อยากถามเกี่ยวกับการใช้คำว่า "เป็น" ครับ

ผมอยากถามเหมือนกันครับ ว่า คำว่า "เป็น" ปกติ เวลาปฏิเสธ จะเปลี่ยนเป็น "ไม่ใช่" เช่น
1.เขาเป็นพ่อผม ➡ เขาไม่ใช่พ่อผม
2.เขาเป็นคนญี่ปุ่น ➡ เขาไม่ใช่คนญี่ปุ่น
3.อันนี้เป็นของผม ➡ อันนี้ไม่ใช่ของผม

แต่มีบางกรณีที่ คำว่า "เป็น" เปลี่ยนเป็น "ไม่เป็น" ก็มี เช่น
1.สีนี้เป็นมงคล ➡ สีนี้ไม่เป็นมงคล
2.ผลแข่งเป็นโมฆะ  ➡ ผลแข่งไม่เป็นโมฆะ

อะไรแบบนี้ มันมีกฏอะไรพิเศษหรือเปล่า หรือว่าเป็นแค่ คำเฉพาะยกเว้น
ถ้าหากมีผู้รู้อยากจะขอคำอธิบายหรือความคิดเห็นหน่อยครับ

อีกอันครับ ประโยคที่เอามาจากข้อสอบภาษาไทย ที่ว่า
"ผลิตภัณฑ์สมุนไพรต่างๆ ของไทยเป็นภูมิปัญญาไทยหรือไม่"
ตัวเลือก
1.เป็น เพราะใช้ความรู้เดิมประกอบกับที่ได้จากต่างประเทศ
2.เป็น เพราะไม่ใช่การประดิษฐ์ขึ้นมาใหม่
3.ไม่เป็น เพราะไม่เกี่ยวกับการดำรงชีวิต
4.ไม่เป็น เพราะไม่ได้รับอิทธิพลจากภายนอก

ถามว่าทำไม่ ไม่ใช้ "ไม่ใช่" แต่ใช้ "ไม่เป็น" (อันนี้เป็นคำถามจากชาวต่างชาติที่เรียนภาษาไทย) ในฐานะคนไทยผมว่ามันคุ้นเคยกว่า แต่ถ้าให้อธิบายเป็นหลักการผมให้คำตอบเขาไม่ได้เลยครับ ผู้ใดมีความเห็นอย่างไร โปรดชี้ทางให้ด้วยนะครับ