล้าใน การรักษาตนด้วยสติ และมีความรักอย่างยิ่ง
ในการรักษาตนด้วยสติต่อไป.
๗. เป็นผู้มีฉันทะแก่กล้าใน การแทงตลอดด้วยทิฏฐิ และมีความรัก
อย่างยิ่งในการแทงตลอดด้วยทิฏฐิต่อไป.
สารีบุตร ! เหล่านี้แล นิททสวัตถุ 7 ประการ อันเรากระทำให้แจ้ง
ด้วยปัญญาอันยิ่งเอง แล้วประกาศแล้ว.
สารีบุตร ! ภิกษุผู้ประกอบด้วยนิททสวัตถุ 7 ประการเหล่านี้แล้ว
จะประพฤติพรหมจรรย์บริสุทธิ์บริบูรณ์ ๑๒ ปี ก็ได้ ..... ๒๔ ปี ก็ได้ .....
๓๖ ปี ก็ได้ ..... ๔๘ ปี ก็ได้ ย่อมควรที่จะเรียกว่า “นิททสภิกขุ” , ดังนี้แล(
. “ไม่มีเส้นด้ายที่ยังมิได้ทอ
เหลืออยู่” ....... อีกต่อไป)
(ในที่อื่น ได้ตรัสนิททสวัตถุ ๗ ประการ ว่าได้แก่ ผู้มีสัทธา มีหิริ มีโอตตัปปะ
มีพาหุสัจจะ มีอารัทธวิริยะ มีสติ และมีปัญญา .
- สตฺตก. อํ. ๒๓/๔๐/๔๐. ตรัสแก่พระอานนท์.)
ว่าด้วย นิททสบุคคล ......7
“ข้าแต่พระองค์ผู้เจริญ ! เมื่อเช้านี้, ข้าพระองค์เข้าไปบิณฑบาตในเมืองสาวัตถี,
เห็นว่ายังเช้านัก จึงเข้าไปสู่อารามของปริพาชกผู้เป็นเดียรถีย์อื่น ;
เขากำลังประชุมกันพูดกันว่า ‘ท่านผู้มีอายุ ! ผู้ใดใครประพฤติพรหมจรรย์บริสุทธิ์
บริบูรณ์สิ้น ๑๒ ปี, ควรจะ เรียกภิกษุนั้นว่าเป็นนิททสภิกขุ ( นิทฺทโส ภิกฺขุ๑ )’
ดังนี้. ...ข้าแต่พระองค์ผู้เจริญ ! พระผู้มีพระภาคอาจหรือไม่หนอ
เพื่อจะบัญญัตินิททสภิกขุในธรรมวินัยนี้ ด้วยเหตุสักว่า การนับพรรษาอย่างเดียว
พระเจ้าข้า ?”
สารีบุตร ! ใคร ๆ ไม่อาจเพื่อจะบัญญัตินิททสภิกขุในธรรมวินัยนี้
ด้วยเหตุสักว่าการนับพรรษาอย่างเดียว.
สารีบุตร ! นิททสวัตถุ (วัตถุเป็นครื่องบัญญัติ นิททสบุคคล) 7 ประการ เหล่านี้
เรากระทำให้แจ้งด้วยปัญญาอันยิ่งเองแล้วประกาศแล้ว. เจ็ดประการเหล่าไหนเล่า ?
เจ็ดประการคือ ภิกษุในธรรม วินัยนี้ :-
๑. เป็นผู้มีฉันทะแก่กล้าใน สิกขาสมาทาน และมีความรักอย่างยิ่งใน
สิกขาสมาทานสืบไป.
๒. เป็นผู้มีฉันทะแก่กล้าใน การใคร่ครวญธรรม และมีความรักอย่างยิ่ง
ในการใคร่ครวญธรรมสืบไป.
๓. เป็นผู้มีฉันทะแก่กล้าใน การกำจัดความอยาก และมีความรักอย่างยิ่ง
ในการกำจัดความอยากต่อไป.
๔. เป็นผู้มีฉันทะแก่กล้าใน การหลีกเร้น และมีความรักอย่างยิ่งใน
การหลีกเร้นต่อไป.
๕. เป็นผู้มีฉันทะแก่กล้าใน การปรารภความเพียร และมีความรักอย่างยิ่ง
ในการปรารภความเพียรต่อไป.
๖. เป็นผู้มีฉันทะแก่กล้าใน การรักษาตนด้วยสติ และมีความรักอย่างยิ่ง
ในการรักษาตนด้วยสติต่อไป.
๗. เป็นผู้มีฉันทะแก่กล้าใน การแทงตลอดด้วยทิฏฐิ และมีความรัก
อย่างยิ่งในการแทงตลอดด้วยทิฏฐิต่อไป.
สารีบุตร ! เหล่านี้แล นิททสวัตถุ 7 ประการ อันเรากระทำให้แจ้ง
ด้วยปัญญาอันยิ่งเอง แล้วประกาศแล้ว.
สารีบุตร ! ภิกษุผู้ประกอบด้วยนิททสวัตถุ 7 ประการเหล่านี้แล้ว
จะประพฤติพรหมจรรย์บริสุทธิ์บริบูรณ์ ๑๒ ปี ก็ได้ ..... ๒๔ ปี ก็ได้ .....
๓๖ ปี ก็ได้ ..... ๔๘ ปี ก็ได้ ย่อมควรที่จะเรียกว่า “นิททสภิกขุ” , ดังนี้แล(
. “ไม่มีเส้นด้ายที่ยังมิได้ทอ
เหลืออยู่” ....... อีกต่อไป)
(ในที่อื่น ได้ตรัสนิททสวัตถุ ๗ ประการ ว่าได้แก่ ผู้มีสัทธา มีหิริ มีโอตตัปปะ
มีพาหุสัจจะ มีอารัทธวิริยะ มีสติ และมีปัญญา .
- สตฺตก. อํ. ๒๓/๔๐/๔๐. ตรัสแก่พระอานนท์.)