ในสมัยเฮอันจะมีโคตรวงศ์ (clan) สำคัญสูงสุดในราชสำนักอยู่สี่ตระกูลคือ มินาโมโตะ (เก็นจิ) ไทระ (เฮเกะ) ฟุจิวาระ ทาจิบานะ   รายละเอียดเป็นตามที่ คห.1 อธิบายไว้ครับ  วงศ์หล่านี้มีสถานะเก่าแก่และมีความเกี่ยวข้องกับราชสำนักมายาวนาน จึงไม่แปลกที่จะมีการอ้างการสืบเชื้อสายมาจากวงศ์เหล่านี้เพิ่มเสริมสิทธิธรรมของตนเองครับ


ช่วงปลายสมัยเฮอัน ชนชั้นนักรบภายใต้การนำของสองวงศ์ใหญ่ที่สืบสายจากราชวงศ์คือมินาโมโตะกับไทระทำศึกชิงอำนาจกัน  มินาโมโตะชนะสกุลไทระอย่างเด็ดขาด  ผู้นำของมินาโมโตะคือ มินาโมโตะ โนะ โยริโทโมะ  ซึ่งเป็นเชื้อสายเซวะเก็นจิ (มินาโมโตะสายจักรพรรดิเซวะ) สายคาวาจิเก็นจิ ได้ขึ้นเป็นเซอิไทโชกุน  ก่อตั้งรัฐบาลบะกุฝุหรือรัฐบาลทหารที่เมืองคามากุระ เป็นสถาบันการปกครองประเทศโดยพฤตินัยโดยไม่อยู่ใต้ราชสำนัก  นับแต่นั้นมาชนชั้นนักรบจึงมีอำนาจขึ้นมาปกครองญี่ปุ่นแทนราชสำนัก    วงศ์มินาโมโตะซึ่งเป็นโชกุนจึงเป็นผู้นำของชนชั้นนักรบทั้งปวง


มีความเชื่อกันว่าผู้ครองตำแหน่งเซอิไทโชกุนต้องเป็นเชื้อสายเก็นจิเท่านั้น แต่ความเป็นจริงไม่ได้เป็นเช่นนั้น โชกุนที่มาจากตระกูลอื่นก็มี ก่อนหน้ายุคคามากุระก็มีโชกุนสกุลอื่นจำนวนมากครับ


ในสมัยคามากุระมีเซอิไทโชกุนเชื้อสายเก็นจิแค่สามรุ่นเท่านั้น   ถัดมาไม่ได้เป็นชนชั้นนักรบ สองรุ่นมาจากสกุลคุโจ หนึ่งในห้าสกุลเสนาบดีที่สืบเชื้อสายวงศ์ฟุจิวาระ   ถัดมาอีกสี่รุ่นเป็นเจ้าชายในราชสำนักทั้งหมด


ในช่วงปฏิรูปเค็มมุที่จักรพรรดิโกะไดโงะฟื้นฟูอำนาจของราชสำนัก ล้มอำนาจโชกุนคามากุระ ตั้งโอรสของพระองค์ขึ้นเป็นเซอิไทโชกุนสืบต่อกันมาสองรุ่น

ภายหลัง อาชิคางะ ทาคาอุจิ แตกกับจักรพรรดิโกะไดโงะ ยึดเมืองเกียวโตได้ ตั้งจักรพรรดิหุ่นเชิดของตนเอง  มีอำนาจในฐานะผู้นำของชนชั้นนักรบ  จากนั้นจึงได้ขึ้นเป็นเซอิไทโชกุนคนแรกของยุคมุโรมาจิ  ราชสำนักแตกเป็นราชสำนักเหนือภายใต้การควบคุมของโชกุนสกุลอาชิคางะ  กับราชสำนักใต้ของจักรพรรดิโกะไดโงะ  ในราชสำนักใต้ตำแหน่งโชกุนเป็นของเจ้าชายในราชวงศ์

สกุลอาชิคางะเป็นสกุลย่อยของคาวาจิเก็นจิเหมือนกับโชกุนมินาโมโตะสมัยคามากุระ  โดยทางการแล้วใช้นามวงศ์ว่ามินาโมโตะเหมือนกัน แต่นามสกุลที่ใช้ทั่วไปคืออาชิคางะครับ


ในสมัยเซ็นโงกุ ก็มีไดเมียวหลายตระกูลที่อ้างตัวว่าสืบเชื้อสายมินาโมโตะหรือไทระ


สกุลโอดะของโนบุนางะอ้างว่าสืบเชื้อสายมาจากไทระ  โนบุนางะลงนามตัวเองว่า "ไทระ โนะ โนบุนางะ"

โนบุนางะเนรเทศอาชิคางะ โยชิอากิ ซึ่งเป็นโชกุนคนสุดท้ายของยุคมุโรมาจิออกจากเกียวโตใน ค.ศ. 1573  แต่จักรพรรดิโองิมาจิไม่ได้ปลดโยชิอากิจากตำแหน่งโชกุน  โยชิอากิยังคงเคลื่อนไหวทางการเมืองร่วมกับขุนศึกแคว้นต่างๆ อยู่อีกหลายปี     ภายหลังโยชิอากิสงบศึกกับฮิเดโยชิซึ่งเวลานั้นเป็นคัมปากุคุมอำนาจในราชสำนัก จึงได้กลับไปเกียวโต และสละตำแหน่งโชกุนเมื่อ ค.ศ. 1588

โนบุนางะรวบอำนาจมากขึ้นเรื่อยๆ จนขณะมีชีวิตมีตำแหน่งสูงสุดเป็นอุไดจิง (เสนาบดีขวา) ควบขุนพลองครักษ์ขวา  แต่ลาออกจากทั้งสองตำแหน่งใน ค.ศ. 1578  โดยมีหนังสือชี้แจงเหตุผลว่าเพราะการรวมแผ่นดินยังไม่สำเร็จ  เมื่อแผ่นดินสงบแล้วจึงจะขอรับตำแหน่ง  บางคนจึงตั้งทฤษฎีว่าโนบุนางะต้องการเป็นอิสระจากกรอบราชสำนัก   หรือไม่อาจเป็นด้วยตัวโนบุนางะไม่ได้แยแสกับตำแหน่ง   จึงปฏิเสธรับตำแหน่งเหล่านี้

ที่โนบุนางะไม่ยอมยกตัวเองขึ้นเป็นโชกุน เข้าใจว่าเพราะโยชิอากิยังถือครองตำแหน่งโชกุนอยู่ โดยจักรพรรดิยังไม่ได้ให้ปลดออก  แม้โยชิอากิจะไม่มีอำนาจ แต่โนบุนางะคงจะขึ้นแทนตามใจชอบไม่ได้  นอกจากนี้การยกตัวเองเป็นโชกุนอาจทำให้ขุนศึกกลุ่มอื่นๆ ที่ยังภักดีต่อตระกูลอาชิคางะไม่ยอมรับและใช้เป็นข้ออ้างต่อต้านได้ด้วย  โนบุนางะจึงเลือกอยู่ในตำแหน่งอื่นมากกว่าจะขึ้นเป็นโชกุน

ก่อนโนบุนางะตายไม่นาน มีการวางแผนเสนอจะยกตำแหน่งโนบุนางะให้สูงขึ้นโดยเลือกระหว่างไดโจไดจิง (太政大臣) ที่อัครมหาเสนาบดี  คัมปากุ (関白) ที่ผู้สำเร็จราชการ  หรือเซอิไทโชกุน  แต่ไม่ปรากฏข้อสรุปชัดเจน   แล้วก็เกิดเหตุการณ์ที่วัดฮนโนจิ  ทำให้โนบุนางะตายก่อนจะได้เลื่อนตำแหน่ง  หลังจากโนบุนางะตายไม่กี่เดือน ราชสำนักจึงอวยยศย้อนหลังให้เป็นไดโจไดจิง      

การที่มีการเสนอให้โนบุนางะขึ้นเป็นโชกุนแสดงให้เห็นว่า ตำแหน่งโชกุนไม่ได้สงวนไว้เฉพาะเชื้อสายเก็นจิอย่างที่เข้าใจกันครับ



ฮิเดโยชิชาติตระกูลต่ำ ช่วงแรกทำเหมือนโนบุนางะใช้นามวงศ์ทางการว่าไทระ  แต่เมื่อได้เป็นบุตรบุญธรรมของเสนาบดีตระกูลโคโนเอะ เลยเปลี่ยนมาใช้นามวงศ์ฟุจิวาระแทน  แล้วได้รับตำแหน่งเป็นคัมปากุ     

แต่ต่อมาฮิเดโยชิขอพระราชทานนามวงศ์ "โทโยโทมิ"  เพื่อตั้งเป็นวงศ์ผู้สำเร็จราชการใหม่ของตนเองโดยไม่ยึดโยงกับฟุจิวาระ  และได้ควบตำแหน่งไดโจไดจิงที่อัครมหาเสนาบดีอีกตำแหน่งด้วย


เรื่องที่ฮิเดโยชิไม่ได้เป็นโชกุนมีเล่ากันหลายทาง  เช่นเพราะชาติตระกูลต่ำเลยเป็นไม่ได้ หรือไปขอเป็นบุตรบุญธรรมของโชกุนโยชิอากิแต่ถูกปฏิเสธ  แต่มีการวิเคราะห์ว่าเรื่องเล่าพวกนี้น่าจะแต่งขึ้นในสมัยเอโดะ   และพบหลักฐานด้วยว่าราชสำนักเคยเสนอตั้งฮิเดโยชิเป็นโชกุนด้วย แต่ฮิเดโยชิเป็นฝ่ายปฏิเสธเอง

ในทางปฏิบัติ ตำแหน่งคัมปากุเป็นยากยิ่งกว่าโชกุนอีก  เพราะถือเป็นตำแหน่งสูงสุดในราชสำนัก นับแต่สมัยเฮอันมา 700 กว่าปีสงวนไว้ในสกุลเสนาบดีเชื้อวงศ์ฟุจิวาระทั้งห้าคือ โคโนเอะ คุโจ ทาคัตสึคาสะ อิจิโจ นิโจ เท่านั้น  ซึ่งจะสลับกันขึ้นมาครองตำแหน่งคัมปากุตามวาระ

ฮิเดโยชิเป็นชนชั้นนักรบคนแรกที่ได้ครองตำแหน่งนี้เพราะไปเป็นลูกบุญธรรมสกุลโคโนะเอะ   โดยตอนนั้นมีปัญหาแย่งตำแหน่งคัมปากุกันระหว่างสกุลโคโนเอะกับสกุลนิโจ   สกุลโคโนเอะยอมดึงฮิเดโยชิเข้ามาเพราะอย่างน้อยฮิเดโยชิจะเป็นคัมปากุจากสกุลโคโนเอะเข้าใจว่าฮิเดโยชิจะส่งต่อตำแหน่งให้คนในตระกูลโคโนเอะต่อ

แต่เมื่อฮิเดโยชิได้เป็นแล้วกลับแยกมาตั้งวงศ์โทโยโทมิของตนต่างหาก  และพยายามจะส่งต่อตำแหน่งคัมปากุให้ทายาทในตระกูลโทโยโทมิของตนเอง   ตำแหน่งคัมปากุที่สืบทอดกันมาในเชื้อสายฟุจิวาระหลายร้อยปีจึงตกไปอยู่กับตระกูลของนักรบแทน

มีการวิเคราะห์ว่า ฮิเดโยชิต้องการจะสร้างให้ตำแหน่งคัมปากุกลายเป็นตำแหน่งสูงสุดของชนชั้นนักรบแทนที่โชกุน และพยายามจัดสรรตำแหน่งในราชสำนักให้ตกเป็นของไดเมียวในสังกัด

ภายหลังฮิเดโยชิยกตำแหน่งคัมปากุให้ฮิเดสึงุ ลูกของพี่สาวที่เป็นบุตรบุญธรรม (เวลานั้นเป็นไนไดจิงด้วย) ฮิเดโยชิจึงกลายเป็น “ไทโก” คือคัมปากุที่สละตำแหน่งให้ทายาท  แต่ยังคงครองตำแหน่งโดโจไดจิงตามเดิม ยังคงมีอำนาจสูงสุดโดยพฤตินัย    ส่วนฮิเดสึงุต่อมาได้เลื่อนเป็นซะไดจิงอีกตำแหน่งด้วย

ต่อมาฮิเดสึงุถูกสั่งให้คว้านท้องเนื่องจากถูกซัดทอดว่าคิดกบฏ    สันนิษฐานกันว่าฮิเดโยชิกำจัดฮิเดสึงุเพื่อเปิดทางให้ลูกชายแท้ๆ ของตัวเองคือฮิเดโยริที่เพิ่งเกิดไม่นาน  ตำแหน่งคัมปากุถูกปล่อยว่าง เพราะฮิเดโยชิต้องการส่งต่อให้ฮิเดโยริเมื่อเป็นผู้ใหญ่

ในช่วงบั้นปลายของฮิเดโยชิ ตำแหน่งเสนาบดีใหญ่ๆ ทั้งคัมปากุ ซะไดจิง อุไดจิง ว่างทั้งหมด ฮิเดโยชิไม่ปล่อยให้สกุลขุนนางได้กลับมาครองตำแหน่ง  ส่วนตำแหน่งไนไดจิง (เสนาบดีใน) ยกให้อิเอยาสึซึ่งเป็นไดเมียวที่ทรงอำนาจที่สุดเวลานั้น

แต่หลังจากอิเอยาสึขึ้นมามีอำนาจ ก็เริ่มดึงสกุลขุนนางที่ถูกฮิเดโยชิปลดออกกลับมาเป็นเสนาบดีใหม่  หลังสงครามเซกิงาฮาระ ตำแหน่งคัมปากุก็กลับไปเป็นของเสนาบดีวงศ์ฟุจิวาระอย่างในอดีต ไม่ได้ถูกส่งต่อให้ฮิเดโยริ



อิเอยาสึ มาจากสกุลมัตสึไดระแห่งมิคาวะ ซึ่งอ้างว่าสกุลของตนสืบเชื้อสายจากสกุลเซราดะ (世良田)  ซึ่งมาจากสกุลนิตตะ  ซึ่งสืบวงศ์เซวะเก็นจิสายคาวาจิ (ต้นตระกูลนิตตะกับอาชิคางะเป็นพี่น้องกัน)  

ต้นสกุลนิตตะคนแรกชื่อ มินาโมโตะ โนะ โยชิชิเงะ   มีลูกชายคนที่สี่ชื่อโยชิสุเอะ เป็นต้นสกุลเซราดะ   ตั้งรกรากอยู่ในพื้นที่ชื่อโทกุงาวะ (得川) จึงเรียกกันว่า โทกุงาวะ โยชิสุเอะ

อิเอยาสึอ้างเรื่องเชื้อสายสกุลเซราดะกับราชสำนักเพื่อขอบรรดาศักดิ์   "มิคาวะ โนะ คามิ" (三河守) เพื่ออ้างความชอบธรรมในการครอบครองพื้นที่มิคาวะ   แต่ถูกราชสำนักปฏิเสธเพราะว่าไม่เคยมีคนสกุลเซราดะได้ตำแหน่งนี้    อิเอยาสึไปปรึกษาเสนาบดีสกุลโคโนเอะแล้วได้เอกสารมาอ้างว่าสกุลโทกุงาวะแห่งนิตตะเคยใช้นามวงศ์ฟุจิวาระ    อิเอยาสึจึงได้รับตำแหน่งจากราชสำนักเป็นขุนนางขั้นห้าระดับล่าง  มิคาวะ โนะ คามิ  และสามารถใช้นามวงศ์ฟุจิวาระได้   และได้เปลี่ยนนามสกุลของตนจากมัตสึไดระเป็นโทกุงาวะ (เปลี่ยนอักษรจาก 得川 เป็น 徳川 แต่อ่านเหมือนกัน)

แต่ภายหลังอิเอยาสึเปลี่ยนนามวงศ์จากฟุจิวาระเป็นมินาโมโตะ     มีการศึกษาเอกสารว่าน่าจะเปลี่ยนมาใช้ไล่เลี่ยกับที่โชกุนโยชิอากิถวายตำแหน่งโชกุนคืนแก่ราชสำนักแล้วออกบวช     อาจเพราะว่าความเป็นมินาโมโตะมีความสัมพันธ์กับตำแหน่งโชกุนมากกว่าฟุจิวาระ และสามารถอ้างความสืบเนื่องกับโชกุนอาชิคางะได้ด้วย  เรื่องนี้อาจสะท้อนถึงความทะเยอทะยานของอิเอยาสึที่คิดจะตั้งตัวเป็นโชกุนในอนาคต


ใน ค.ศ. 1603  อิเอยาสึได้เป็นเซอิไทโชกุน  เป็นประมุขสกุลวงศ์มินาโมโตะ ก่อตั้งบะกุฝุที่เมืองเอโดะ  และเลื่อนจากไนไดจิงเป็นอุไดจิง   กลายเป็นผู้นำของชนชั้นนักรบและกลายเป็นผู้ปกครองญี่ปุ่นแทนสกุลโทโยโทมิโดยแม้จริง

ตำแหน่งไนไดจิงเป็นของฮิเดโยริแทน  แม้สกุลโทโยโทมิจะเสียอำนาจสูงสุดไป แต่ก็ยังมีอิทธิพลอยู่ที่โอซากะ  ทางโทุงาวะกับโทโยโทมิก็ยังมีความพยายามปรองดองกันอยู่พอสมควรอีกหลายปี จนเกิดสงครามที่โอซากะ


อิเอยาสึลาออกจากตำแหน่งอุไดจิงหลังจากได้รับตำแหน่งไม่ถึงปี  ต่อมาใน ค.ศ. 1605  อิเอยาสึสละตำแหน่งโชกุนให้บุตรชายคือฮิเดทาดะ แต่อิเอยาสึยังเป็นประมุขสกุลมินาโมโตะ

ในปีเดียวกันฮิเดโยริจึงได้เลื่อนเป็นอุไดจิง   ค.ศ. 1606 ฮิเดทาดะได้เป็นไนไดจิงและขุนพลองครักษ์ขวา  ค.ศ. 1607 ฮิเดโยริลาออกจากตำแหน่งอุไดจิง

ค.ศ. 1614 ราชสำนักเลื่อนอิเอยาสึเป็นไดโจไดจิง  เลื่อนฮิเดทาดะเป็นอุไดจิง แต่อิเอยาสึปฏิเสธตำแหน่ง

ค.ศ. 1615 บะกุฝุออกกฎแยกอำนาจระหว่างราชสำนักกับบะกุฝุออกจากกันเด็ดขาด  ไม่ให้ชนชั้นนักรบมีตำแหน่งไดจิง (เสนาบดี) ในราชสำนัก  การแต่งตั้งตำแหน่งในรัฐบาลไม่เกี่ยวข้องกับราชสำนัก  นักรบคนเดียวที่สามารถมีตำแหน่งในราชสำนักได้คือโชกุน

ค.ศ. 1616  อิเอยาสึล้มป่วย ราชสำนักตั้งอิเอยาสึเป็นไดโจไดจิงก่อนเสียชีวิต 1 เดือน



โชกุนส่วนใหญ่ในสมัยเอโดะมีตำแหน่งในราชสำนักสูงสุดเป็นอุไดจิง   มีอยู่ 3 คนได้เป็นไดโจไดจิงคือ อิเอยาสึ  โชกุนรุ่นที่ 2 ฮิเดทาดะ  โชกุนรุ่นที่ 11 อิเอนาริ  

อิเอยาสึกับฮิเดทาดะได้เป็นไดโจไดจิงหลังสละตำแหน่งโชกุนให้ลูกชาย    อิเอนาริเป็นโชกุนยาวนานมากและได้เลื่อนตำแหน่งตามลำดับตั้งแต่ ไนไดจิง อุไดจิง ซะไดจิง  จนเมื่อครองตำแหน่งโชกุน 40 ปี จึงขอตำแหน่งไดโจไดจิงจากราชสำนัก โดยที่ยังครองตำแหน่งโชกุนอยู่ด้วย ภายหลังเมื่อสละตำแหน่งโชกุนแล้วก็ยังเป็นไดโจไดจิงอยู่

โชกุนรุ่นที่ 3 อิเอมิตสึ มีตำแหน่งสูงสุดเป็นซะไดจิงและขุนพลองครักษ์ซ้าย (ได้รับแต่งตั้งคราวเดียวกับที่ฮิเดทาดะในฐานะอดีตโชกุนได้เลื่อนเป็นไดโจไดจิง)   ราชสำนักเคยจะเลื่อนอิเอมิตสึขึ้นเป็นไดโจไดจิงใน ค.ศ. 1634 แต่เจ้าตัวปฏิเสธ