สงสัยครับ ถ้าเป็นโสด แล้วเสียชีวิต ไม่ได้ทำพินัยกรรมไว้ ทรัพย์สินที่เราเก็บไว้ จะตกกับใคร ได้อย่างไร

ถ้าผู้ตายไม่มีผู้จัดการมรดก/คนขอรับมรดก

เงินฝากที่ธนาคารหักค่ารักษาบัญชีไม่ได้
เพราะยอดเงินฝากสูงกว่าขั้นต่ำ
หรือบางธนาคารก็ประเภทเงินฝากประจำ
ถ้าไม่มีรายการ update book เกินกว่า 2 ปี
จะโอนเข้าเป็นบัญชีขาดการติดต่อ หรือ Unclaimed Account

สาขาธนาคารตามมหาวิทยาลัย
ในสมัยก่อนบัญชีแบบนี้มีมาก
ในยุคยังไม่มีการหักค่ารักษาบัญชีขั้นต่ำแต่ละบัญชี
เพราะนิสิตนักศึกษามักจะเหลือยอดเงินฝากทิ้งไว้ไม่มาก
เช่น เงินฝากหลักพันหลักร้อยหลักสิบบาท
เลยลืมบ้าง  ไม่อยากมาเข้าคิวขอปิดบัญชีบ้าง
หรือจบแล้วทำงานอยู่ที่ห่างไกลมาก
ไม่คุ้มกับการเดินทางมาปิดบัญชีที่สาขา
รวมทั้งถ้าสมุดบัญชีเงินฝากหายต้องไปแจ้งความด้วย
สะสมหลาย ๆ ปี หลาย ๆ คน
บางสาขามีเงินขาดการติดต่อแบบนี้หลักล้านบาทขึ้นไป
จนเป็นเหตุให้พนักงานบางคนทุจริตถอนเงินฝากพวกนี้ไปใช้เอง
กว่าจะจับได้ก็เสียหายหลายแสนแล้ว


บัญชีขาดการติดต่อจะฝากไว้ที่สาขา
ถ้าไม่สามารถหักเงินจนหมดได้
เพราะยอดเงินฝากสูงกว่าขั้นต่ำ
หรือบางธนาคารก็ประเภทเงินฝากประจำ
ต้องรอการเรียกร้องสิทธิ์จากเจ้าของบัญชี/ทายาท/ผู้จัดการมรดก
พอครบ 10 ปีจะโอนยอดเงินฝากพร้อมดอกเบี้ยทั้งหมด
เข้าบัญชีรับรู้ว่าเป็นรายได้ของธนาคารที่สำนักงานใหญ่
ถ้านานไป ๆ ไม่มีคนมาติดต่อเลย  ก็สบายใจหรือชื่นสุขไปเลย

ถ้าเจ้าของเงินฝาก/ทายาท/ผู้จัดการมรดกมาติดต่อ
จะขอรับเงินคืนได้ทั้งเงินต้นและดอกเบี้ยทั้งหมด
แต่ธนาคารต้องตรวจสอบหลักฐานให้ครบถ้วนตามกฎหมายก่อน

---

แต่ที่ทราบ/จำได้คือ  ธนาคารพาณิชย์ที่เปิดทำการสาขาที่
เขาศูนย์ กับ ตลาดย่านยาว หรือสาขาใกล้เคียง
สมัยที่มีการขุดแร่วุลแฟลม/ดีบุก กันจำนวนมากจนเป็นตำนาน
มีคนตายก็มาก จากการฆ่ากันตาย หรือ อุบัติเหตุ
มีหลายคนตายหลังจากฝากเงินไว้แล้วก็หลายคน

หลายธนาคารต่างงาบไปนานมากแล้ว
จำนวนเงินร่วม ๆ 100 กว่าล้านบาททั้ง 2 แห่ง
เพราะญาติพี่น้องก็ไม่ทราบคนตายหายไปไหน
สมัยนั้นยังไม่มีโทรศัพท์มือถือ Line Facebook
อย่างเก่งก็โทรศัพท์บ้าน หรือต้องใช้โทรเลข จดหมาย ในการติดต่อกัน
โทรศัพท์บ้านในยุคนั้น  บางคนยื่นคำขอติดตั้งโทรศัพท์
จนลูกเข้าอนุบาล/จบชั้นประถมศึกษา  ก็ยังไม่มาติดตั้งเลยก็มี
พอหลังแปรรูป/เปิดให้มีการแข่งขัน  ไม่เกินอาทิตย์ก็มาติดตั้งแล้ว


การมาขอรับเงินฝากคืนโดยใช้สิทธิ์ฐานะทายาทคนตาย
ก็มักจะไม่ทราบอีกว่าคนตายฝากเงินไว้ที่ธนาคารไหนบ้าง
ถ้ามีสมุดเงินฝากธนาคารทิ้งไว้ก็พอสืบหาได้
แต่ถ้าไม่มีสมุดเงินฝากเลยไปถามธนาคาร
ธนาคารมักจะอ้างว่าเป็นความลับลูกค้าเปิดเผยไม่ได้
ต้องมีหนังสือจากส่วนราชการหรือคำสั่งศาลมาก่อน


ชาวบ้านก็ไม่รู้ว่าจะต้องตั้งผู้จัดการมรดกอย่างไร
หรือถ้าตั้งจะมีค่าใช้จ่ายเท่าไรบ้าง
หรือค่าใช้จ่ายอาจจะมากไปจนไม่คุ้มกับการติดตามทวงถามได้
พอ ๆ กับค่าใช้จ่ายในการเดินทางมาติดต่อขอรับเงิน

เพราะถ้ามีคำสั่งศาลในฐานะผู้จัดการมรดก
จึงจะเรียกให้ธนาคารอ้าปากตอบคำถามได้

ไป ๆ มา ๆ หลายธนาคารที่รับฝากเงินไว้
ก็โอนเงินจำนวนดังกล่าวเข้าสำนักงานใหญ่
เป็นอะไรที่สบายใจและชื่นสุขไปเลย
หรืองาบไปเป็นรายได้ของธนาคารไปเลย

---

ในยุคแรกการเปิดบัญชีธนาคารจะใช้เขียนชื่อนามสกุล
ลงในสมุดกระดาษเล่มใหญ่ ๆ ยังไม่ได้ลงในคอมพิวเตอร์
สมุดเงินฝากก็ยังพิมพ์ชื่อนามสกุล เลขที่บัญชีกับเครื่องพิมพ์ดีด
ธนาคารยังใช้เครื่องจักรกลยี่ห้อยอดฮิต NEC  Kienzle
ลงรายการบัญชีเงินฝากด้วยเครื่องจักรกล


ช่วงเปลี่ยนผ่านระบบจากเอกสารเป็นระบบคอมพิวเตอร์
ก็ยังต้องใช้ควบคู่กับสมุดกระดาษเล่มใหญ่ ๆ
แม้จะเป็นยุคที่ 2 ยังต้องแปลงชื่อไทยเป็นภาษาอังกฤษก่อน
เพราะภาษาไทยมี 4 ระดับ   1. สระ ุ  ู ฺ 2. พยัญชนะ  3. สระ  ั   ์ 4. วรรณยุกต์   ่  ้  ๊  ๋  
เพราะการแปลผล/ประมวลผลด้วยภาษาไทยจะช้ามากในยุคที่ 2
จึงต้องแปลชื่อนามสกุลที่อยู่เป็นภาษาอังกฤษ
หน่วยจัดเก็บข้อมูล PC ก็ยังแพงมากเช่นกัน
ยุคนั้นจะเรียกว่า Convert   คือการโอนย้ายข้อมูลบัญชีเงินฝาก
แต่สมุดเงินฝากก็ยังต้องพิมพ์ชื่อนามสกุล เลขที่บัญชีกับเครื่องพิมพ์ดีด
การลงรายการบัญชีเริ่มใช้ผ่านคอมพิวเตอร์กับ Printer
ยังไม่ Online  ทั่วประเทศ บางสาขาก็ยัง Standalone ยี่ห้อยอดนิยมยุคนั้นคือ NEC

ต่อมา Online ทั่วประเทศแล้ว ใช้ Mainframe IBM AS400 กันส่วนมาก
ชื่อบัญชีภายในยังเป็นภาษาอังกฤษ Code ภายในบัญชีเป็นรหัสตัวเลข

ยุคที่ 3 ต่อมาคอมพิวเตอร์พัฒนาทันสมัยมากขึ้น ราคาถูกลง ประมวลผลได้เร็วขึ้น
จึงเริ่มใช้ชื่อภาษาไทยแทนภาษาอังกฤษ กับรหัสบัตรประชาชน
เป็นการ Convert รอบที่ 2 ของระบบธนาคาร
ถ้าในปัจจุบันจะค้นหาได้เร็วขึ้น เพราะเป็นภาษาไทย
กับ Online เชื่อมโยงกันทั่วประเทศ Code ยังเป็นตัวเลขเหมือนเดิม
ยุคนี้สมุดเงินฝากพิมพ์ชื่อนามสกุลสถานที่อยู่ เลขที่บัญชีด้วย Printer ได้เลย


ถ้าไปเจอยุคแรกสุด ก็ไปไม่ค่อยถูกเหมือนกัน
เพราะเสียเวลาค้นมาก ต้องไล่ดูจากสมุดเอกสารกระดาษเล่มใหญ่
ถ้ามีลูกค้าเปิดบัญชีจำนวนมาก  ก็ตาลายไปเหมือนกัน

ยุคที่  2 ค่อยยังชั่วแต่เป็นภาษาอังกฤษ
ใช้ควบคู่กับสมุดเอกสารกระดาษเล่มใหญ่ ก็ยังไปไม่ค่อยถูกเช่นกัน

ปัญหาภาษาไทย

การสะกดไทยเป็นภาษาอังกฤษ
ยังทำกันแบบตามใจฉัน/ที่เรียนรู้มาในอดีต
ไม่ยอมยึดหลักการของราชบัณฑิตยสถาน
ทำให้การสะกดต่างกันเกือบทุกธนาคารหรือทุกสาขา

รหัสประจำตัวภาษาเครื่องคอมพิวเตอร์  ASCII
เฉพาะภาษาไทย แต่ละตัวอักษร สระ วรรณยุกต์
ก็มีหลายค่าย หลายสำนัก ไม่ยอมรับมาตรฐานซึ่งกันและกันในช่วงแรก
จนกระทั่งมีการตั้งสำนักงานมาตรฐานผลิตภัณฑ์อุตสาหกรรม กระทรวงอุตสาหกรรม
เรื่องดังกล่าวจึงยุติลงและเดินหน้าได้เป็นมาตรฐานเดียวกัน

---

หุ้นในบริษัทต่าง ๆ ต้องมีเอกสารทางราชการ
ระบุว่าเป็นผู้จัดการมรดกหรือทายาทโดยธรรม
จึงจะทำเรื่องขอรับมรดกหุ้นบริษัทต่าง ๆ ได้


กรมธรรม์ประกันชีวิตแบบสะสมทรัพย์
หรือมีเงินคืนให้ภายในกำหนดระยะเวลา
ถ้าบริษัทติดต่อผู้ทำประกันหรือทายาทไม่ได้
มักจะโอนเข้าบัญชีพักเจ้าหนี้ก่อน
พอนาน ๆ ไป แล้วแต่ระเบียบภายในของแต่ละแห่ง
หรือเกินกว่า 10 ปีแล้วยังไม่มีคนมาติดต่อ
ก็โอนเข้าบัญชีรายได้ของบริษัทไปเลย/งาบไปเลย
ถ้ามีคนทำประกัน/ทายาท/ผู้จัดการมรดก มาขอเงินคืน
ก็ต้องตรวจสอบหลักฐานให้ครบถ้วนตามกฎหมายก่อนคืนเงินให้

---

ที่ดินถ้าไม่ทราบเลยค่อนข้างเสียเปรียบ
ถ้ามีคนบุกรุกและครอบครองปรปักษ์เกิน 10 ปี
แต่ถ้าคนบุกรุกยังไม่ได้ไปยื่นคำร้อง
ขอจดทะเบียนขอรับสิทธิ์การได้มาซึ่งที่ดิน
เพราะการครอบครองปรปักษ์ในที่ดิน

เรื่องแบบนี้มักจะกลายเป็นอ้อยเข้าปากช้างแล้ว
จะยื้อคืนหรือดึงออกจากปากค่อนข้างยาก
ต้องรีบไปดำเนินการจัดการขับไล่ออกไป
หรือทำอย่างไรก็ได้ให้ออกไปจากที่ดินโดยพลัน

แต่ถ้ายื่นคำร้องต่อศาลเพื่อขับไล่ออกจากที่ดิน
มีข้อควรระมัดระวังอย่างหนึ่งคือ
อย่าให้คนครอบครองปรปักษ์
มีข้อต่อสู้/ฟ้องแย้งว่า ได้ครอบครองปรปักษ์แล้ว
อาจจะแพ้คดีสูญเสียที่ดินไปเลย


แต่มีทางแก้ไขคือ ให้รีบรับโอนมรดกให้เสร็จตามกฎหมาย
แล้วรีบขายต่อให้บุคคลภายนอก/นิติบุคคล
ต้องไม่ใช่คนในครอบครัว/ญาติพี่น้อง ทั้งฝ่ายตนฝ่ายคู่สมรส
จะได้ไม่เข้าข่ายกลฉ้อฉล/อำพราง
ให้มีการซื้อขายโดยสุจริตมีค่าตอบแทน
แล้วให้เจ้าของกรรมสิทธิ์รายใหม่
ไปดำเนินจัดการฟ้องขับไล่
หรือทำอย่างไรก็ได้ให้ออกไปจากที่ดิน
เพราะสิทธิ์การครอบครองปรปักษ์ต้องเริ่มต้นนับหนึ่งใหม่


แต่ถ้ามีหนี้จำนองก็ต้องไถ่ถอนจำนองก่อน
หรือโอนกรรมสิทธิ์ระหว่างจำนอง/โอนครอบจำนอง
ทำได้แต่ธนาคารไม่ค่อยยอมทำเรื่องนี้
เพราะยุ่งยากเวลาหนี้มีปัญหาขึ้นมา
เวลาฟ้องเรียกหนี้คืนจากลูกหนี้/ผู้จำนองรายหลังสุด
ต้องลำดับความเป็นมาตามลำดับ

การทำแบบนี้มักจะทำให้เฉพาะลูกค้ารายใหญ่
หรือแก้ปัญหาหนี้เสียด้วยลูกหนี้รายใหม่
ที่มีศักยภาพในการชำระหนี้ได้ไม่น่าจะมีปัญหา
รวมทั้งเป็น Soft-lock ลูกค้ารายใหญ่/ผู้จำนองรายใหม่
ไว้ต่อสู้กับเจ้าหนี้รายนอกว่า
สุจริตมีค่าตอบแทนไม่ได้ทำด้วยกลฉ้อฉล
หรือช่วยลูกหนี้โอนหนีหนี้ให้กับคนภายนอก

---

---

หลักง่าย ๆ  ในการแบ่งมรดก  คือ ขึ้น 3 จะได้คนละส่วน คือ ให้ตั้งต้นนับว่า

1. คู่สมรสที่จดทะเบียนสมรสตามกฎหมาย  
   (ภริยา/สามีนอกสมรส  แบบนักการเมือง/บางคนชอบทำ ไม่มีสิทธิ์ขอแบ่งมรดก)
  
   กรณีแยกกันอยู่เฉย ๆ เกินกว่า 3 ปี ถ้าไม่มีการจดทะเบียนหย่าตามกฎหมาย
   หรือมีคำสั่งของศาลให้สิ้นสุดความเป็นสามีภริยากัน  คู่สมรสยังมีสิทธิ์รับมรดก
   เพราะกฎหมายไทยถือเอาลายลักษณ์อักษร  มากกว่าพฤติเหตุแวดล้อมกรณี
    (Circumstance Evidence)  แม้ว่าข้อเท็จจริงจะไม่ได้อยู่กินมานานเกิน 3 ปีแล้วก็ตาม

2. บุตรโดยชอบด้วยกฎหมาย/หรือมีการจดทะเบียนรับรองว่าเป็นบุตร (บุตรของภริยานอกสมรส)
    ในกรณีแบบพฤตินัย เช่น นักร้อง/ผู้ตัดสินประกวดการร้องเพลงที่เป็นสตรีในรายการโทรทัศน์
    กรณีนี้แม้ว่าจะเป็นพฤติเหตุแวดล้อมกรณี
    ศาลมักจะยินยอมให้บุตรได้รับมรดก
    เพราะเพื่อประโยชน์แห่งความยุติธรรม

3. บิดาต้องจดทะเบียนสมรสกับมารดาจึงจะมีสิทธิ์เต็มร้อย
    ถ้าไม่จดทะเบียนสมรส มรดกเป็นของมารดาเพียงคนเดียว

    แม้ว่าบิดาจะมีการจดทะเบียนรับรองบุตร
    และนำสืบถึงความเกี่ยวพันกับผู้ตาย(เจ้ามรดก)
    ก็ไม่มีสิทธิ์รับมรดกจากบุตรที่รับรอง
    เพราะกฎหมายระบุให้เฉพาะผู้สืบสันดาน
    กับป้องกันการหาประโยชน์จากผู้ตาย/เจ้ามรดก

ลำดับ 3 บนนี้  ถ้ายังมีชีวิตอยู่ จะตัดสิทธิ์ทายาทลำดับล่างทั้งหมด


โดยจะกันสินสมรสออกไปครึ่งหนึ่งก่อน
แล้วนำครึ่งที่เหลือมาแบ่งมรดกกัน
โดยหารตามจำนวนคนที่มีสิทธิ์ทั้งหมด
คู่สมรสจะมีสิทธิ์ขอเอี่ยวอีกคน/เป็นตัวหารร่วมอีกคน

แต่ถ้าเป็นภริยา/สามีนอกสมรส  ก็ไปไกล ๆ เลย
กองมรดกก็จะมาแบ่งกันในรายการที่ 2 กับ 3
โดยหารตามจำนวนคนที่มีสิทธิ์ทั้งหมด


ถ้า 2 กับ 3 ไม่มีแล้วก็แบ่งลงไปจนหมดสาย
ถ้ายังไม่มีอีกจึงจะตกเป็นของแผ่นดิน


ส่วนลงจาก 3 ก็จะได้ลดหลั่นลงไปตามอัตราส่วนตามกฎหมาย
ตัวหารลดหลั่นลงไปน้อยกว่าคู่สมรสที่ได้มากกว่า
ถ้ายังมีคู่สมรสชอบด้วยกฎหมายมาขอรับมรดกด้วย


ยิ่งถ้าลงจาก 3 ลงไปไม่รู้เรื่อง/ไม่เรียกร้อง
ภายในระยะเวลาที่กฎหมายกำหนดไว้
ก็จะกลายเป็นสมบัติคู่สมรส  
ไปแบบสบายใจหรือชื่นสุขไปเลย


เพราะต้องรีบดำเนินการตาม ปพพ. มาตรา 1754  
ห้ามมิให้ฟ้องคดีมรดกเมื่อพ้นกำหนด 1 ปี
นับแต่เมื่อเจ้ามรดกตาย
หรือนับแต่เมื่อทายาทโดยธรรมได้รู้
หรือควรได้รู้ถึงความตายของเจ้ามรดก
ภายในระยะเวลาไม่เกินกว่า 10 ปี

---

หนี้สินมากกว่ากองมรดก

ทายาทไม่จำเป็นต้องรับผิดชอบหนี้สิน
เกินกว่าทรัพย์สิน/ทรัพย์มรดก
ตามม.1734 และม.1738 วรรคหนึ่ง
จะไปบังคับเอาจากทรัพย์สินของบุคคลอื่นไม่ได้


โดยหลักให้ดูว่าทรัพย์มรดกที่มีอยู่ทั้งหมด
เช่น ทองคำ เพชรพลอย อสังหาริมทรัพย์
มีมากเหลือเฟือพอชำระหนี้ได้ทั้งหมด
ถ้าเหลือเฟือก็ขายไป  แล้วไปชำระหนี้ก่อน  
ส่วนที่เหลือก็มาแบ่งปันกันระหว่างทายาทต่อไป


ถ้าหนี้สินมากกว่าทรัพย์สิน
ก็ให้เจ้าหนี้ไปรับผิดชอบเอง
หรือไปตามหนี้จากคนตายก็แล้วกัน

ทายาทคนตายไม่ต้องไปยุ่งเกี่ยวรับผิดชอบ
หนี้สินที่เกินกว่าทรัพย์มรดก
แม้ว่าจะไปจัดการทรัพย์สิน/หนี้สิน
ในฐานะผู้จัดการมรดก/ทายาทโดยธรรม
ก็เพียงแต่ไปรวบรวม/จัดการทรัพย์สิน/หนี้สินตามกฎหมาย

ไม่ใช่เข้าไปรับโอนสภาพหนี้ทั้งหมดแต่อย่างใด
แบบธนาคารชอบให้ทายาทโดยธรรม/ผู้จัดการมรดก
ทำหนังสือรับสภาพหนี้ผู้ตายทั้งหมดที่มีต่อธนาคาร
ก็จะเป็นการแปลงหนี้ใหม่  ขยายระยะเวลาจาก 1 ปีเป็น 10 ปี
แล้วมักจะขู่ว่าจะฟ้องร้องดำเนินคดีในฐานะผู้รับสภาพหนี้

ถ้าไม่เข้าไปติดต่อเพราะหนี้สินมากกว่าทรัพย์สิน
ธนาคารต้องไปฟ้องร้องบังคับคดีจากกองมรดกที่มีแต่หนี้สินเอง


เว้นแต่จะยอมรับว่าเป็นหนี้เกียรติยศ/หนี้ทางจริยธรรม
แบบบุญคุณต้องตอบแทน/หนี้ต้องชำระ  
ก็ว่ากันไปเพราะแต่ละคนคิดไม่เหมือนกัน
เอาที่สบายใจและชื่นสุขก็แล้วกัน