อิสลามสมัยก่อนมีขันติธรรมทางศาสนามากกว่าสมัยนี้รึเปล่าครับ ปู่เย็นท่านจึงมีภรรยาต่างศาสนาได้

คือดูรายการคนค้นตน มีตอนหนึ่งบอกว่าปู่เป็นอิสลามแต่ได้ภรรยาเป็นพุทธ ก็อยู่กินกันมาได้เป็นปกติสุขที่ฟังสังคมอิสลามเพชรบุรีสมัยนั้นก้ไม่ได้มีปัญหากับปู่แก มันเป็นไปได้มั้ยครับว่าศาสนาอิสลามในไทยสมัยก่อนนั้น มีหลักการบางอย่างที่ทำให้สามารถอยู่ร่วมกันกับสังคมไทยในสมัยก่อนได้อย่างราบรื่น

แล้วหลักการนี้ตอนนี้หายไปรึยังครับ  ผมเคยอ่านหนังสือเล่มหนึ่ง ชื่อ มลายูที่รู้สึก (นิธิ เอี่ยวศรีวงศ์)

เขาบรรยายภาพของชาวมลายูชีวิตพื้นบ้านที่มีประเพณีความเชื่ออิสลามที่ผสมผสานกับวิถีชีวิตดั้งเดิม ก่อนที่อิสลามสมัยใหม่จะเข้ามาแล้วมองพวกเขาว่าเป็นพวกน่ารังเกียจ นอกรีตทั้งที่มันคืออิสลามที่ถูกปรับให้เข้ากันกับ ภูมิวัฒธรรมที่หลายหลากกลมกลืน  พอพวกมลายูที่เป็นขุนนางราชการหรือมีเงิน ได้มีโอกาสไปร่ำเรียนศาสนาจาก อียิปต์ หรือ ซาอุ กลับมาก็เอาหลักการศาสนามาขจัดสิ่งที่มันนอกรีต อย่างเช่นคนภายนอกอาจจะมองว่าผญ.อิสลามถูกกดขี่จากเพศชาย ซึ่งก็เป็นความจริง แต่อิสลามในสามจังหวัดบทบาทของผญ.กลับมีอำนาจมากกว่าเพศชาย การสืบสกุลในหมู่คนจน คนที่มีสิทธิได้มรดกก็คือผญ. ถึงจะมีกฎหมายอิสลามเรื่องมรดกแต่เหตุการณ์จริงที่เกิดคือมันไม่ได้ถูกใช้ในหมู่คนอิสลามด้วยกัน(นอกจากคนรวย - ออแฆกายอ) อิสลามสามจังหวัดยังมีธรรมเนียมที่ตกทอดกันมาว่า ผญ.มีสิทธิใหญ่ที่สุดในบ้าน แต่ปัจจุบัน มีคนหนุ่มหลายคนที่มีฐานะไปเรียนศาสนากลับมาพยายามที่จะไปเปลี่ยนธรรมเนียมนี้ ออแฆกายอ คือพวกที่สร้างปัญหาอยากได้อิสลามแบบที่ตนเองต้องการ แต่ในหนังสือเล่มนี้มันบอกว่าอิสลามมันมีความหลากหลายไม่ใช่หนึ่งเดียวอย่างที่เราๆคิดกัน และคนจนๆต้องการรัฐที่ไม่มีอิทธิพลทางศาสนามากกว่าที่เราเข้าใจ ในทุกกัมปง มีการเมือง ครุสอนศาสนาทำตัวเป็นคนมีอิทธิพล ความขัดแย้งในทางเศรษฐกิจ ทำให้ชาวบ้านไม่ได้เชื่อฟังโต๊ะครู หรือ อิหม่านแบบที่เราจิตนาการถึง หมู่บ้านสมัยก่อนที่ มีปราช์ชาวบ้าน สมานกลมเกียวกันอีกแล้ว ชาวบ้านสามจังหวัดไม่ได้ไว้ใจสภาซูรอ นี่อีกแล้ว
ขณะที่เรามองว่าเด็กวัยรุ่นคือตัวสร้างปัญหา แต่ในหนังสือเล่มนี้ พวกเด็กวัยรุ่นคนจนคือคนกลุ่มเดียวในตอนนี้ที่พยายามที่จะอยู่ร่วมกันในสังคมที่มีหลายศาสนา ขณะที่ผู้ใหญ๋ทั้งพุทธทั้งอิสบามพยายามจะสร้างอัตลักษณ์ของแต่ละฝ่ายให้ต่างกันมากขึ้น เรียน รร.ที่โตมาด้วยกัน เที่ยวด้วยกัน

ซึ่งมันตรงกันกับงานของ อ.ฉวีวรรณ ที่ผมเคยอ่านนานแล้วเรื่อง อำนาจของผญ.ในกัมปง(หมู่บ้าน)ในสังคมอิสลามมีมาก เหมือนสังคมไทยสมัยก่อนที่ผช.ต้องแต่งเข้าบ้านผญ. เขยจะต้องทำงานกับพ่อตาแล้วถึงจะลูกสาวจะได้มรดก