ความเข้าใจเพลโต เรื่อง "แบบ (Forms)"
เพลโต (ในภาษากรีก Plato) (๔๒๗ - ๓๔๗ ปีก่อน ค.ศ.) เป็นนักปรัชญาชาวกรีกโบราณ เขาเป็นลูกศิษย์ของโสกราตีส เป็นอาจารย์ของอริสโตเติล เป็นนักเขียน และเป็นผู้ก่อตั้งอาคาเดมีซึ่งเป็นสำนักวิชาในกรุงเอเธนส์
เพลโตเชื่อว่าทุกอย่างที่จับต้องได้ในธรรมชาตินั้นเลื่อนไหล จึงไม่มีสสารใดที่ไม่เสื่อมสลาย ทุกอย่างที่อยู่ในโลกของวัตถุเกิดจากวัตถุที่จะเสื่อมไปตามกาลเวลา แต่ทุกอย่างนั้นล้วนถูกจำลองมาจาก “มโนคติ” (Ideas) หรือ “แบบ” (Form) ที่อยู่เหนือกาลเวลา เป็นสิ่งเที่ยงแท้และไม่เปลี่ยนแปลง
มโนคติหรือแบบ คือ สิ่งสากลที่มีอยู่จริงภายนอกความคิด เป็นสิ่งที่เรารับรู้ไม่ได้ด้วยประสาทสัมผัส หากต้องรับรู้ด้วยการคิดโดยใช้เหตุผล แต่นั่นก็ไม่ได้หมายความว่า มันเป็นผลผลิตของความคิด แต่การใช้ความคิดจะเป็นเครื่องมือที่สามารถเข้าถึงมันได้ มโนคติหรือแบบมีอยู่ก่อนหน้าที่เราคิดถึง แม้เราจะเลิกคิดถึง มันก็ยังมีอยู่ต่อไปเป็นนิจนิรันดร์
เพลโตบอกว่า เนื้อแท้แห่งจักรวาลนี้ หลักการของแบบ The Platonic Doctrine of Forms or Ideas มี ๒ อย่าง คือ
๑. สิ่งที่เป็นรูปธรรม หรือโลกแห่งวัตถุ (Material World) คือ สิ่งทั้งหลายที่สามารถจับต้องได้ ประสาทสัมผัสได้จาก ทางตา หู จมูก ลิ้น และกาย เป็นโลกแห่งสัมผัสจับต้องได้ (Sensible World) ซึ่งโลกแห่งวัตถุนี้เป็นสิ่งที่มีอยู่เพียงชั่วคราว มีแล้วก็เปลี่ยนแปลงไปไม่คงที่ (Subjective Reality) เป็นโลกแห่งมายาที่ไม่จริงแท้ ซึ่งเป็นโลกแห่งความไม่สมบูรณ์
๒. สิ่งที่เป็นนามธรรม หรือโลกแห่งแบบ (World Of Form Or Pattern) คือ เป็นโลกที่สมบูรณ์ เป็นโลกแห่งสัจจะแท้ (The Absolute Reality) ที่ไม่เปลี่ยนแปลง เป็นโลกนิรันดร เป็นโลกเหนือประสาทสัมผัส (Transcendental World) หรือโลกแห่งมโนภาพ (World Of Idea)
อธิบายคำว่าแบบ (Forms)
ขั้นที่ ๑ นายดำ นายแดง นายเขียว เป็น "สิ่งจำเฉพาะ" เพราะเป็นตัวตันแต่ละคน จำเพาะแต่ละคน ทั้ง ๓ นายนี้อาจจะเตี้ย สูง ดำ ก็ว่ากันไป เพราะว่าเป็นปัจเจกบุคคล เป็นสิ่งเฉพาะตัว
ขั้นที่ ๒ นายแดง นายดำ นายเขียว ฯลฯ นายทั้ง ๓ คน นี้รวมกันแล้ว มีลักษณะที่เหมือนกันคือคำว่า "คน" ความเป็นคนนี้เป็นแบบ
- นก ไก่ งู ปลา ๔ นี้รวมกันแล้ว มีลักษณะที่เหมือนกันคือคำว่า "สัตว์" ความเป็นสัตว์นี้เป็นแบบ
- รถเบนซ์ (Mercedes-Benz) รถมาสด้า (Mazda) รถนิสสัน (Nissan) รถปอร์เช่ (Porsche) รถลัมโบร์กินี (Lamborghini) รถโตโยต้า (TOYOTA) รถฮุนได (Hyundai) รถอีซูซุ Isuzu รวมกันแล้ว มีลักษณะที่เหมือนกันคือคำว่า "รถยนต์" ความเป็นรถยนต์นี้เป็นแบบ
ขั้นที่ ๓ แบบแต่ละแบบนี้ เช่น คน สัตว์ รถ เพลโต เรียกว่า "สิ่งสากล" เป็นแม่แบบหรือแม่พิมพ์
สิ่งสากลนี้มีลักษณะเป็นกลางๆ เป็นแบบหรือแม่พิมพ์กลางๆ เช่น วงกลม วงกลมจะเล็กหรือจะใหญ่ก็ว่ากันไป แต่ลักษณะทางกายภาพแล้วคือวงกลม
ทุกสิ่งมีแบบ มีกฎของธรรมอยู่แล้ว มีกฎของธรรมชาติอยู่แล้ว เพียงแต่เอามาต่อเติมสร้างสรรค์ แต่หลักมี ว่ากันเป็นภาวะธรรม
เพลโตบอกว่า แบบเป็นสิ่งสากล แต่ในพระพุทธศาสนาเรียกว่า ธรรม ก็คืออย่างเดียวกัน
ขอความเคารพ หากผู้รู้มีสิ่งชี้แนะ น้อมรับฟังเสมอ และขอความกรุณาแย้ง ชี้แจง ชี้แนะ แม้แต่ต้องการให้เพิ่มเติมสิ่งใด ก็ขอได้บอกมา
อ.พรหมสิทธิ์ ทิพย์ธาดาวงศ์
ความเข้าใจเพลโต เรื่อง "แบบ (Forms)"
เพลโต (ในภาษากรีก Plato) (๔๒๗ - ๓๔๗ ปีก่อน ค.ศ.) เป็นนักปรัชญาชาวกรีกโบราณ เขาเป็นลูกศิษย์ของโสกราตีส เป็นอาจารย์ของอริสโตเติล เป็นนักเขียน และเป็นผู้ก่อตั้งอาคาเดมีซึ่งเป็นสำนักวิชาในกรุงเอเธนส์
เพลโตเชื่อว่าทุกอย่างที่จับต้องได้ในธรรมชาตินั้นเลื่อนไหล จึงไม่มีสสารใดที่ไม่เสื่อมสลาย ทุกอย่างที่อยู่ในโลกของวัตถุเกิดจากวัตถุที่จะเสื่อมไปตามกาลเวลา แต่ทุกอย่างนั้นล้วนถูกจำลองมาจาก “มโนคติ” (Ideas) หรือ “แบบ” (Form) ที่อยู่เหนือกาลเวลา เป็นสิ่งเที่ยงแท้และไม่เปลี่ยนแปลง
มโนคติหรือแบบ คือ สิ่งสากลที่มีอยู่จริงภายนอกความคิด เป็นสิ่งที่เรารับรู้ไม่ได้ด้วยประสาทสัมผัส หากต้องรับรู้ด้วยการคิดโดยใช้เหตุผล แต่นั่นก็ไม่ได้หมายความว่า มันเป็นผลผลิตของความคิด แต่การใช้ความคิดจะเป็นเครื่องมือที่สามารถเข้าถึงมันได้ มโนคติหรือแบบมีอยู่ก่อนหน้าที่เราคิดถึง แม้เราจะเลิกคิดถึง มันก็ยังมีอยู่ต่อไปเป็นนิจนิรันดร์
เพลโตบอกว่า เนื้อแท้แห่งจักรวาลนี้ หลักการของแบบ The Platonic Doctrine of Forms or Ideas มี ๒ อย่าง คือ
๑. สิ่งที่เป็นรูปธรรม หรือโลกแห่งวัตถุ (Material World) คือ สิ่งทั้งหลายที่สามารถจับต้องได้ ประสาทสัมผัสได้จาก ทางตา หู จมูก ลิ้น และกาย เป็นโลกแห่งสัมผัสจับต้องได้ (Sensible World) ซึ่งโลกแห่งวัตถุนี้เป็นสิ่งที่มีอยู่เพียงชั่วคราว มีแล้วก็เปลี่ยนแปลงไปไม่คงที่ (Subjective Reality) เป็นโลกแห่งมายาที่ไม่จริงแท้ ซึ่งเป็นโลกแห่งความไม่สมบูรณ์
๒. สิ่งที่เป็นนามธรรม หรือโลกแห่งแบบ (World Of Form Or Pattern) คือ เป็นโลกที่สมบูรณ์ เป็นโลกแห่งสัจจะแท้ (The Absolute Reality) ที่ไม่เปลี่ยนแปลง เป็นโลกนิรันดร เป็นโลกเหนือประสาทสัมผัส (Transcendental World) หรือโลกแห่งมโนภาพ (World Of Idea)
อธิบายคำว่าแบบ (Forms)
ขั้นที่ ๑ นายดำ นายแดง นายเขียว เป็น "สิ่งจำเฉพาะ" เพราะเป็นตัวตันแต่ละคน จำเพาะแต่ละคน ทั้ง ๓ นายนี้อาจจะเตี้ย สูง ดำ ก็ว่ากันไป เพราะว่าเป็นปัจเจกบุคคล เป็นสิ่งเฉพาะตัว
ขั้นที่ ๒ นายแดง นายดำ นายเขียว ฯลฯ นายทั้ง ๓ คน นี้รวมกันแล้ว มีลักษณะที่เหมือนกันคือคำว่า "คน" ความเป็นคนนี้เป็นแบบ
- นก ไก่ งู ปลา ๔ นี้รวมกันแล้ว มีลักษณะที่เหมือนกันคือคำว่า "สัตว์" ความเป็นสัตว์นี้เป็นแบบ
- รถเบนซ์ (Mercedes-Benz) รถมาสด้า (Mazda) รถนิสสัน (Nissan) รถปอร์เช่ (Porsche) รถลัมโบร์กินี (Lamborghini) รถโตโยต้า (TOYOTA) รถฮุนได (Hyundai) รถอีซูซุ Isuzu รวมกันแล้ว มีลักษณะที่เหมือนกันคือคำว่า "รถยนต์" ความเป็นรถยนต์นี้เป็นแบบ
ขั้นที่ ๓ แบบแต่ละแบบนี้ เช่น คน สัตว์ รถ เพลโต เรียกว่า "สิ่งสากล" เป็นแม่แบบหรือแม่พิมพ์
สิ่งสากลนี้มีลักษณะเป็นกลางๆ เป็นแบบหรือแม่พิมพ์กลางๆ เช่น วงกลม วงกลมจะเล็กหรือจะใหญ่ก็ว่ากันไป แต่ลักษณะทางกายภาพแล้วคือวงกลม
ทุกสิ่งมีแบบ มีกฎของธรรมอยู่แล้ว มีกฎของธรรมชาติอยู่แล้ว เพียงแต่เอามาต่อเติมสร้างสรรค์ แต่หลักมี ว่ากันเป็นภาวะธรรม
เพลโตบอกว่า แบบเป็นสิ่งสากล แต่ในพระพุทธศาสนาเรียกว่า ธรรม ก็คืออย่างเดียวกัน
ขอความเคารพ หากผู้รู้มีสิ่งชี้แนะ น้อมรับฟังเสมอ และขอความกรุณาแย้ง ชี้แจง ชี้แนะ แม้แต่ต้องการให้เพิ่มเติมสิ่งใด ก็ขอได้บอกมา
อ.พรหมสิทธิ์ ทิพย์ธาดาวงศ์