ทำไมทะเลทรายจึงแห้งแล้ง

ทะเลทรายมีอยู่ทั่วโลก 
รวมถึงบริเวณข้างมหาสมุทรด้วย 
แต่ทำไมภูมิภาคเหล่านี้ถึงแห้งแล้ง


ทะเลทรายมีได้หลายรูปแบบ เช่น
เนินทรายกว้างไกล หุบเขาหิน
ทุ่งหญ้าสเตปป์บรัช Sagebrush Steppes
และทุ่งน้ำแข็งขั้วโลกเหนือ/ใต้
แต่มีที่เหมือนกันคือ  ขาดฝน
โดยทั่วไปแล้ว ทุก ๆ ที่ที่มีฝนตก
น้อยกว่า 10 นิ้ว (25 เซนติเมตร) ต่อปี
จัดว่าเป็นพื้นที่ทะเลทราย
Lynn Fenstermaker
นักนิเวศวิทยาแห่งสถาบันวิจัยทะเลทราย
Desert Research Institute ใน Reno รัฐ Nevada




" แน่นอนว่าการขาดฝน
นั่นหมายถึง ทะเลทรายที่แห้งแล้ง
แต่เหตุใดสถานที่บางแห่งบนโลก
จึงมีฝนตกน้อยกว่าที่อื่น
กล่าวอีกนัยหนึ่ง
ทำไมทะเลทรายถึงแห้งแล้ง

รูปแบบการไหลเวียน
ของอากาศทั่วโลก
นั่นเป็นเหตุผลหลัก
พลังงานแสงอาทิตย์
กระทบโลกโดยตรงที่สุด
ที่บริเวณเส้นศูนย์สูตร
ทำให้อากาศร้อนขึ้น
และระเหยความชื้นออกมา
อากาศที่แห้งและอบอุ่นนั้น
จะลอยขึ้นและพัดไปทางขั้วโลก

มันมีแนวโน้มที่จะจมลงอีกครั้ง
ประมาณละติจูด 30 องศา
รูปแบบการหมุนเวียนนี้
เรียกว่า Hadley cell
และมันขับเคลื่อนลมสินค้า
ในยุคอดีต ที่กระตุ้นการสำรวจโลก
ในช่วงแรกโดยนักสำรวจเดินเรือ

ทั้งยังเป็นเหตุผลว่า ทำไม
ทะเลทรายที่ใหญ่ที่สุดในโลกหลายแห่ง
เช่น ทะเลทรายซาฮารา
ทะเลทรายโกบี ในซีกโลกเหนือ
ทะเลทรายคาลาฮารี ในซีกโลกใต้
ล้วนอยู่ในละติจูดกลางเหล่านี้

.

รูปแบบจำลอง Hadley-Ferrel Model
การหมุนเวียนของบรรยากาศโลก
จะแบ่งออกได้เป็น 6 ส่วน
จากบนลงล่าง  2 Polar cells
ที่ North pole แล้ว 1 Ferrel cell
2 Hadley cells ที่เขต equator
กับอีก 1 Ferrel cell
สุดท้าย 2 Polar cells ที่ South pole
 
แต่เรื่องราวที่สลับซับซ้อนกว่านั้น
รูปแบบของลมมีปฏิสัมพันธ์กับภูมิประเทศ
ต่างมีอิทธิพลต่อพื้นที่ ที่พบทะเลทราย
ตัวอย่างเช่น อากาศที่พัดเข้ามาจากมหาสมุทร
และกระทบกับเทือกเขา จะปล่อยความชื้นออกมา
ในรูปของฝนหรือหิมะบนเนินเขา

เมื่ออากาศลอยขึ้น แต่เมื่อถึงเวลา
ที่อากาศข้ามภูเขาและจมลงไปอีกด้าน
มันก็แห้งลง ตัวอย่างเช่น ในแคลิฟอร์เนีย
ทะเลทรายโมฮาวี
ตั้งอยู่ใต้เงาฝนของ Sierra Nevada

ภาวะโลกร้อนขึ้น สิ่งที่เราคาดการณ์ไว้
คือ จะมีการระเหยของน้ำมากขึ้น
และการขยายตัวของพื้นที่ทะเลทรายที่มีอยู่
แรงกดดันจากคนเราต่อภูมิประเทศก็มีส่วนเช่นกัน
การตัดต้นไม้เพื่อปลูกพืชเป็นการทำลายพืชพื้นเมือง

และงานวิจัยบางชิ้นชี้ให้เห็นว่า
การตัดไม้ทำลายป่าในเขตร้อน
ทำให้ปริมาณน้ำฝนลดลง
ถ้าน้ำระเหยมากขึ้น
แทนที่จะถูกกักไว้ในดินโดยพืช

วงจรย้อนกลับจะทำให้ภูมิประเทศ
ให้แห้งแล้งขึ้นและแห้งแล้งขึ้น
พื้นที่กึ่งแห้งแล้งบริเวณชายขอบ
ของทะเลทรายที่มีอยู่ มีความเสี่ยงเป็นพิเศษ "
Lynn Fenstermaker กล่าวสรุป

.

Andreas Prein 
นักวิทยาศาสตร์ชั้นบรรยากาศ
National Center for Atmospheric Research 
ใน Boulder รัฐ Colorado กล่าวว่า
" ในบางครั้งพื้นที่ตอนในก็แห้งแล้งกว่า
เพราะอยู่ไกลจากแหล่งน้ำขนาดใหญ่มาก
จนอากาศที่พัดเข้ามาได้สูญเสีย
ความชื้นไปหมดแล้วเมื่อมาถึง
นี่เป็นกรณีของทะเลทรายโกบี
ในเอเชียกลางซึ่งมีเทือกเขาหิมาลัย
เป็นเกราะกำบังไว้เช่นกัน

ในทางกลับกัน ชายฝั่งทะเล
ก็ไม่ได้หมายความว่าจะเปียกชื้นเสมอไป
กระแสน้ำในมหาสมุทรที่เย็น
ปะทะกับอากาศที่เคลื่อนตัว
เข้าสู่ชายฝั่งสามารถสร้างหมอกได้
เมื่อหมอกเคลื่อนตัวเหนือพื้นดิน
ความชื้นจะคงอยู่ในอากาศ
แทนที่จะตกลงมาเป็นฝน
สิ่งนี้สามารถสร้างทะเลทราย
ที่อยู่ติดกับมหาสมุทรได้
เช่น Atacama ในชิลี
ซึ่งเป็นหนึ่งในสถานที่ที่แห้งแล้งที่สุดในโลก



แต่ไม่ใช่ว่า
ทะเลทรายทุกแห่งจะร้อนเหมือนกันหมด
พื้นที่บางส่วนของอาร์กติกและแอนตาร์กติก
ก็นับว่าเป็นทะเลทราย  เพราะอากาศเย็น
ไม่สามารถกักเก็บความชื้นได้
เช่นเดียวกับอากาศอุ่น
ดังนั้น อุณหภูมิที่เย็นจัดที่ขั้วโลก
ทำให้ปริมาณน้ำฝนน้อยมาก
แม้ว่าน้ำปริมาณมากจะถูกเก็บไว้
ในพื้นดินในรูปของน้ำแข็งก็ตาม

เมื่อรูปแบบภูมิอากาศของโลกเปลี่ยนไป 
ทะเลทรายก็เช่นกัน ตัวอย่างเช่น 
เมื่อหลายพันปีก่อน ทะเลทรายซาฮาร่า
ปกคลุมด้วยทุ่งหญ้าและป่าเขตร้อน
และในปัจจุบัน การเปลี่ยนแปลง
ของสภาพอากาศกำลังเปลี่ยนแปลง
ขอบเขตของทะเลทรายทั่วโลก

Hadley cell คาดว่าจะแผ่ขยาย
ไปทางเหนือและทางใต้
เพราะการเปลี่ยนแปลงของสภาพอากาศ
พร้อมขยายเขตที่สุกงอม
สำหรับการก่อตัวของทะเลทราย
อุณหภูมิที่อุ่นขึ้นสามารถเร่งการเปลี่ยนแปลง
โดยเพิ่มการระเหยของน้ำ
และทำให้อากาศแห้งยิ่งขึ้น
นอกเหนือจากปริมาณน้ำฝนแล้ว
ความสมดุลของปริมาณน้ำฝน
และการระเหยที่สร้างพื้นที่ทะเลทราย

เรื่องเหล่านี้มักจะเป็นปัจจัยร่วม
ที่ช่วยให้ทะเลทรายเติบโตขึ้น
ไม่ใช่แค่กิจกรรมของคนเรา
การเปลี่ยนแปลงของสภาพอากาศ
หรือความแปรปรวนทางธรรมชาติ
ของสภาพอากาศเท่านั้น
แต่เป็นทุกสิ่งทุกอย่าง
ที่อยู่เหนือสิ่งอื่นใด
ที่ทำให้ระบบนิเวศอยู่เหนือจุดเปลี่ยน "

เรียบเรียง/ที่มา

https://bit.ly/3NpkIcb


.

---

.

เรื่องเล่าไร้สาระ

วัชพืชเหมือนผ้าขี้ริ้วดูดซับน้ำและความชื้น
ถ้ารากลึกแบบหญ้าแฝกจะช่วยได้เยอะมาก
การจัดการสวนยุคใหม่ จึงมักจะตัดหญ้าเรียบ
มากกว่าการใช้ยาฆ่าหญ้าที่ได้ผลเร็ว
แต่มีสารตกค้างและกระทบต่อรากอ่อน

ปัญหาทึ่ชาวไร่ ชาวสวน ต้องกำจัดวัชพืช
คือ รก เข้าทำงานลำบาก แหล่งหลบซ่อน งู
เปลืองปุ๋ย เพราะวัชพืขจะร่วมวงศ์สโมสร
ความเชื่อและเจ้าของเงินอุดหนุนสั่งมา
แบบกองทุนสงเคราะห์สวนยางในอดีต
ที่ผู้เชี่ยวชาญมาจากต่างประเทศแนะนำ
เลยทำต่อกันมา กว่าจะลดละเลิกช่วงหลัง ๆ

สวนผลไม้ ปาล์มน้ำมัน ที่มีวัชพืช
ในหน้าแล้งจะชุมชื้นกว่าสวนอื่น
เพราะไอน้ำ น้ำค้าง สะสมไว้ที่วัชพืช
ทำให้ประหยัดการรดน้ำหน้าแล้งส่วนหนึ่ง

สังเกตเขาหัวโล้น ภูเขาหญ้าระนอง
ที่ตัดต้นไม้ใหญ่ออกไปมาก
ตอนเหมืองแร่ดีบุกบูมมากในอดีต
การมีหญ้าคาวัชพืชจะช่วยลดทอน
กระแสน้ำที่ไหลบ่ารุนแรง จนดินพังทะลาย
พนมเทียน บอกเองว่า ต้นไม้ใหญ่หนึ่งต้น
จะดูดซับน้ำได้ราวหนึ่งปี๊บ (ราว 20 ลิตร)
ถ้าตัดไม้หมดป่าเป็นเขาหัวล้าน
น้ำจะไหลลงมาหลายหมื่นถีงล้านลิตร

ภาคใต้ของไทย นายู(มลายู)
ทั้งสองชาตินี้ติดทะเลสองด้าน
คือ อ่าวไทย อ้นดามัน
และยังมีทิวเขาสูงจำนวนหนึ่ง
รวมทั้งพื้นที่สองข้างห่างกันไม่มากนัก
ทำให้แถบนี้ฝนตกเป็นประจำ
เพราะได้รับความชื้นจากสองฝั่งทะเล

จนระนองขึ้นชื่อว่า ฝนแปด แดดสี่
ฝนแปดเดือน แดดสี่เดือน
คนทำสวนยางแถบนี้จะจนกว่าคนทำปาล์ม
เพราะฝนตกหนักกรีดยางไม่ได้
หน้ายางอาจเป็นแผลเสียหาย/เน่า
คนจึงหันไปปลูกปาล์มน้ำมัน
สวนผลไม้ ถ้าฝนเยอะก็มีปัญหาดอกร่วง
เชื้อรา ที่ตามมากับฝนที่พัดพามา

แถวบ้านทุ่งหาดใหญ่ก็จะมีฝนทุกเดือน
หน้าแล้งลองฝนไม่ตกสักอาทิตย์สองอาทิตย์
ชาวบ้านก็จะบ่นว่าแล้งแล้ว