กาแฟยั่งยืน: เมื่อกาแฟหนึ่งแก้วช่วยโลกและชุมชนได้

ทุกวันนี้ “กาแฟยั่งยืน” กลายเป็นเทรนด์สำคัญของวงการกาแฟทั่วโลก ไม่ใช่แค่เรื่องรสชาติหรือราคาที่ดี แต่ยังเกี่ยวข้องกับการดูแลสิ่งแวดล้อมและชุมชนผู้ปลูกด้วย

แนวคิดกาแฟยั่งยืนที่ได้รับความนิยม คือ การปลูกกาแฟใต้ร่มไม้ใหญ่ หรือที่เรียกว่า “Agroforestry” ซึ่งช่วยรักษาป่า เพิ่มความหลากหลายทางชีวภาพ และยังทำให้กาแฟมีรสชาติที่ซับซ้อนขึ้น เพราะต้นกาแฟเติบโตช้าลงในร่มเงา


ตัวอย่างจากต่างประเทศ
ยูกันดา: มีโครงการที่สนับสนุนให้เกษตรกรปลูกกาแฟใต้ร่มไม้ใหญ่ ลดการใช้สารเคมี และเชื่อมโยงกับตลาดกาแฟพรีเมียมในยุโรป ส่งผลให้เกษตรกรมีรายได้ดีขึ้นและสิ่งแวดล้อมฟื้นตัว

เปรูและโคลอมเบีย: เกษตรกรหันมาปลูกกาแฟร่วมกับต้นไม้ท้องถิ่นหรือไม้ผลอื่น ๆ ช่วยฟื้นฟูพื้นที่เสื่อมโทรม เพิ่มความหลากหลายทางชีวภาพ และกาแฟที่ได้ก็มีคุณภาพสูงขึ้น

บราซิล: ในบางพื้นที่ เกษตรกรเปลี่ยนจากการถางป่าเพื่อเลี้ยงวัว มาปลูกกาแฟแบบผสมผสานกับต้นไม้ (Agroforestry) ทำให้ป่าไม้ยังคงอยู่ และผลผลิตกาแฟก็ดีขึ้น

คอสตาริกาและนิการากัว: การปลูกกาแฟร่วมกับต้นไม้ท้องถิ่นช่วยให้ดินสมบูรณ์ขึ้น ป่าไม้ฟื้นฟู และกาแฟที่ได้ก็ขายได้ราคาดี

จะเห็นได้ว่า ไม่ว่าที่ไหนในโลก การปลูกกาแฟแบบใส่ใจธรรมชาติ ไม่ได้ช่วยแค่ให้กาแฟอร่อยขึ้น แต่ยังช่วยชุมชนและรักษาป่าไปพร้อมกันด้วย

ตัวอย่างในไทย: โครงการของ Cafe Amazon

ในไทยเองก็มีการขับเคลื่อนแนวคิดนี้เช่นกัน ตัวอย่างที่เห็นได้ชัดคือโครงการของ Cafe Amazon ที่เข้าไปทำงานกับชุมชนปลูกกาแฟในหลายพื้นที่ เช่น ที่ “ผาลั้ง” จ.เชียงราย เดิมทีชาวบ้านเคยปลูกฝิ่นและลิ้นจี่ ก่อนจะหันมาปลูกกาแฟแต่ยังขาดความรู้ จนกระทั่งได้รับการสนับสนุนทั้งเทคนิคการปลูกแบบยั่งยืนและการรับซื้อผลผลิตในราคาที่เป็นธรรม ทำให้ชุมชนกลับมาปลูกกาแฟจริงจัง รายได้ดีขึ้น และยังช่วยรักษาป่าไปพร้อมกัน
กาแฟยั่งยืนจึงไม่ใช่แค่กระแส แต่เป็นแนวทางที่ช่วยสร้างสมดุลทั้งกับคน ป่าไม้ และโลกของเราอย่างแท้จริง

ตัวอย่างจากต่างประเทศ

ยูกันดา: โครงการ BECUP ส่งเสริมการปลูกกาแฟอย่างยั่งยืนโดยเชื่อมโยงเกษตรกรกับตลาดพรีเมียมในสวีเดน สนับสนุนเทคนิคการปลูกที่เป็นมิตรกับสิ่งแวดล้อมและสร้างรายได้ที่มั่นคงให้เกษตรกร
ที่มา: https://www.weeffect.org/stories/brewing-success-bean-to-cup-project-empowers-smallholder-coffee-farmers/ 

เปรู: โครงการ Envol-Vert และ Cafe Selva Norte สนับสนุนเกษตรกรปลูกกาแฟแบบ Agroforestry หรือปลูกกาแฟร่วมกับไม้ท้องถิ่น เพื่อฟื้นฟูพื้นที่และเพิ่มคุณภาพกาแฟ
ที่มา: https://khipucoffee.co.uk/blogs/travel/coffee-agroforestry-in-peru 

บุรุนดี: โครงการ Sustainable Coffee Landscapes ส่งเสริมการปลูกกาแฟใต้ร่มไม้และฟื้นฟูพื้นที่เสื่อมโทรม ช่วยให้เกษตรกรมีรายได้เพิ่มและรักษาสิ่งแวดล้อม
ที่มา: https://archive.pfbc-cbfp.org/news_en/items/sustainable-growth.html 

บราซิล: Café Apuí Agroflorestal เป็นตัวอย่างกาแฟ Agroforestry ในแอมะซอนที่เน้นอนุรักษ์ป่าไม้และพัฒนาเศรษฐกิจชุมชน
ที่มา: https://bayerfoundation-wea.com/works/sarah-sampaio/ 

คอสตาริกาและนิการากัว: สหกรณ์ Montes de Oro ใช้ระบบ Integrated Open Canopy (IOC) ปลูกกาแฟควบคู่กับการอนุรักษ์ป่าไม้ ช่วยรักษาสมดุลระบบนิเวศ
ที่มา: https://www.fs.usda.gov/nrs/pubs/jrnl/2012/nrs_2012_king_001.pdf