อย่างที่พวกเราทราบกันดีว่า สมัยยุคล่าอาณานิคมนั้น ประเทศพื่อนบ้านรายรอบไทยเราทั้งหมดล้วนตกเป็นอาณานิคมของทางชาติตะวันตกแทบทั้งหมด แม้ไทยเราเองในสมัยนั้นที่เป็นชาติเดียวในภูมิภาคเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ที่รอดพ้นจากการตกเป็นอาณานิคมของอังกฤษและฝรั่งเศส แต่ก็ต้องแลกมาด้วยการเสียอาณาเขตประเทศราชบางส่วนให้กับอาณานิคมฝรั่งเศสและอังกฤษไป ที่หนักสุด ที่เราเสียอาณาเขตลาวฝั่งซ้ายแม่น้ำโขงไป และรวมไปถึงการเสียเงินค่าปฏิกรรมสงครามให้อาณานิคมฝรั่งเศสในปี 2536 อีกจุดหนึ่งที่น่าสนใจก็คือ เมืองจันทบุรี และเมืองตราด ถูกอาณานิคมฝรั่งเศสยึดไปเป็นประกันใน ร.ศ 112 ผ่านไป 10 กว่าปี อาณานิคมฝรั่งเศสยอมคืนเมืองจันทบุรีให้ไทยเรา แต่ต้องแลกกับดินแดนลาวฝั่งขวาบางส่วนอย่างหลวงพระบางตะวันตกที่ติดกับจังหวัดน่านของไทยเรา และดินแดนเมืองจำปาศักดิ์ทางฝั่งขวาแม่น้ำโขงเกือบทั้งหมด ต่อมาเมื่อถอนกำลังออกไปจากจันทบุรีหมดแล้ว อาณานิคมฝรั่งเศสจึงไปตั้งกำลังยึดเมืองตราดและเกาะกงอีก เพื่อเจตนาต่อรองแลกกับเมืองพระตะบอง, ศรีโสภณ และเมืองเสียมราฐ อันเป็นที่ตั้งแห่งเมืองนครวัด-นครธม และพลเมืองส่วนใหญ่ในที่นั้นเป็นชาวเขมรดั้งเดิมเกือบทั้งหมด ตรงข้ามกับตราดและเกาะกงที่มีคนไทยเป็นส่วนใหญ่ทั้งสิ้น จึงเป็นเหตุปัจจัยสำคัญที่ทำให้เมืองตราด และเมืองด่านซ้าย ได้กลับมารวมอยู่ในแผ่นดินไทยสยามอีกครั้งหลังจากลงนามสนธิสัญญาแลกเปลี่ยนเขตแดนกัน คราวนี้เรามาลองคิดสลับกันเล่นๆ นะว่า สมมติว่าถ้าในขณะนั้น ในสมัยนั้น มณฑลบูรพาทั้ง 3 เมืองอย่างพระตะบอง, ศรีโสภณ และเสียมราฐ มีแต่คนไทย และกลับกัน ตราดกับเกาะกงนั้นมีแต่คนเขมรดั้งเดิม ทุกคนคิดว่าในสมัยนั้น ไทยเราควรจะรักษาเขตแดนส่วนไหนไว้มากที่สุด จะยังรักษาเมืองตราดไว้เหมือนเดิมไหม เพราะเหตุใด? ขอขอบคุณทุกคนล่วงหน้าครับ และขออภัยที่พิมพ์ยาวมากขนาดนี้