เราทุกคนล้วนต้องพิการ (ฉบับเต็ม)
เวลา เรา พูดถึงความพิการ เรามักจะรู้สึกว่าไกลตัว ใช่ไหมครับ
แต่เราทุกคนต้องชรา และ ความพิการจากภาวะสูงอายุ อาจจะมาหาเราได้เสมอ มันไม่ใช่เรื่องไกลตัวอีกต่อไป เมื่อถูกมองจากมุมนี้
ถ้าคุณอายุ 65 ปี และสุขภาพดีโดยทั่วไป — มีโอกาสว่า “ความพิการจากความชรา” อาจจะเกิดขึ้นใน ช่วงปลายชีวิต โดยเฉลี่ยราว 2–6 ปี ก่อนสิ้นสุดชีวิต ทั้งนี้ขึ้นอยู่กับระดับข้อจำกัดด้านร่างกายและกิจวัตรประจำวัน (Jia & Lubetkin, 2020).
ผู้สูงอายุจำนวนมากเมื่อใกล้ถึงช่วงปลายชีวิต มักจะเริ่มทำกิจวัตรประจำวันด้วยตัวเองได้ยากขึ้น เช่น การอาบน้ำ การแต่งตัว การกินอาหาร หรือการเดินไปห้องน้ำเอง สิ่งเหล่านี้เราเรียกว่า ADLs หรือ “กิจวัตรประจำวันขั้นพื้นฐาน”
งานวิจัยจากสหรัฐฯ พบว่า ความยากลำบากเหล่านี้จะเห็นชัดเจนมากขึ้นในช่วง 1–2 ปีสุดท้ายของชีวิต (Smith et al., 2013; Gill et al., 2010) ขณะที่งานวิจัยในไต้หวันบอกว่า คนสูงอายุอาจใช้เวลาประมาณ 5 ปีครึ่ง ที่อยู่กับภาวะความพิการระดับปานกลางถึงรุนแรงก่อนเสียชีวิต (Chiu et al., 2021) และยังมีข้อมูลจากยุโรปที่ยืนยันว่า
เส้นทางหรือรูปแบบความพิการก็แตกต่างกันไปตามโรคที่เป็นสาเหตุของการเสียชีวิต เช่น มะเร็ง หัวใจ หรือโรคหลอดเลือดสมอง (Stolz et al., 2020) กล่าวง่าย ๆ คือ แม้เราจะดูแข็งแรงเมื่ออายุ 65 ปี แต่เมื่อเข้าใกล้ช่วงบั้นปลาย ก็มีโอกาสที่ร่างกายจะค่อย ๆ เสื่อมลงจนต้องพึ่งพาคนรอบข้างในการใช้ชีวิตประจำวันมากขึ้นเรื่อย ๆ นั่นเอง.
ปัจจุบันประเทศไทยเข้าสู่ สังคมผู้สูงอายุอย่างเต็มตัว โดยปี 2567 มีผู้ที่มีอายุ 60 ปีขึ้นไปคิดเป็น ร้อยละ 20 ของประชากรทั้งหมด หรือทุก ๆ 5 คนจะมี 1 คนเป็นผู้สูงอายุ (สำนักงานสถิติแห่งชาติ, 2024)
เมื่อผู้สูงอายุมากขึ้น ความเปราะบางในครอบครัวก็ชัดเจนขึ้น เช่น ผู้สูงอายุที่อาศัยอยู่กับลูกหลานใน “ครัวเรือนข้ามรุ่น” ซึ่งอาจมีรายได้ไม่พอ ต้องเลี้ยงหลาน หรือเจ็บป่วยเรื้อรัง ทำให้พึ่งพาคนอื่นมากขึ้น และก่อภาระทั้งทางเศรษฐกิจและจิตใจของครอบครัว (IPSR, 2022; CMU Library Archive, 2016) ที่น่าห่วงยิ่งกว่าคือกลุ่มผู้สูงอายุที่ไม่มีเครือข่ายญาติ ซึ่งมักเผชิญความโดดเดี่ยวและความเปราะบางสูง (IPSR, 2022)
เพราะฉะนั้น การพัฒนา “ระบบนิเวศชรา” จึงเป็นเรื่องเร่งด่วน ทั้งด้าน ระบบแข็ง เช่น โครงสร้างพื้นฐาน บริการสุขภาพ ที่อยู่อาศัยปลอดภัย กฎหมายและสวัสดิการ และด้าน ระบบอ่อน เช่น ครอบครัวเข้มแข็ง การมีลูก การเชื่อมโยงระหว่างรุ่น และเครือข่ายชุมชนที่ไม่ทอดทิ้งกัน
งานวิจัยชี้ว่า ครอบครัวเข้มแข็ง = ผู้สูงอายุเปราะบางน้อยลง (IPSR, 2022; สำนักงานสถิติแห่งชาติ, 2024) การลงทุนให้คนรุ่นใหม่แต่งงาน มีลูก และเลี้ยงดูบุตรในสภาพแวดล้อมที่ดี ไม่เพียงช่วยเด็ก แต่ยังเป็นกลไกเชิงโครงสร้างที่จะลดปัญหาผู้สูงอายุไร้ที่พึ่งในอนาคต
กล่าวโดยสรุป ระบบแข็งและระบบอ่อนต้องเดินไปพร้อมกัน หากมีเพียงโครงสร้างแต่ไร้ความสัมพันธ์ ผู้สูงอายุอาจยังเหงาและโดดเดี่ยว ในทางกลับกัน หากมีเพียงเครือข่ายอบอุ่นแต่ไร้ระบบรองรับ ผู้สูงอายุอาจขาดบริการที่จำเป็น ดังนั้น “ระบบนิเวศชรา” คือภาพสะท้อนว่าสังคมไทยจะอยู่ร่วมกันอย่างไร เพื่อให้คนทุกวัยมีที่ยืน และไม่มีใครถูกทิ้งไว้ข้างหลัง
และ การมองความพิการเป็น อนาคตของชีวิตเราทุกคน
จะทำให้เราตระหนักรู้ และ ร่วมสร้างระบบนิเวศนี้ไปด้วยกัน
ครอบครัว การแต่งงาน ความเจ็บไข้ทางกายและใจ ความชรา ความพิการ
ล้วนเป็นเรื่องเดียวกัน มนุษย์จึงต้องพึ่งพาและงอกงามไปด้วยกัน
เราจะทำงานให้เต็มที่เพื่อสร้างพื้นที้ปลอดภัยนี้ให้กับสังคมไทย
ร่วมกับเครือข่ายพันธมิตรทุกภาพส่วนนะครับ
เยาฮารี ให้ chatgpt เรียบเรียง
เราทุกคนล้วนต้องพิการ
เราทุกคนล้วนต้องพิการ (ฉบับเต็ม)
เวลา เรา พูดถึงความพิการ เรามักจะรู้สึกว่าไกลตัว ใช่ไหมครับ
แต่เราทุกคนต้องชรา และ ความพิการจากภาวะสูงอายุ อาจจะมาหาเราได้เสมอ มันไม่ใช่เรื่องไกลตัวอีกต่อไป เมื่อถูกมองจากมุมนี้
ถ้าคุณอายุ 65 ปี และสุขภาพดีโดยทั่วไป — มีโอกาสว่า “ความพิการจากความชรา” อาจจะเกิดขึ้นใน ช่วงปลายชีวิต โดยเฉลี่ยราว 2–6 ปี ก่อนสิ้นสุดชีวิต ทั้งนี้ขึ้นอยู่กับระดับข้อจำกัดด้านร่างกายและกิจวัตรประจำวัน (Jia & Lubetkin, 2020).
ผู้สูงอายุจำนวนมากเมื่อใกล้ถึงช่วงปลายชีวิต มักจะเริ่มทำกิจวัตรประจำวันด้วยตัวเองได้ยากขึ้น เช่น การอาบน้ำ การแต่งตัว การกินอาหาร หรือการเดินไปห้องน้ำเอง สิ่งเหล่านี้เราเรียกว่า ADLs หรือ “กิจวัตรประจำวันขั้นพื้นฐาน”
งานวิจัยจากสหรัฐฯ พบว่า ความยากลำบากเหล่านี้จะเห็นชัดเจนมากขึ้นในช่วง 1–2 ปีสุดท้ายของชีวิต (Smith et al., 2013; Gill et al., 2010) ขณะที่งานวิจัยในไต้หวันบอกว่า คนสูงอายุอาจใช้เวลาประมาณ 5 ปีครึ่ง ที่อยู่กับภาวะความพิการระดับปานกลางถึงรุนแรงก่อนเสียชีวิต (Chiu et al., 2021) และยังมีข้อมูลจากยุโรปที่ยืนยันว่า
เส้นทางหรือรูปแบบความพิการก็แตกต่างกันไปตามโรคที่เป็นสาเหตุของการเสียชีวิต เช่น มะเร็ง หัวใจ หรือโรคหลอดเลือดสมอง (Stolz et al., 2020) กล่าวง่าย ๆ คือ แม้เราจะดูแข็งแรงเมื่ออายุ 65 ปี แต่เมื่อเข้าใกล้ช่วงบั้นปลาย ก็มีโอกาสที่ร่างกายจะค่อย ๆ เสื่อมลงจนต้องพึ่งพาคนรอบข้างในการใช้ชีวิตประจำวันมากขึ้นเรื่อย ๆ นั่นเอง.
ปัจจุบันประเทศไทยเข้าสู่ สังคมผู้สูงอายุอย่างเต็มตัว โดยปี 2567 มีผู้ที่มีอายุ 60 ปีขึ้นไปคิดเป็น ร้อยละ 20 ของประชากรทั้งหมด หรือทุก ๆ 5 คนจะมี 1 คนเป็นผู้สูงอายุ (สำนักงานสถิติแห่งชาติ, 2024)
เมื่อผู้สูงอายุมากขึ้น ความเปราะบางในครอบครัวก็ชัดเจนขึ้น เช่น ผู้สูงอายุที่อาศัยอยู่กับลูกหลานใน “ครัวเรือนข้ามรุ่น” ซึ่งอาจมีรายได้ไม่พอ ต้องเลี้ยงหลาน หรือเจ็บป่วยเรื้อรัง ทำให้พึ่งพาคนอื่นมากขึ้น และก่อภาระทั้งทางเศรษฐกิจและจิตใจของครอบครัว (IPSR, 2022; CMU Library Archive, 2016) ที่น่าห่วงยิ่งกว่าคือกลุ่มผู้สูงอายุที่ไม่มีเครือข่ายญาติ ซึ่งมักเผชิญความโดดเดี่ยวและความเปราะบางสูง (IPSR, 2022)
เพราะฉะนั้น การพัฒนา “ระบบนิเวศชรา” จึงเป็นเรื่องเร่งด่วน ทั้งด้าน ระบบแข็ง เช่น โครงสร้างพื้นฐาน บริการสุขภาพ ที่อยู่อาศัยปลอดภัย กฎหมายและสวัสดิการ และด้าน ระบบอ่อน เช่น ครอบครัวเข้มแข็ง การมีลูก การเชื่อมโยงระหว่างรุ่น และเครือข่ายชุมชนที่ไม่ทอดทิ้งกัน
งานวิจัยชี้ว่า ครอบครัวเข้มแข็ง = ผู้สูงอายุเปราะบางน้อยลง (IPSR, 2022; สำนักงานสถิติแห่งชาติ, 2024) การลงทุนให้คนรุ่นใหม่แต่งงาน มีลูก และเลี้ยงดูบุตรในสภาพแวดล้อมที่ดี ไม่เพียงช่วยเด็ก แต่ยังเป็นกลไกเชิงโครงสร้างที่จะลดปัญหาผู้สูงอายุไร้ที่พึ่งในอนาคต
กล่าวโดยสรุป ระบบแข็งและระบบอ่อนต้องเดินไปพร้อมกัน หากมีเพียงโครงสร้างแต่ไร้ความสัมพันธ์ ผู้สูงอายุอาจยังเหงาและโดดเดี่ยว ในทางกลับกัน หากมีเพียงเครือข่ายอบอุ่นแต่ไร้ระบบรองรับ ผู้สูงอายุอาจขาดบริการที่จำเป็น ดังนั้น “ระบบนิเวศชรา” คือภาพสะท้อนว่าสังคมไทยจะอยู่ร่วมกันอย่างไร เพื่อให้คนทุกวัยมีที่ยืน และไม่มีใครถูกทิ้งไว้ข้างหลัง
และ การมองความพิการเป็น อนาคตของชีวิตเราทุกคน
จะทำให้เราตระหนักรู้ และ ร่วมสร้างระบบนิเวศนี้ไปด้วยกัน
ครอบครัว การแต่งงาน ความเจ็บไข้ทางกายและใจ ความชรา ความพิการ
ล้วนเป็นเรื่องเดียวกัน มนุษย์จึงต้องพึ่งพาและงอกงามไปด้วยกัน
เราจะทำงานให้เต็มที่เพื่อสร้างพื้นที้ปลอดภัยนี้ให้กับสังคมไทย
ร่วมกับเครือข่ายพันธมิตรทุกภาพส่วนนะครับ
เยาฮารี ให้ chatgpt เรียบเรียง