ถอดความกับแปลความต่างกันมั้ยคะ?

มีส่วนผสม ซึ่งกันและกัน แต่ไม่เหมือนครับ

ถอดความ อาจใกล้เคียงกับการ "ตีความ" เน้นการแสดงความหมายใน "สาร" ที่สื่อ มากกว่าการแปลตัวอักษร
อาจเพราะข้ามภาษา
หรือในภาษาเดียวกัน เช่น เป็นวรรณกรรม ที่สามารถแสดงได้หลายความหมาย หรือเป็นเรื่องที่มีข้อมูลซับซ้อนอยู่

คำที่เอามาเรียงต่อกันเป็นเรื่องราว "ความ" คือข้อมูลใน "สาร" ที่ต้องการสื่อ การเปลี่ยนไปมาได้ตีความได้มากกว่าเรื่องเดียว
บทความไทย ก็ต้องอาจถอดความ ตีความเป็นไทยอีกรอบ ให้เข้าใจ
คนอังกฤษ ก็อาจต้องการให้ถอดความเป็นภาษาอังกฤษให้ฟัง คนจำนวนมากไม่ได้เข้าใจวรรณกรรมเชคสเปียร์ได้ง่าย แบบอ่านนิทานเด็กเล็ก
อาจารย์สอนวิชาการเมือง อาจสั่งให้ไปอ่านหนังสือพิมพ์ อ่านบทความการเมือง ที่มีอะไรแฝงนัยยะกว่าแค่การสื่อข่าว (แบบตรงไปตรงมา) จึงต้องการถอดความ

แปลความ มักเน้นให้ไปใกล้เคียงต้นฉบับให้มากก่อน
ถ้าภาษาเดียวกัน อาจเป็นเรื่องคำศัพท์ยาก ศัพท์วิชาการ ราชาศัพท์ แปลให้เป็นศัพท์สามัญ เข้าใจง่าย
ถ้าคนละภาษา ก็ปกติอยู่แล้ว ว่าเอาศัพท์บัญญัติของสองภาษา มาเปลี่ยนไปมา แบบพจนานุกรม dictionary คำต่อคำ คือ translator แน่นอน

แต่บ่อยครั้งถอดความ-แปลความจะปนกัน หรือมีส่วนผสมมากน้อยแล้วแต่สถานการณ์ที่พบเจอ
เราอาจมีนไม่ได้รู้เรื่องศัพท์บางคำ ในบทความที่คุณหมอเขียนหรือให้สัมภาษณ์เกี่ยวกับโควิด-19 ต่อให้เขียนบรรยาย หรือเราฟังคลิปเป็นภาษาไทยก็ตาม ก็ต้องการแปลก่อน เข้าใจแล้วถัดมาถึงได้ถอดความต่อ กระบวนการอาจผสมปนเปไปไม่แน่ชัด บางครั้งก็เดาจากประสบการณ์บ้าง เอาเวลาไปรับรู้ข่าวสารอื่น มากกว่าจะมานั่งถอดความทีละคำ ทีละประโยต


และการแปลความ ยิ่งเรื่องข้ามภาษามีเหตุผลว่าบ่อยครั้งไม่สามารถแปลตรงได้ วัฒนธรรม ความเป็นอยู่ คำที่ใช้คนละภาษา แทนภาพออกมาได้ไม่เหมือนกัน เลยหาคำใกล้เคียงอื่นในอีกภาษาให้ได้มากที่สุดเข้าไป ไม่เหมือนต้นฉบับจริง ทั้งวที่จ้าวคน 2 คน ที่เรีรยกว่า "นักแปล" เหมือนกัน ที่แปลออกมาไม่เหมือนกัน
และงานแปลบางงาน ถ้าแปลตรงไป บางทีเยิ่นเย้อ หรือบางทีพาสับสน เลยต้องเปลี่ยนจากการแปล เป็นถอดความ
บางทีต้องเปลี่ยนคำไปเลย ให้เข้ากับภาษา-วัฒนธรรมท้องถิ่น ของภาษาที่ต้องการแปล

อย่างบางทีคำวิชากรใหม่ ๆ เพิ่งออกมาในภาษาอังกฤษ คนไทยเองยังไม่คุ้นเคยเลย ใช้การแปลตรง ๆ อาจได้ "สาร" ที่ผิดเพี้ยนไป พากันงง แล้วดูตลกด้วย
อย่างซับหนัง เรียกว่า "การแปล" ไปเจอคำตลกวัฒนธรรมฝรั่งที่ไทยไม่มี แปลไปแล้ว มีทั้งไม่เข้าใจ และคนที่เข้าใจไม่รู้สึกน่าหัวเราะ
จึงไม่สามารถแปลความได้จริง ก็ต้องเป็นการถอดความก่อน แล้วเปลี่ยนสื่อความตลก ใช้เป็นมุกไทยใส่เข้าไปแทน
หรือแปลเต็ม คงยาวเลยหน้า คนอ่านไม่ทัน ก็ต้องหาคำใหม่กระชับกว่าใส่แทน


แปลความ  ถ้าภาษาอังกฤษเรียกว่า translation
ถอดความเรียกว่า interpretation
ล่ามจึงมักเรียก interpreter