เรื่องนี้เป็นเรื่องที่ถกเถียงกันยาวนาน เถียงให้ตายก็ไม่มีฝ่ายใดชนะอย่างเป็นเอกฉันทน์ เพราะอะไรน่ะหรอ เพราะว่าแต่ละคนมีประสบการณ์ไม่เหมือนกันยังไงล่ะ
นักเรียนนักศึกษาเข้ามาใหม่ ทุกคนมาจากร้อยพ่อพันแม่ ต่างโรงเรียน ต่างเพื่อน ต่างกันทุกๆอย่าง รวมถึงนิสัยและพฤติกรรม หรือที่เรียกง่ายๆว่าสันดารแต่ละคนต่างกัน เมื่อทุกคนสอบได้ที่เดียวกันและต้องเข้ามาเรียนด้วยกัน ก็เหมือนได้เข้ามาอยู่สังคมใหม่เดียวๆกัน โดยมีรุ่นพี่ผู้มีประสบการณ์อยู่บ้านนี้มาก่อนแล้วกี่ปีก็แล้วแต่ เหมือนเป็นผู้อาศัยมาก่อน การที่เราเข้ามาใหม่ เราก็มีความจำเป็นที่จะต้องประพฤติปฏิบัติให้เป็นไปในแบบสังคมนั้น แล้วเมื่อเวลาผ่านไป เราก็จะเข้ากับสังคมนั้นได้ แล้วก็เป็นอันหนึ่งอันเดียวกันกับทั้งเพื่อนพี่และน้อง
สิ่งที่พูดมาทั้งหมดนั้นคือสังคมพฤติกรรมตามทฤษฎี...ในเมื่อเป็นอย่างงี้ ก็เหมือนกันกับการที่เราย้ายโรงเรียนหรือไปอยู่ต่างที่ต่างถิ่น แล้วทำไมจะต้องมีกิจกรรมการรับน้องด้วย
จุดประสงค์ของการรับน้องที่พอจะเข้าใจได้ คือ เราไม่สามารถทำให้ทุกคนปรับความคิดปรับนิสัยได้ในระยะเวลาสั้นๆ กิจกรรมการรับน้องจึงเป็นโอกาสที่จะทำให้ทุกคนได้มาเห็นหน้าคร่าตากัน ได้ทำกิจกรรมร่วมกัน ร่วมทุกข์ร่วมสุขไปด้วยกัน แล้วก็จะได้รู้จักกันทั้งเพื่อนทั้งพี่แล้วพี่ก็จะได้แฝงความรู้ของสถาบัน ความรักสถาบันลงไปให้น้อง เป็นตัวอย่างที่ดีให้กับรุ่นน้อง เพื่อให้น้องเอาเยี่ยงอย่าง มีความเป็นอันหนึ่งอันเดียวกัน พอจบกิจกรรม ทุกคนก็จะได้มีความประทับใจว่าเราเคยผ่านมาด้วยกัน รู้จักกัน มีพี่รหัสน้องรหัส ก็ว่าไป นั่นคืออุดมคติที่ผู้จัดกิจกรรมเห็นว่าควรจะเป็น
แล้วถ้ามันดี ทำไมต้องออกมาเรียกร้องให้ยกเลิกกัน
นั่นก็เพราะว่า ผู้ถือกฎ(ที่ตั้งกันมาเอง)แต่ละสถาบันไม่เหมือนกัน แรกๆก็เหมือนจะดำเนินตามนโยบาย แต่พอเริ่มรู้สึกว่าน้องมันฟังเราอำนาจที่ถือไว้ถ้าเราควบคุมไม่ได้ มันก็จะกลายเป็นความเหลิง ก็จะเริ่มคำสั่งต่างๆมากมายที่ไม่รู้บางทีคนสั่งทำได้หรือเปล่า กลายเป็นเริ่มมีการว้าก(เพื่ออะไรไม่ทราบ) กลายเป็นการลงโทษ ไปๆมาๆก็สรุปกันไปเองว่าเพื่อให้รุ่นน้องได้เจอกับความเครียดจะได้แก้ไขปัญหาได้ในอนาคต อันนี้มุมมองของผมก็คิดว่ามันก้าวก่ายเกินไป จนบางทีอยากจะถามกลับว่ารุ่นพี่ได้ไปทำงานจริงๆมาแล้วหรือ ถึงรู้ว่าเครียดเป็นยังไง บางสถาบันก็จะเลยจุดประสงค์กันไปใหญ่ เช่นให้ไปค่ายต่างจังหวัด เอาไปกินเหล้ากัน เอาไปทำกิจกรรมเวอร์ๆ ที่ไม่ได้คำนึงถึงอันตรายที่อาจเกิดขึ้นได้เลย พอเกิดเรื่องขึ้นมาทีนึง ก็บอกว่าไม่ได้ตั้งใจ เจตนาอยากให้ได้ประสบการณ์ดีๆ ยิ่งสมัยใหม่ๆมีsocial networkเรื่องร้ายๆแบบนี้ก็ถูกแชร์ให้เห็นกันได้ทุกปี
ที่สำคัญคือ รุ่นพี่ทุกคนไม่ได้ดีเหมือนกันทุกคน เหมือนกันกับที่น้องก็ไม่ได้เหมือนกันทุกคนหรอก ถึงตอนอบรม รุ่นพี่ก็พร่ำสอนน้องกันใหญ่ว่าต้องปฏิบัติตัวอย่างไรให้ดี แต่ผมอยากบอกว่า นอกจากปากพี่จะสอนแล้ว พี่ต้องปฏิบัติให้ได้อย่างนั้นด้วย ถึงจะเป็นที่น่าเคารพนับถือและน่าเอาเยี่ยงอย่าง เช่น สอนน้องเรื่องการตรงต่อเวลา พี่ก็ต้องทำให้เห็นเลย ว่ามันสำคัญจริงๆ เช่นระหว่างกิจกรรม เพื่อนรุ่นพี่มาสาย ก็ต้องตักเตือนให้น้องเห็นกันไปเลย และไม่ใช่แค่ระหว่างกิจกรรม เวลาเข้าเรียน เวลานัดน้อง ทุกอย่างต้องให้ได้เหมือนอย่างที่สอนไป แล้วน้องจะได้รู้สึกแบบว่าเป็นเรื่องที่สำคัญจริงๆ เรื่องเครื่องแบบก็เหมือนกัน ถ้าบอกให้น้องแต่งตัวดี แต่พี่กับเสื้อหลุดลุ่ย แบบนี้น้องก็จะคิดว่า ทำดีแค่ปีเดียว ปีหน้าเป็นพี่แล้วก็ไม่ต้องแต่งตัวให้ดีก็ได้ แบบนี้ไม่ถูกต้อง
นอกจากนี้ ยังมีผลพลอยได้จากกิจกรรมรับน้องที่ไม่ดีอีกมากมาย ที่อยากยกตัวอย่างเลยคือ รุ่นพี่บางคน”อิน”เกินไป จนกระทั่งว่าเห็นน้องไม่สวัสดีตัวเอง เป็นเรื่องใหญ่เรื่องโตที่ต้องเอาไปด่ารุ่นน้องทั้งรุ่นว่าไม่มีอาวุโสเลย กลายเป็นเรื่องดราม่าไป ทั้งที่น้องคนนั้นอาจจะไม่เห็น สายตาสั้น เหม่ออยู่ เป็นไปได้ตั้งหลายอย่าง แบบนี้คิดว่าน่าจะถูกระบบของสถาบันนั้นๆล้างสมองไปแล้วรึเปล่า
จริงๆเรื่องความเคารพมันก็ไม่ได้อยู่ที่การไหว้เสมอไป อยู่ที่การปฏิบัติตัวทั้งสองฝ่าย ถ้าพี่ทำตัวดีน่าเคารพ มันก็เป็นธรรมดาที่น้องคนนั้นจะเคารพจากใจจริง
นี่ก็เป็นบทความสั้นๆ ที่อยากจะเตือนรุ่นพี่ว่าเมื่อเรามาอยู่จุดที่ได้มีอำนาจในการจัดกิจกรรมแล้ว เราต้องอย่าลืมอย่าหลงวัตถุประสงค์ของมัน คำนึงถึงผลลัพธ์ให้ออกมาดีที่สุด และที่สำคัญ ต้องอย่าลืมความรู้สึกที่เราโดนอะไรมาแล้วเราไม่ชอบ เมื่อเรามีอำนาจแล้ว ก็อย่าไปทำ ส่วนรุ่นน้อง ก็ฝึกการเป็นผู้ตามที่ดี พยายามเปิดใจรับอะไรใหม่ๆสังคมใหม่ๆ แล้วเราจะอยู่ในสถาบันนั้นได้อย่างมีความสุข แล้วก็เรียนรู้การเป็นผู้นำเมื่อถึงตอนเราจะได้สอนรุ่นน้องถัดไป
จากผู้ที่เคยผ่านการรับน้องและการเป็นพี่ในสถาบันที่ระบบโซตัสแรงไม่แพ้ที่อื่น
รับน้อง ละลายพฤติกรรม vs ล้างสมอง
นักเรียนนักศึกษาเข้ามาใหม่ ทุกคนมาจากร้อยพ่อพันแม่ ต่างโรงเรียน ต่างเพื่อน ต่างกันทุกๆอย่าง รวมถึงนิสัยและพฤติกรรม หรือที่เรียกง่ายๆว่าสันดารแต่ละคนต่างกัน เมื่อทุกคนสอบได้ที่เดียวกันและต้องเข้ามาเรียนด้วยกัน ก็เหมือนได้เข้ามาอยู่สังคมใหม่เดียวๆกัน โดยมีรุ่นพี่ผู้มีประสบการณ์อยู่บ้านนี้มาก่อนแล้วกี่ปีก็แล้วแต่ เหมือนเป็นผู้อาศัยมาก่อน การที่เราเข้ามาใหม่ เราก็มีความจำเป็นที่จะต้องประพฤติปฏิบัติให้เป็นไปในแบบสังคมนั้น แล้วเมื่อเวลาผ่านไป เราก็จะเข้ากับสังคมนั้นได้ แล้วก็เป็นอันหนึ่งอันเดียวกันกับทั้งเพื่อนพี่และน้อง
สิ่งที่พูดมาทั้งหมดนั้นคือสังคมพฤติกรรมตามทฤษฎี...ในเมื่อเป็นอย่างงี้ ก็เหมือนกันกับการที่เราย้ายโรงเรียนหรือไปอยู่ต่างที่ต่างถิ่น แล้วทำไมจะต้องมีกิจกรรมการรับน้องด้วย
จุดประสงค์ของการรับน้องที่พอจะเข้าใจได้ คือ เราไม่สามารถทำให้ทุกคนปรับความคิดปรับนิสัยได้ในระยะเวลาสั้นๆ กิจกรรมการรับน้องจึงเป็นโอกาสที่จะทำให้ทุกคนได้มาเห็นหน้าคร่าตากัน ได้ทำกิจกรรมร่วมกัน ร่วมทุกข์ร่วมสุขไปด้วยกัน แล้วก็จะได้รู้จักกันทั้งเพื่อนทั้งพี่แล้วพี่ก็จะได้แฝงความรู้ของสถาบัน ความรักสถาบันลงไปให้น้อง เป็นตัวอย่างที่ดีให้กับรุ่นน้อง เพื่อให้น้องเอาเยี่ยงอย่าง มีความเป็นอันหนึ่งอันเดียวกัน พอจบกิจกรรม ทุกคนก็จะได้มีความประทับใจว่าเราเคยผ่านมาด้วยกัน รู้จักกัน มีพี่รหัสน้องรหัส ก็ว่าไป นั่นคืออุดมคติที่ผู้จัดกิจกรรมเห็นว่าควรจะเป็น
แล้วถ้ามันดี ทำไมต้องออกมาเรียกร้องให้ยกเลิกกัน
นั่นก็เพราะว่า ผู้ถือกฎ(ที่ตั้งกันมาเอง)แต่ละสถาบันไม่เหมือนกัน แรกๆก็เหมือนจะดำเนินตามนโยบาย แต่พอเริ่มรู้สึกว่าน้องมันฟังเราอำนาจที่ถือไว้ถ้าเราควบคุมไม่ได้ มันก็จะกลายเป็นความเหลิง ก็จะเริ่มคำสั่งต่างๆมากมายที่ไม่รู้บางทีคนสั่งทำได้หรือเปล่า กลายเป็นเริ่มมีการว้าก(เพื่ออะไรไม่ทราบ) กลายเป็นการลงโทษ ไปๆมาๆก็สรุปกันไปเองว่าเพื่อให้รุ่นน้องได้เจอกับความเครียดจะได้แก้ไขปัญหาได้ในอนาคต อันนี้มุมมองของผมก็คิดว่ามันก้าวก่ายเกินไป จนบางทีอยากจะถามกลับว่ารุ่นพี่ได้ไปทำงานจริงๆมาแล้วหรือ ถึงรู้ว่าเครียดเป็นยังไง บางสถาบันก็จะเลยจุดประสงค์กันไปใหญ่ เช่นให้ไปค่ายต่างจังหวัด เอาไปกินเหล้ากัน เอาไปทำกิจกรรมเวอร์ๆ ที่ไม่ได้คำนึงถึงอันตรายที่อาจเกิดขึ้นได้เลย พอเกิดเรื่องขึ้นมาทีนึง ก็บอกว่าไม่ได้ตั้งใจ เจตนาอยากให้ได้ประสบการณ์ดีๆ ยิ่งสมัยใหม่ๆมีsocial networkเรื่องร้ายๆแบบนี้ก็ถูกแชร์ให้เห็นกันได้ทุกปี
ที่สำคัญคือ รุ่นพี่ทุกคนไม่ได้ดีเหมือนกันทุกคน เหมือนกันกับที่น้องก็ไม่ได้เหมือนกันทุกคนหรอก ถึงตอนอบรม รุ่นพี่ก็พร่ำสอนน้องกันใหญ่ว่าต้องปฏิบัติตัวอย่างไรให้ดี แต่ผมอยากบอกว่า นอกจากปากพี่จะสอนแล้ว พี่ต้องปฏิบัติให้ได้อย่างนั้นด้วย ถึงจะเป็นที่น่าเคารพนับถือและน่าเอาเยี่ยงอย่าง เช่น สอนน้องเรื่องการตรงต่อเวลา พี่ก็ต้องทำให้เห็นเลย ว่ามันสำคัญจริงๆ เช่นระหว่างกิจกรรม เพื่อนรุ่นพี่มาสาย ก็ต้องตักเตือนให้น้องเห็นกันไปเลย และไม่ใช่แค่ระหว่างกิจกรรม เวลาเข้าเรียน เวลานัดน้อง ทุกอย่างต้องให้ได้เหมือนอย่างที่สอนไป แล้วน้องจะได้รู้สึกแบบว่าเป็นเรื่องที่สำคัญจริงๆ เรื่องเครื่องแบบก็เหมือนกัน ถ้าบอกให้น้องแต่งตัวดี แต่พี่กับเสื้อหลุดลุ่ย แบบนี้น้องก็จะคิดว่า ทำดีแค่ปีเดียว ปีหน้าเป็นพี่แล้วก็ไม่ต้องแต่งตัวให้ดีก็ได้ แบบนี้ไม่ถูกต้อง
นอกจากนี้ ยังมีผลพลอยได้จากกิจกรรมรับน้องที่ไม่ดีอีกมากมาย ที่อยากยกตัวอย่างเลยคือ รุ่นพี่บางคน”อิน”เกินไป จนกระทั่งว่าเห็นน้องไม่สวัสดีตัวเอง เป็นเรื่องใหญ่เรื่องโตที่ต้องเอาไปด่ารุ่นน้องทั้งรุ่นว่าไม่มีอาวุโสเลย กลายเป็นเรื่องดราม่าไป ทั้งที่น้องคนนั้นอาจจะไม่เห็น สายตาสั้น เหม่ออยู่ เป็นไปได้ตั้งหลายอย่าง แบบนี้คิดว่าน่าจะถูกระบบของสถาบันนั้นๆล้างสมองไปแล้วรึเปล่า
จริงๆเรื่องความเคารพมันก็ไม่ได้อยู่ที่การไหว้เสมอไป อยู่ที่การปฏิบัติตัวทั้งสองฝ่าย ถ้าพี่ทำตัวดีน่าเคารพ มันก็เป็นธรรมดาที่น้องคนนั้นจะเคารพจากใจจริง
นี่ก็เป็นบทความสั้นๆ ที่อยากจะเตือนรุ่นพี่ว่าเมื่อเรามาอยู่จุดที่ได้มีอำนาจในการจัดกิจกรรมแล้ว เราต้องอย่าลืมอย่าหลงวัตถุประสงค์ของมัน คำนึงถึงผลลัพธ์ให้ออกมาดีที่สุด และที่สำคัญ ต้องอย่าลืมความรู้สึกที่เราโดนอะไรมาแล้วเราไม่ชอบ เมื่อเรามีอำนาจแล้ว ก็อย่าไปทำ ส่วนรุ่นน้อง ก็ฝึกการเป็นผู้ตามที่ดี พยายามเปิดใจรับอะไรใหม่ๆสังคมใหม่ๆ แล้วเราจะอยู่ในสถาบันนั้นได้อย่างมีความสุข แล้วก็เรียนรู้การเป็นผู้นำเมื่อถึงตอนเราจะได้สอนรุ่นน้องถัดไป
จากผู้ที่เคยผ่านการรับน้องและการเป็นพี่ในสถาบันที่ระบบโซตัสแรงไม่แพ้ที่อื่น