ช่วงนี้กระแสประมูลฯ เอราวัณ บงกช กำลังแรง มีการพูดถึงเรื่องแท่นที่อยู่ในอ่าวไทยออกสื่อกันบ่อยๆ

คนในวงการฯเราน่ะไม่มีปัญหาหรอก แค่พูดว่าแท่นเฉยๆแล้วฟังเนื้อความบริบท(context)ก็รู้ว่าหมายถึงแท่นอะไร แท่นขุดเจาะฯ หรือ แท่นผลิต แต่คนนอกวงการ และ สื่ออาแปะ (สื่อที่ไม่ทำการบ้าน ก๊อปมาแปะ) นี่ซิ อาจจะต้องจับมาปรับจูนความเข้าใจกันเล็กน้อย

ดึกๆคืนนี้ เวลาดี 555 พี่หมื่นขอนิมนต์คนนอกวงการฯ และ สื่ออาแปะ มาปรับจูนความรู้ความเข้าใจกันสักเล็กน้อยนะจ๊ะแท่นขุดเจาะ แท่นผลิต แท่นทั้งสองประเภทนี้แตกต่างกันอย่างไร สำหรับคนในวงการฯคงไม่ต้องอธิบายกันล่ะ เข้าใจกันดี แต่คนนอกวงการฯเรานี่ซิ สับสนกันจัง

ประสบการณ์ตอบคำถามหลังไมค์หน้าไมค์ ที่คุยกับคนนอกวงการฯ ก็เคยมีประสบการณ์ประมาณ์ว่า ผม/หนู อยากทำงานแท่นฯ คุยไปคุยมา ผมเข้าใจว่าแท่นขุดเจาะฯเพราะมันใกล้ตัว น้องๆหลานๆหมายถึงแท่นผลิตฯ(ที่ผมมีความรู้จำกัด) เพราะเห็นภาพในสื่อบ่อยๆ เลยคุยกันแบบไปไหนมา สามวาสองศอก กว่าจะรู้เรื่องกันก็เหนื่อย 🙂

อย่ากระนั้นเลยนะออเจ้า พี่หมื่นขอแจงเสียหน่อยนะว่ามันเหมือนกันต่างกันอย่างไร



* เนื่องจากศัพท์แสงต่างๆ หลายๆคำมันก็ไม่สามารถแปลออกมาเป็นภาษาไทยได้อย่างสื่อความหมาย ออกตัวก่อนครับว่าจะขอแปลเองตามความเข้าใจของผมเพื่อประโยชน์ในการสื่อสารเป็นหลัก และ ถ้าจำเป็นก็จะขอทับศัพท์ไปเลย เพราะแปลไม่ได้จริงๆ ไม่ได้มีเจตนากระแดะตามก้นฝรั่งแต่อย่างใด
** รูปภาพทั้งหมดผมเอามาจากแหล่งภาพสาธารณะ ก็คือ ในอินเตอร์เน็ทนั่นแหละครับ

แท่นขุดเจาะ แท่นผลิต

ในบรรดาแท่นฯต่างๆนอกชายฝั่งที่เกี่ยงดองหนองยุ่งกับการสำรวจและผลิตปิโตรเลียมเนี้ย แบ่งใหญ่ๆคร่าวๆออกเป็น แท่นขุดเจาะฯ กับ แท่นผลิตฯ ทั้งสองแท่นเนี้ย มีทั้งความเหมือน และ ความต่าง พี่หมื่นจะชวนออเจ้าคุยไปทีล่ะประเด็นๆว่า เหมือนตรงไหน ต่างตรงไหน

หน้าที่ (function) แท่นขุดเจาะ แท่นผลิต

เอาเรื่องแรกก่อนนะออเจ้า หน้าที่ของแท่นต่างกัน แท่นขุดเจาะ ชื่อก็บอกอยู่แล้วนะว่า หน้าที่คือ ขุดเจาะหลุมปิโตรเลียม หรือ ที่เรียกรวมๆว่า well construction คือ ทำพื้นดินที่ตอนแรกไม่มีรูให้มันมีรูขึ้นมานั่นแหละ ส่วนแท่นผลิตฯก็ตามชื่อของมัน คือ เอาปิโตรเลียมที่ขึ้นมาจากรูเข้ามารวมๆกัน แล้วก็ปรับคุณภาพเบื้องต้นให้ตรงสเป็คของผู้ที่จะซื้อ

เมื่อปรับสภาพเสร็จแล้ว ถ้าเป็นก๊าซก็อัดส่งเข้าท่อขึ้นฝั่ง ถ้าเป็นน้ำมัน หรือ ปิโตรเลียมเหลว (คอนเดนเสท condensate – ชื่อเล่น condy) ก็ปั๊มลงเรือขนเข้าฝั่ง พูดง่ายๆเลย แท่นขุดเจาะฯ คือ ไซด์งานก่อสร้าง เจาะๆ แล้วก็ไป แท่นผลิตฯ คือ โรงงาน ปักหลักผลิต นั่นแหละ

มาดูแท่นขุดเจาะกันว่า หน้าตาประมาณไหน



ว่ากันไปตามความลึกของน้ำหน้างานน่ะครับว่า จะใช้แท่นถึงขุดแบบไหนอย่างไร ผมจะไม่อธิบายซ้ำล่ะครับ ตามไปอ่านรายละเอียดกันได้  ลิงค์ข้างล่างนี่ผมสุ่มๆเอามาให้ดูว่า เราเคยคุยกันไปแล้ว ใครยังไม่เคยอ่านก็กลับไปอ่านๆทบทวนกันได้ครับ

ขุดหาน้ำมันกันอย่างไร? ตอน แท่นขุดเจาะ
แท่นขุดเจาะ แบบ Jack up vs. แบบ Tender barge เลือกแบบไหนมาใช้งานดี
ฟังความอีกข้าง – “ความลับกลางแท่นขุดเจาะ” โดยไทยพีบีเอส
กว่าจะเป็นคนบนแท่นขุดเจาะน้ำมัน ตอน 1
กว่าจะเป็นคนบนแท่นขุดเจาะน้ำมัน ตอน 2
24 ชั่วโมงบนแท่นขุดเจาะ กลางทะเล เราทำอะไรกันบ้าง

รูปข้างล่างนี่ก็เอามาแปะๆทวนความจำ เฉพาะประเภทที่เห็นกันเยอะๆก็แล้วกันครับ จริงๆมีประหลาดกว่านี้มาก แต่เอาแค่ที่เห็นๆบ่อยๆดีกว่า เดี๋ยวจะงง












ลักษณะเด่นอย่างหนึ่งของแท่นขุดเจาะฯคือเวลามองไกลๆจะเห็นเหมือนมีเสากระโดงโผล่ตั้งฉากขึ้นมา ซึ่งจริงๆแล้วไม่ใช่เสาครับ เราเรียกโครงสร้างที่มองไกลๆเหมือนเสานั้นว่า Derrick

ลองซูมเข้าไปดูรูปข้างบนใกล้ๆจะเห็นว่า มันไม่ใช่เสาจริงๆด้วยเนอะ เป็นโครงถักทำด้วยเหล็กขนาดมหึมา ข้างในมีก้านเจาะวางผิงกันซ้อนๆเป็นตับๆ มีชุดรอก (travelling block) ขนาดเท่าลูกควายตัวย่อมๆ มีตะขอ (hook) ตัวบักเอ้บ (ภาษาอีสานบ้านผม แปลว่าใหญ่มาก)

ถ้าเห็นเจ้า Derrick นี่อยู่บนแท่นผลิตฯก็ไม่ต้องแปลกใจครับ เพราะแท่นผลิตหลายๆแท่นก็ออกแบบมาให้แยกส่วนเป็นจิ๊กซอ ขนขึ้นไปติดตั้ง เพื่อขุดเจาะเพิ่มเติม (infill) หรือ ซ่อมแซมหลุมเก่าๆ (workover) บนแท่นผลิตได้

การเคลื่อนที่ (Mobility) แท่นขุดเจาะ แท่นผลิต

ลักษณะเด่นๆอันดับถัดมาคือ ความสามารถในการเคลื่อนที่ อย่างที่อธิบายออเจ้าไปแล้วว่า แท่นขุดเจาะฯ คือ ไซด์งาน ดังนั้น มันก็ไม่ต่างจากไซด์งานก่อนสร้างตึก อุโมงค์ สะพาน ฯลฯ ที่เสร็จงานหนึ่ง ก็ต้องจรลีไปสร้าง ไปขุดอีกที่หนึ่ง ดังนั้น แท่นขุดแบบนี้จะต้องเคลื่อนที่ได้ ไม่ว่าจะโดยตัวมันเอง โดนลากไป หรือ แยกเป็นชิ้นๆใส่แพ หรือ ใส่หลังรถบรรทุกไป

ส่วนแท่นผลิตฯนั่น หน้าที่มันก็คือผลิต รวบรวมเอาปิโตรเลียมมาปรับสภาพให้ได้สเป็ค มันจึงไปไหนไม่ได้ ธรรมชาติของมันคือโรงงานกลางทะเลดีๆนี่เอง เคลื่อนที่ไม่ได้ ซึ่งลักษณะพื้นฐานเรื่องการเคลื่อนที่ได้หรือไม่ได้ของแท่นทั้งสองนี้ จะเป็นปัจจัยส่วนหนึ่งในการกำหนดลักษณะของคนทำงานบนนั้นด้วย ซึ่งจะกล่าวถึงต่อไป

ข้างล่างนี้ก็ก๊อปๆ รูปแท่นผลิตฯมาให้ดูนะครับว่าหน้าตาประมาณไหน



ออเจ้าจะเห็นว่าแท่นผลิตฯที่ดูเหมือนโรงงานนั้น มีสองแบบใหญ่ๆ คือ แบบที่สำนักงานและส่วนพักอาศัย (LQ – Living Quater) อยู่ติดกับส่วนการผลิต (CPP – Central Processing Platform พูดง่ายๆก็ตัวโรงงานนั่นแหละ) กับ อีกแบบคือ แบบพักอาศัยอยู่แยกส่วนกัน อยู่คนล่ะแท่น แต่มีสะพานเชื่อมกัน

ซึ่งแต่ล่ะแบบก็มีข้อดีข้อจำกัด วัตถุประสงค์แตกต่างกันไป ซึ่งผมไม่ลงลึกในบทความนี้ เหตุผลง่ายๆคือ ผมไม่รู้ แฮ่ๆ 🙂 เพราะผมมาจากส่วนขุดเจาะ รู้เรื่องแท่นผลิตแบบงูๆปลาๆเท่านั้นครับ

จำนวนคน (POB People On Board) แท่นขุดเจาะ แท่นผลิต

แท่นขุดเจาะฯมักจะมีคนทั้งแท่น 80 – 200 คน  ขึ้นกับว่า แท่นขนาดเท่าไร แท่นบกเล็กๆ ก็ประมาณ 80 คน ถ้า แท่นกลางทะเล เรือขุดน้ำลึก ก็น่าจะถึง 200 คนได้ แท่นแบบแพ หรือ jack up ในอ่าวไทยก็ตกราว 100 – 120 คน ครับ

ส่วนแท่นผลิตฯนั้น มีคนหลัก 200 กว่าคนขึ้นไป อย่างแท่นเอราวัณ บงกช ในอ่าวของเราก็หลัก 300 คนขึ้น ทั้งคู่ครับ ที่เยอะเนี้ย นอกจากดูแลโรงผลิตที่อยู่บนแท่นผลิตแล้ว ยังมีพนักงานเทคนิคส่วนหนึ่งที่ต้องลงเรือ หรือ ขึ้น ฮ. ไปเช้าเย็นกลับ ไปทำงานดูแลซ่อมบำรุงหลุมต่างๆบนแท่นย่อยๆ (WHP – WellHead Platform) ที่ตั้งอยู่รอบๆแท่นผลิต

ดูเท่ห์ไม่หยอกเลยนะครับ ขึ้นฮ.บ้าง ลงเรือบ้าง ไปทำงาน เช้าเย็น เหมือนเราขึ้นรถไฟฟ้า รถเมล์ ไปกลับออฟฟิตเลย เราคนเมือง ลงรถเมล์ ก็เดินเข้าห้องทำงาน แต่พวกเขาลงฮ.ก็ไต่บันไดลงไปทำงาน ชิวๆสบายๆ

ส่วนถ้ามาทางเรือก็เสียวหน่อย ต้องโหนเชือก แบบทาร์ซาน จากเรือขึ้นไปบน WHP


ซึ่งต้องอาศัยการฝึกหัด และ กะจังหวะแม่นๆกันพอสมควร หรือ ไม่ก็พึ่งกระเช้า (transfer basket) เสียวแบบสูงๆ 🙂


ประเภทของคนงาน

โดยธรรมชาติๆของงาน ผมเทียบง่ายๆเลยนะ ว่าคนงานแท่นขุดเจาะฯจะมีทัศนคติ มีแรงจูงใจ มีค่านิยม แบบ “การก่อสร้าง” คือ สร้างของสิ่งหนึ่งขึ้นมา ไม่ต่างกับ ทัศนคติ แรงจูงใจ ค่านิยม คนงานก่อสร้างทั่วๆไป คือ ทำงานให้ปลอดภัย ไม่เจ็บ ไม่พัง ไม่ตาย สร้างให้เสร็จตามเวลา สร้างให้ดี ภายในงบฯที่ได้มา มีอะไรก็แก้ปัญหาหน้างานไป เครื่องมือบางชิ้นพังได้ก็พัง อดนอนบ้างก็ช่าง อึด ฮึด เพื่อให้งานสำเร็จให้ได้

ในทางการเงิน ฝ่ายนี้คือฝ่าย “รายจ่าย” หรือ “ต้นทุน” ทำไงให้น้อยสุด ถูกสุด

ส่วนคนงานแท่นผลิต ก็จะมี ทัศนคติ มีแรงจูงใจ มีค่านิยม แบบ “โรงงานผลิต” คือ ทำงานให้ปลอดภัย โรงงาน เครื่องมือไม่พัง ผลิตของให้ได้ตามบริมาณ คุณภาพ และ เวลา ที่ถูกกำหนดมา

ในทางการเงิน ฝ่ายนี้คือฝ่าย “รายได้” ทำไงให้ส่งปิโตรเลียม ลงท่อ หรือ ขึ้นเรือ ให้ได้มากที่สุด

แน่นอนว่า เมื่อคิดในแง่การเงินแล้ว มุมมองและทัศนคติ(ซึ่งจะเป็นต้นเหตุของนโยบายต่างๆ)ของงานบนแท่นทั้งสองในสายตาฝ่ายจัดการนั้นต่างกันครับ

ต้นสังกัด

คนงานบนแท่นเจาะ แบ่งเป็น 3 กลุ่มใหญ่ๆ

คนงานของ บ.น้ำมัน (บริษัทน้ำมัน (Oil company) คือใครกันนะ …) ซึ่งมีไม่กี่คน โดยมากก็ 2 – 5 คน ขึ้นกับขนาดของงาน ก็คือ Company Man ซึ่งมักจะมี 2 คน ผลัดกัน กลางวัน และ กลางคืน มีคนดูแลข้าวของ(ที่เป็นของบ.น้ำมัน)เข้าออกแท่นฯอีกคน ชื่อโดยทั่วๆไปก็คือ material man or store man นอกนั้นอาจจะมีผู้ช่วย company man วิศวกรฝึกงานบ้างไรบ้าง นิดหน่อย

กลุ่มที่สองคือ คนงานของบ.แท่นขุดเจาะฯ (บริษัทแท่นเจาะ (Rig Company) คือใคร …) บ.แท่นขุดเจาะฯคือเจ้าของแท่นขุดเจาะฯที่บ.น้ำมันจ้างมา ก็จะมีคนงานประจำแท่นมาจำนวนหนึงซึ่งเป็นประชากรส่วนใหญ่ของคนบนแท่นขุดเจาะฯ สำหรับคนงานกลุ่มนี้แท่นขุดเจาะฯในอ่าวไทยเราก็ตกราวๆ 80 – 100 คน ต่อแท่น

กลุ่มที่สามคือ คนงานบ.ผู้รับเหมาย่อย หรือ ที่ผมชอบเรียกว่า บ.service (Service company คือใคร) เป็นผู้เชี่ยวชาญพิเศษในด้านต่างๆของการขุดเจาะฯ เช่น น้ำโคลน ซีเมนต์ การหยั่งธรณี การทดสอบหลุม ฯลฯ ซึ่งก็มีประเภทล่ะ ไม่กี่คน ส่วนมากก็ กลางวันชุดหนึ่ง กลางคืนชุดหนึ่ง ชุดหนึ่งก็อาจจะ คนเดียว หรือ เป็นทีม ทีมล่ะ 2 – 4 คน ขึ้นกับประเภทของงาน รวมๆคนงานกลุ่มนี้ก็ 15 – 25 คน

เกิน 10000 คำล่ะ ขอไปต่อ ความเห็นที่ 1 ก็แล้วกันครับ