เมืองนครราชสีมาสร้างขึ้นในสมัยพระบาทสมเด็จพระนารายณ์มหาราช
เพื่อเป็นเมืองหน้าด่านป้องกันการรุกรานของเขมร ลาว ญวน
เพื่อเป็นหัวเมืองควบคุมเขมรป่าดง คือเมืองที่อยู่ตอนใต้ของที่ราบสูงโคราช ที่ขึ้นต่อกรุงศรีอยุธยา

ช่างชาวฝรั่งเศสออกแบบเมืองที่มีป้อมปราการแบบฝรั่งเศส
และพระยายมราช (สังข์) เป็นผู้ควบคุมการก่อสร้าง

มีการสร้างวัดขึ้นในกำแพงเมือง 6 วัด
สามวัดสร้างโดยขุนนาง คือ วัดกลางเมือง (วัดพระนารายณ์มหาราช) , วัดสระแก้ว และ วัดบึง - วัดจึงดูสวยงามพิถีพิถันตามแบบขุนนางสร้าง
สามวัดสร้างโดยคหบดีและชาวบ้าน คือ วัดพายัพ , วัดอิสาน และ ,วัดบูรพา - วัดจึงดูสวยงามแบบชาวบ้านสร้าง

วัดพระนารายณ์
ตั้งอยู่กลางเมืองนครราชสีมาจึงเรียกกันว่าวัดกลาง
ได้รับพระบรมราชานุญาตจัดสร้างเมื่อวันที่ 9 เมษายน 2199
ได้รับพระราชทานวิสุงคามสีมา เมื่อวันที่ 14 มีนาคม 2204

พระอุโบสถ ตั้งอยู่กลางน้ำ

ด้านทิศตะวันออก หน้าบันรูปพระนารายณ์ทรงครุฑ

ซึ่งน่าจะเป็นอุทกสีมา แต่ก็ยังคงมีเสมาคู่
มีใบเสมาคู่ คือ เพื่อให้พระสงฆ์ทั้งสองฝ่ายคือฝ่ายอรัญวาสีและฝ่ายคามวาสี ทำสังฆกรรมร่วมกัน
อุโบสถนี้เดิมจะเป็นทรงเรือสำเภาเช่นกันแต่หลังจากบูรณะใหม่ไม่แอ่นเหมือนเดิม ที่เหลือของเดิมคือใบเสมา

ซุ้มประตูกำแพงแก้วทางทิศตะวันตก

รูปสลักเหนือประตูรูปพระศิวะนาฏราช ด้านทิศตะวันออก จิตรกรรมฝาผนังตอนตรัสรู้

ด้านทิศตะวันตก จิตรกรรมฝาผนังตอนทรงออกผนวช

ภายในพระอุโบสถ (พ.ศ.2559)
พระประธานเป็นปางมารวิชัย ในซุ้มเรือนแก้ว
ตามแบบพระประธานองค์เดิม ที่พระองค์นี้ครอบไว้

จิตรกรรมฝาผนังพระพุทธประวัติ และ ทศชาติชาดก

พระอุโบสถในอดีต

เป็นวัดเดียวในหกวัดที่มีวิหาร
วิหารหลังเก่าถูกไฟไหม้
และต่อมาเมื่อคราวสมเด็จพระศรีพัชรินทราบรมราชินีนาถ เสด็จประพาสนครราชสีมา
ได้ทรงพระราชทานพระทานเงิน 400 บาทเพื่อบูรณะวิหารขึ้นมาใหม่
เป็นวิหารแบบเปิดโล่ง
วิหารได้รับการบูรณะอีกครั้งเมื่อปี พ.ศ. 2493 และ พศ. 2501
หน้าบันทิศตะวันออก ... พระนารายณ์ทรงครุฑ

พระบุรคามบริรักษ์ เป็นหัวเรี่ยวหัวแรงในการปฏิสังขรณ์ในปี 2493

ทิศตะวันตก ... พระอินทร์ทรงช้างเอราวัณ

ภายในวิหาร เป็นที่ประดิษฐาน พระทศพลญาณประทานบารมี
พระพุทธรูปปางมารวิชัย ศิลปะอยุธยา สร้างพร้อมกับวัด

ภาพปี 2559 ก่อนบูรณะ

สมเด็จพระมหาสมณเจ้า กรมพระยาวชิรญาณวโรรส

พระพุทธรูปไม้สักสามพี่น้องสร้างพร้อมพระวัดในสมัยพระนารายณ์มหาราช
พระทอง พระสุข พระเงิน

องค์ซ้ายบาตรถูกอุ้มหายไปแล้ว

พระคันธารราษฎร์ สร้างโดย พระยานครราชเสนี (สหัด สิงหเสนี)

ตู้พระธรรม

พระท่านเล่าว่าลุงโฮเคยหนีมาหลบซ่อนที่วัดนี้
ท่านได้เคยบริจาคเงินสร้างซุ้มประตูวัดด้านทิศใต้ และสร้างศาลาไว้ (ปัจจุบันศาลาได้ถูกรื้อสร้างขึ้นใหม่)
เมื่อท่านเสียชีวิตจึงมีชาวเวียดนามที่โคราชทำบุญให้ท่าน

ด้านหลังวิหารมีหอระฆัง

และเจดีย์
ในอดีต

ปัจจุบัน