ปุถุชน vs โคตรภูญาณบุคคล vs พระโสดาบัน

พระไตรปิฎก เล่มที่ ๓๑  พระสุตตันตปิฎก เล่มที่ ๒๓
ขุททกนิกาย ปฏิสัมภิทามรรค
http://84000.org/tipitaka/attha/v.php?B=31&A=1584&Z=1645


อรรถกถา ขุททกนิกาย ปฏิสัมภิทามรรค มหาวรรค ๑. ญาณกถา
โคตรภูญาณนิทเทส

               อรรถกถาโคตรภูญาณนิทเทส
http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=31&i=136&p=1#[๑๓๖-๑๔๐]
-------------------------------------------

พระอภิธัมมัตถสังคหะ

http://www.abhidhamonline.org/aphi/p9/098.htm

โคตรภูญาณ

๓๑. โคตฺรภูจิตฺตํ นิพฺพานํ อาลมฺพิตฺวา ตโต ปรํ ปุถุชฺชนโคตฺตํ อภิ ภวนฺตํ อริยตฺตนํ สมฺโพชฺฌาวหนํ อภิ สมฺโภนฺตญฺจ ปวตฺตติ

เบื้องหน้าแต่นั้น โคตรภูจิตจึงหน่วงเอาพระนิพพานเป็นอารมณ์ ครอบงำเสียซึ่งโคตรปุถุชน บรรลุถึงความเป็นพระอริยบุคคล อันนำมาซึ่งความตรัสรู้ มัคค ผล นิพพาน

มีความหมายว่า เมื่อจิตของพระโยคีตั้งอยู่แล้วในอนุโลมญาณ ต่อจากนั้นก็ก้าวขึ้นสู่โคตรภูญาณ ทำหน้าที่โอนจากโคตรปุถุชน ที่หนาแน่นไปด้วยกิเลส ไปสู่โคตรอริยชนที่ห่างไกลจากกิเลส กล่าวโดยวิถีจิต เมื่ออนุโลมชวนะ ซึ่งมีไตรลักษณ์ คือความเกิดดับแห่งรูปนามเป็นอารมณ์นั้นดับไปแล้ว ก็เป็นปัจจัยให้เกิดโคตรภูจิต ยึดหน่วงพระนิพพานเป็นอารมณ์ นำมาซึ่งปัญญาที่รู้ยิ่งในสันติลักษณะ คือ พระนิพพาน ตามลำดับแห่งวิถีจิตที่ชื่อว่า มัคควิถี ดังภาพนี้

มัคควิถี ของ มันทบุคคล ผู้รู้ช้า

                                      กามชวนะ :  อัปปนาชวนะ

               มหากุสล ญาณสัมปยุตต ๔  : โลกุตตรจิต ๘

น    ท     มโน    บริ    อุป    อนุ    โค  :   มัคค    ผล    ผล   ภ

             มีไตรลักษณ์แห่งรูปนาม  : มีนิพพานเป็นอารมณ์เป็นอารมณ์

                            อนุโลมญาณ     มัคคญาณ
                                       :               :
น    ท     มโน    บริ  อุป     อนุ    โค    มัคค    ผล     ผล    ภ
                                               :                     :
                                        โคตรภูญาณ         ผลญาณ


มัคควิถีของติกขบุคคล ผู้มีปัญญาไว

                             กามชวนะ  : อัปปนาชวนะ

       มหากุสล ญาณสัมปยุตต ๔  : โลกุตตรจิต ๘

น    ท     มโน    อุป    อนุ    โค :  มัคค    ผล    ผล    ผล    ภ

       มีไตรลักษณ์แห่งรูปนาม : มีนิพพานเป็นอารมณ์เป็นอารมณ์

                      
                       อนุโลมญาณ    มัคคญาณ
                               :               :
น    ท     มโน   อุป    อนุ    โค    มัคค    ผล    ผล     ผล    ภ
                                        :                    :
                                 โคตรภูญาณ        ผลญาณ

อักษรย่อ น=ภวังคจลนะ, ท=ภวังคุปัจเฉทะ, มโน=มโนทวาราวัชชนะ, บริ=บริกรรม, อุป=อุปจาระ, อนุ=อนุโลม, โค=โคตรภู, ภ=ภวังค

โคตรภูจิต แม้ว่าจะมีพระนิพพานเป็นอารมณ์ แต่ก็ยังปราบกิเลสให้เป็นสมุจเฉทไม่ได้ เพราะจิตยังเป็นโลกียจิตอยู่ หาใช่โลกุตตรจิตไม่ เหตุนี้จึงเรียกโคตรภูจิตว่าเป็น เอกวุฏฐาน คือ ออกได้แต่ส่วนเดียว ออกจากอารมณ์ที่เป็นสังขาร ออกจากอารมณ์ที่เป็นโลกียธรรม ไปมีอารมณ์เป็นโลกุตรธรรม คือ พระนิพพาน แต่อีกส่วนหนึ่งคือจิตยังหาได้ออกจากโลกียจิต เป็นโลกุตตรจิตไม่ ยังคงเป็นโลกียจิตอยู่ตามเดิม

---------------------------------------------------------------
http://www.abhidhamonline.org/aphi/p9/099.htm

มัคคญาณ ที่เกิดขึ้นเป็นครั้งแรกนี้เรียกว่า ปฐมมัคค หรือ โสดาปัตติมัคคญาณ เป็นมัคคจิตดวงแรกที่เพิ่งเกิดขึ้นในสังสารวัฏฏของบุคคลนั้น และจะไม่เกิดซ้ำขึ้นอีกเลยจนกระทั่งดับขันธ์เข้าสู่ปรินิพพาน

แม้มัคคจิตจะเกิดเพียงขณะเดียว ก็สามารถประหาณกิเลสชนิดที่นอนเนื่องอยู่ในจิตตสันดานที่เรียกว่า อนุสยกิเลสได้เป็นสมุจเฉท สามารถปิดประตูอบายทั้ง ๔ ได้ ทั้งยังสามารถตัดวัฏฏะให้เกิดในกามสุคติอีกอย่างมากเพียง ๗ ชาติเท่านั้น ก็ดับขันธ์เข้าสู่ปรินิพพาน

----------------------------------------------------------


เมื่อ  โคตรภูจิต  เกิดขึ้นแล้ว 1 ขณะจิตแล้วดับไป มรรคจิต ก็เกิดขึ้นสืบต่อเนื่องทันที  ไม่มีอะไรมาขวางกั้นได้

เฉกเช่นเดียวกับ มรรคจิต เกิดขึ้น 1 ขณะจิตเท่านั้น เมื่อดับแล้ว ผลจิต ก็เกิดขึ้นต่อเนื่องทันที  ไม่มีอะไรมาขวางกั้นได้

แต่ก็มีผู้เข้าใจผิดน่ะครับ เข้าใจว่า โคตรภูจิต เกิดขึ้นได้นาน ๆ เป็นชาติ ๆ ได้

พระโพธิสัตว์ที่บรรลุโสดาบัน
http://larndham.org/index.php?showtopic=13871&st=22#entry83898