การแบ่งฌานตามพระพุทธศาสนา
รูปฌาน 4 ขั้น: คือการทำสมาธิที่ยังเกี่ยวข้องกับรูปหรืออารมณ์ที่มีลักษณะรูปธรรม เช่น ปฐมฌาน ทุติยฌาน ตติยฌาน จตุตถฌาน
อรูปฌาน 4 ขั้น: เป็นสมาธิที่ละเอียดขึ้นไปอีก ไม่อิงกับรูปธรรม เช่น อากาสานัญจายตนะ วิญญาณัญจายตนะ อากิญจัญญายตนะ และเนวสัญญานาสัญญายตนะ
ฌานฤาษีต่างจากของพระพุทธเจ้าอย่างไร?
สรุปแล้วก็ถือว่าฌานชุดเดียวกันในแง่ของ “ระดับขั้นของสมาธิ” ไม่ว่าจะเป็นฤาษีหรือของพระพุทธเจ้า ก็พูดถึงรูปฌานและอรูปฌานในลักษณะคล้ายคลึงกัน เพราะเป็นสภาวะของจิตที่สามารถเข้าถึงได้ในระดับสมาธิขั้นสูง
อย่างไรก็ตาม ความแตกต่างหลักอยู่ที่เจตนาและจุดมุ่งหมาย:
ฌานของฤาษีหรือนักบวชก่อนพุทธกาล: มักใช้เพื่อแสวงหาความสงบ ความสุขในสมาธิ หรือแม้แต่ฤทธิ์เดชต่าง ๆ ในระดับของรูปฌานและอรูปฌาน แต่ไม่ได้มุ่งหมายไปสู่การหลุดพ้นจากวัฏสงสารอย่างสิ้นเชิง
ในพุทธศาสนา: พระพุทธเจ้าเน้นให้ใช้ฌานเป็น “ฐาน” ในการพัฒนาปัญญา เมื่อจิตสงบในฌานแล้วก็ใช้ปัญญาพิจารณาอริยสัจ 4 และสภาวธรรมทั้งหลาย เพื่อให้เกิดวิปัสสนาและการหลุดพ้นจากกิเลสและวัฏสงสารในที่สุด
ฌานของฤาษีกับฌานของพุทธเจ้าเป็นฌานชุดเดียวกันในเชิงระดับสมาธิ แต่แตกต่างกันที่จุดหมายและคีรี
ฌานฤาษีต่างจากของพระพุทธเจ้าอย่างไร?
รูปฌาน 4 ขั้น: คือการทำสมาธิที่ยังเกี่ยวข้องกับรูปหรืออารมณ์ที่มีลักษณะรูปธรรม เช่น ปฐมฌาน ทุติยฌาน ตติยฌาน จตุตถฌาน
อรูปฌาน 4 ขั้น: เป็นสมาธิที่ละเอียดขึ้นไปอีก ไม่อิงกับรูปธรรม เช่น อากาสานัญจายตนะ วิญญาณัญจายตนะ อากิญจัญญายตนะ และเนวสัญญานาสัญญายตนะ
ฌานฤาษีต่างจากของพระพุทธเจ้าอย่างไร?
สรุปแล้วก็ถือว่าฌานชุดเดียวกันในแง่ของ “ระดับขั้นของสมาธิ” ไม่ว่าจะเป็นฤาษีหรือของพระพุทธเจ้า ก็พูดถึงรูปฌานและอรูปฌานในลักษณะคล้ายคลึงกัน เพราะเป็นสภาวะของจิตที่สามารถเข้าถึงได้ในระดับสมาธิขั้นสูง
อย่างไรก็ตาม ความแตกต่างหลักอยู่ที่เจตนาและจุดมุ่งหมาย:
ฌานของฤาษีหรือนักบวชก่อนพุทธกาล: มักใช้เพื่อแสวงหาความสงบ ความสุขในสมาธิ หรือแม้แต่ฤทธิ์เดชต่าง ๆ ในระดับของรูปฌานและอรูปฌาน แต่ไม่ได้มุ่งหมายไปสู่การหลุดพ้นจากวัฏสงสารอย่างสิ้นเชิง
ในพุทธศาสนา: พระพุทธเจ้าเน้นให้ใช้ฌานเป็น “ฐาน” ในการพัฒนาปัญญา เมื่อจิตสงบในฌานแล้วก็ใช้ปัญญาพิจารณาอริยสัจ 4 และสภาวธรรมทั้งหลาย เพื่อให้เกิดวิปัสสนาและการหลุดพ้นจากกิเลสและวัฏสงสารในที่สุด
ฌานของฤาษีกับฌานของพุทธเจ้าเป็นฌานชุดเดียวกันในเชิงระดับสมาธิ แต่แตกต่างกันที่จุดหมายและคีรี