จุลินทรีย์ตัวจิ๋ว ที่สุดเจ๋ง Ep 2
ปุ๋ยหมัก (compost)
ในการสร้างอาหารให้กับพืชพืชโดยการกระทำของจุลินทรีย์นั้น สิ่งแรกที่เรานึกถึง รู้จักคุ้นเคยคือการทำปุ๋ยหมัก นั่นเอง
ปุ๋ยหมัก (compost) คือปุ๋ยที่ได้จากการหมักซากพืชซากสัตว์ตลอดจนมูลสัตว์เพื่อให้อินทรียสารสลายตัวผุพังจากกิจกรรมของจุลินทรีย์ซึ่งใช้เวลานาน จึงมีการคัดเลือกจุลินทรีย์ที่มีประสิทธิภาพสูงประกอบด้วยเชื้อราแบคทีเรียและแอคติโนมัยสีท เพื่อเร่งกระบวนการย่อยสลายให้เกิดขึ้นได้เร็ว ในกระบวนการหมักจะมีการเปลี่ยนแปลงของอุณหภูมิ 3 ระยะ แต่ละระยะก็จะมีจุลินทรีย์หลายชนิดเข้ามามีบทบาทในการย่อยอินทรียสาร
ในระยะแรก..... กองปุ๋ยหมักจะมีอุณหภูมิปานกลาง เชื้อจุลินทรีย์ที่ชอบอุณหภูมิปานกลาง (mesophiles) เจริญก่อนและใช้น้ำตาลและสารอาหารที่ย่อยง่าย ทำให้กองวัสดุมีอุณหภูมิสูงขึ้นอยู่ที่ประมาณ 40-45 องศาเซลเซียส และเพิ่มสูงขึ้นถึง 50-70 องศาเซลเซียส เชื้อจุลินทรีย์ท่ีชอบด้วยอุณหภูมิปานกลางจะหยุดทำงาน
ในระยะที่2...ช่วงที่อุณหภูมิในกองปุ๋ยสูงมาก .จุลินทรีย์ที่ชอบอุณหภูมิสูง (thermophiles) จะมีการเจริญและย่อยสารที่สลายยาก
ในระยะที่3....ช่วงนี้อุณหภูมิจะเริ่มลดลง เข้าสู่ระยะอุณหภูมิปานกลางเป็นครั้งที่สอง ซึ่งแหล่งอาหารของจุลินทรีย์เหลืออยู่น้อย กิจกรรมของจุลินทรีย์ลดต่ำ เมื่อกระบวนการย่อยสลายลดง อุณหภูมิของกองปุ๋ยหมักก็จะใกล้เคียงกับอุณหภูมิของอากาศโดยรอบ ทำให้จุลินทรีย์ที่ชอบอุณหภูมิปานกลางโต หยุดการเจริญเติบโต ความร้อนในกองปุ๋ยหมักจะเท่ากับภายนอกโดยสมบูรณ์
เมื่อปฏิกิริยาเสร็จสิ้นสมบูรณ์จะได้เป็นสารประกอบประเภทฮิวมัส มีสีดำหรือน้ำตาลดำ ประเภทเดียวกับฮิวมัสในดิน
วันนี้การทำปุ๋ยหมักมีการพัฒนาต่อยอดจนเกิดนวัตกรรมหลากหลายรูปแบบ วันนี้ครูชาตรีขอนำเสนอเพียงบางส่วน เพื่อให้เพื่อนๆได้ยอดนำไปใช้ต่อไป
1...การทำปุ๋ยหมักแบบดั้งเดิม คือใช้ระยะเวลานานมากกว่า90วัน และต้องสิ้นเปลืองแรงงานในการกลับกองปุ๋ย ไม่ให้อุณหภูมิในกองสูงเกินไป
2...การทำปุ๋ยหมักแบบเติมอากาศ จะวางท่อที่มีรูพรุนเข้าไปในกองปุ๋ยเพื่อเพิ่มออกซิเจนให้เพียงพอ เร่งการย่อยสลายวัตถุอินทรีย์ให้กลายเป็นสารอาหารสำหรับพืช จะลดเวลาลงมา เหลือประมาณ60วัน ข้อดีคือไม่พลิกกลับกอง ข้อเสีย คือต้องใช้พลังงานไฟฟ้าเพื่อให้พัดลมทำงาน
3....การหมักแบบ”วิศวกรรมแม่โจ้”ของมหาวิทยาลัยแม่โจ้ ลดเวลา ลดแรงงานในการพลิกกลับกอง ไม่ต้องใช้พัดลมเติมอากาศ การกองปุ๋ยแบบนี้ จะกองเป็นส่วนของฐานกว้าง2.54เมตร ความยาวไม่จำกัด วัสดุแต่ละชั้นจะหนาประมาณ10ซม. กองเป็นรูปสามเหลี่ยม สูงไม่เกิน1.5เมตร ห้ามขึ้นไปเหยียบ ชั้นบนสุดเป็นมูลสัตว์ ทุกๆ10วันจะใช้ไม้เสียบจากด้านบนของกอง เพื่อเป็นรูสำหรับเติมน้ำลงไปในกองปุ๋ย ระยะเวลาย่อยสลายไม่เกิน 60 วัน
4....การทำปุ๋ยหมักแบบไม่พลิกกลับกองในวงตาข่าย อากาศจะไหลหมุนเวียนเข้าในกองปุ๋ย ตามช่องตาข่าย การใส่วัสดุจะต้องไม่ใส่แน่นเกินไป เส้นผ่าศุนย์กลางของวงตาข่ายต้องไม่น้อยกว่า1เมตร ถ้าต่ำกว่านี้จะมีจะมีผลเรื่องอุณภูมิในกองปุ๋ยหมัก
สำหรับคุณภาพของปุ๋ยหมักนั้นอยู่ที่วัตถุดิบตั้งต้นของกระบวนการหมัก พืชตระกูลถั่วจะให้ธาตุกลุ่มไนโตรเจนสูง มูลค้างคาวจะมีธาตุอาหารค่อนข้างครบ เป็นต้น
ดังนั้นการใช้วัสดุที่หลากหลายมาหมักร่วมกัน ปุ๋ยหมักที่ได้ย่อมมีธาตุอาหารที่จำเป็นต่อพืชครบถ้วน
ความยากง่ายในการย่อยสลายของปุ๋ยหมัก
อยู่ที่ค่า c/n ratio เป็นค่าที่บ่งบอกความยากหรือง่ายต่อการย่อยสลาย และใช้เป็นตัวกำหนดระดับการเป็นปุ๋ยหมักที่สมบูรณ์ ซึ่งมีอัตราส่วนสารประกอบคาร์บอนต่อไนโตรเจน ยิ่งค่า c/n ratio มีค่าต่ำ การย่อยสลายก็ยิ่งรวดเร็ว
C คือปริมาณคาร์บอนคาร์บอนที่เป็นแหล่งให้พลังงาน
N หรือส่วนของไนโตรเจนใช้สำหรับกระบวนสร้างเซลล์ และสังเคราะห์โปรโตพลาสซึมของเซลล์ ดังนั้น อัตราส่วนของคาร์บอน และไนโตรเจนจึงเป็นสิ่งสำคัญต่อการเติบโตของจุลินทรีย์ เมื่อกระบวนการย่อยสลายดำเนินการไปจนถึงที่สุด ปริมาณคาร์บอนจะลดลงจนเป็นตัวจำกัดการดำรงชีพของจุลินทรีย์ ปริมาณไนโตรเจนในขณะนั้นก็จะมากเกินกว่าความต้องการใช้ของจุลินทรีย์จึงกลายเป็นส่วนที่พืชนำไปใช้ได้
พืชที่แก่ เซลจะมีสีน้ำตาลเข้มหมายถึงพืชนั้นมีปริมาณคาร์บอนที่ย่อยยากอย่างลิกนินและเซลลูโลสจะมีมากขึ้น วันนี้ถ้าอยากใช้ปุ๋ยให้ถูกกับช่วงระยะของพืชอย่างมีประสิทธิภาพ ค่า c/n ratio มีผลต่อการกำหนดระยะเวลา ชนิดของการเติมเต็มธาตุอาหารให้กับพืช เกษตรกรต้องหันกลับมาเรียนรู้มาๆ คับ
ขอขอบคุณบทความจากเพจเรียนเกษตรง่ายๆกับครูชาตรี
#tiktok @theninwow
#ทำสวนปะหละ
#แม่ฉันทำสวน
จุลินทรีย์ตัวจิ๋ว ที่สุดเจ๋ง Ep. 2 🌱🌱🤗🤗
ปุ๋ยหมัก (compost)
ในการสร้างอาหารให้กับพืชพืชโดยการกระทำของจุลินทรีย์นั้น สิ่งแรกที่เรานึกถึง รู้จักคุ้นเคยคือการทำปุ๋ยหมัก นั่นเอง
ปุ๋ยหมัก (compost) คือปุ๋ยที่ได้จากการหมักซากพืชซากสัตว์ตลอดจนมูลสัตว์เพื่อให้อินทรียสารสลายตัวผุพังจากกิจกรรมของจุลินทรีย์ซึ่งใช้เวลานาน จึงมีการคัดเลือกจุลินทรีย์ที่มีประสิทธิภาพสูงประกอบด้วยเชื้อราแบคทีเรียและแอคติโนมัยสีท เพื่อเร่งกระบวนการย่อยสลายให้เกิดขึ้นได้เร็ว ในกระบวนการหมักจะมีการเปลี่ยนแปลงของอุณหภูมิ 3 ระยะ แต่ละระยะก็จะมีจุลินทรีย์หลายชนิดเข้ามามีบทบาทในการย่อยอินทรียสาร
ในระยะแรก..... กองปุ๋ยหมักจะมีอุณหภูมิปานกลาง เชื้อจุลินทรีย์ที่ชอบอุณหภูมิปานกลาง (mesophiles) เจริญก่อนและใช้น้ำตาลและสารอาหารที่ย่อยง่าย ทำให้กองวัสดุมีอุณหภูมิสูงขึ้นอยู่ที่ประมาณ 40-45 องศาเซลเซียส และเพิ่มสูงขึ้นถึง 50-70 องศาเซลเซียส เชื้อจุลินทรีย์ท่ีชอบด้วยอุณหภูมิปานกลางจะหยุดทำงาน
ในระยะที่2...ช่วงที่อุณหภูมิในกองปุ๋ยสูงมาก .จุลินทรีย์ที่ชอบอุณหภูมิสูง (thermophiles) จะมีการเจริญและย่อยสารที่สลายยาก
ในระยะที่3....ช่วงนี้อุณหภูมิจะเริ่มลดลง เข้าสู่ระยะอุณหภูมิปานกลางเป็นครั้งที่สอง ซึ่งแหล่งอาหารของจุลินทรีย์เหลืออยู่น้อย กิจกรรมของจุลินทรีย์ลดต่ำ เมื่อกระบวนการย่อยสลายลดง อุณหภูมิของกองปุ๋ยหมักก็จะใกล้เคียงกับอุณหภูมิของอากาศโดยรอบ ทำให้จุลินทรีย์ที่ชอบอุณหภูมิปานกลางโต หยุดการเจริญเติบโต ความร้อนในกองปุ๋ยหมักจะเท่ากับภายนอกโดยสมบูรณ์
เมื่อปฏิกิริยาเสร็จสิ้นสมบูรณ์จะได้เป็นสารประกอบประเภทฮิวมัส มีสีดำหรือน้ำตาลดำ ประเภทเดียวกับฮิวมัสในดิน
วันนี้การทำปุ๋ยหมักมีการพัฒนาต่อยอดจนเกิดนวัตกรรมหลากหลายรูปแบบ วันนี้ครูชาตรีขอนำเสนอเพียงบางส่วน เพื่อให้เพื่อนๆได้ยอดนำไปใช้ต่อไป
1...การทำปุ๋ยหมักแบบดั้งเดิม คือใช้ระยะเวลานานมากกว่า90วัน และต้องสิ้นเปลืองแรงงานในการกลับกองปุ๋ย ไม่ให้อุณหภูมิในกองสูงเกินไป
2...การทำปุ๋ยหมักแบบเติมอากาศ จะวางท่อที่มีรูพรุนเข้าไปในกองปุ๋ยเพื่อเพิ่มออกซิเจนให้เพียงพอ เร่งการย่อยสลายวัตถุอินทรีย์ให้กลายเป็นสารอาหารสำหรับพืช จะลดเวลาลงมา เหลือประมาณ60วัน ข้อดีคือไม่พลิกกลับกอง ข้อเสีย คือต้องใช้พลังงานไฟฟ้าเพื่อให้พัดลมทำงาน
3....การหมักแบบ”วิศวกรรมแม่โจ้”ของมหาวิทยาลัยแม่โจ้ ลดเวลา ลดแรงงานในการพลิกกลับกอง ไม่ต้องใช้พัดลมเติมอากาศ การกองปุ๋ยแบบนี้ จะกองเป็นส่วนของฐานกว้าง2.54เมตร ความยาวไม่จำกัด วัสดุแต่ละชั้นจะหนาประมาณ10ซม. กองเป็นรูปสามเหลี่ยม สูงไม่เกิน1.5เมตร ห้ามขึ้นไปเหยียบ ชั้นบนสุดเป็นมูลสัตว์ ทุกๆ10วันจะใช้ไม้เสียบจากด้านบนของกอง เพื่อเป็นรูสำหรับเติมน้ำลงไปในกองปุ๋ย ระยะเวลาย่อยสลายไม่เกิน 60 วัน
4....การทำปุ๋ยหมักแบบไม่พลิกกลับกองในวงตาข่าย อากาศจะไหลหมุนเวียนเข้าในกองปุ๋ย ตามช่องตาข่าย การใส่วัสดุจะต้องไม่ใส่แน่นเกินไป เส้นผ่าศุนย์กลางของวงตาข่ายต้องไม่น้อยกว่า1เมตร ถ้าต่ำกว่านี้จะมีจะมีผลเรื่องอุณภูมิในกองปุ๋ยหมัก
สำหรับคุณภาพของปุ๋ยหมักนั้นอยู่ที่วัตถุดิบตั้งต้นของกระบวนการหมัก พืชตระกูลถั่วจะให้ธาตุกลุ่มไนโตรเจนสูง มูลค้างคาวจะมีธาตุอาหารค่อนข้างครบ เป็นต้น
ดังนั้นการใช้วัสดุที่หลากหลายมาหมักร่วมกัน ปุ๋ยหมักที่ได้ย่อมมีธาตุอาหารที่จำเป็นต่อพืชครบถ้วน
ความยากง่ายในการย่อยสลายของปุ๋ยหมัก
อยู่ที่ค่า c/n ratio เป็นค่าที่บ่งบอกความยากหรือง่ายต่อการย่อยสลาย และใช้เป็นตัวกำหนดระดับการเป็นปุ๋ยหมักที่สมบูรณ์ ซึ่งมีอัตราส่วนสารประกอบคาร์บอนต่อไนโตรเจน ยิ่งค่า c/n ratio มีค่าต่ำ การย่อยสลายก็ยิ่งรวดเร็ว
C คือปริมาณคาร์บอนคาร์บอนที่เป็นแหล่งให้พลังงาน
N หรือส่วนของไนโตรเจนใช้สำหรับกระบวนสร้างเซลล์ และสังเคราะห์โปรโตพลาสซึมของเซลล์ ดังนั้น อัตราส่วนของคาร์บอน และไนโตรเจนจึงเป็นสิ่งสำคัญต่อการเติบโตของจุลินทรีย์ เมื่อกระบวนการย่อยสลายดำเนินการไปจนถึงที่สุด ปริมาณคาร์บอนจะลดลงจนเป็นตัวจำกัดการดำรงชีพของจุลินทรีย์ ปริมาณไนโตรเจนในขณะนั้นก็จะมากเกินกว่าความต้องการใช้ของจุลินทรีย์จึงกลายเป็นส่วนที่พืชนำไปใช้ได้
พืชที่แก่ เซลจะมีสีน้ำตาลเข้มหมายถึงพืชนั้นมีปริมาณคาร์บอนที่ย่อยยากอย่างลิกนินและเซลลูโลสจะมีมากขึ้น วันนี้ถ้าอยากใช้ปุ๋ยให้ถูกกับช่วงระยะของพืชอย่างมีประสิทธิภาพ ค่า c/n ratio มีผลต่อการกำหนดระยะเวลา ชนิดของการเติมเต็มธาตุอาหารให้กับพืช เกษตรกรต้องหันกลับมาเรียนรู้มาๆ คับ
ขอขอบคุณบทความจากเพจเรียนเกษตรง่ายๆกับครูชาตรี
#tiktok @theninwow
#ทำสวนปะหละ
#แม่ฉันทำสวน