มีคนจำนวนมากที่นับถือพระพุทธศาสนาแล้วก็มีความฝักใฝ่ในการทำทานมากๆ เวลาที่ได้โอกาสทำบุญทีไร ก็จะทุ่มเททำแบบหมดเนื้อหมดตัว จนไม่มีเงินเหลือไว้ใช้เองบ้าง ไม่มีเงินเหลือไว้ให้ครอบครัวและบุคคลอันเป็นที่รักบ้าง เพราะคิดว่าการทุ่มเททำทานในพระพุทธศาสนาแบบหมดเนื้อหมดตัว คือ การกระทำที่ดีและเป็นสิ่งถูกต้องแล้ว
แต่ในพระธรรมคำสอนเรื่องโภคาทิยะ 5 ประการ. หลักการใช้จ่ายทรัพย์ 5 ประการ กลับไม่ได้สอนให้พุทธศาสนิกชนทุ่มเงินทำบุญในพระพุทธศาสนาจนหมดเนื้อหมดตัว หรือทุ่มเงินในพระพุทธศาสนาเพียงอย่างเดียว
โดยหลักธรรมแห่งการใช้จ่ายทรัพย์ทั้ง 5 ประการ ได้ชี้แจงแยกแยะให้พุทธศาสนิกชนได้ประพฤติไว้ดังนี้
1.เลี้ยงตัว มารดาบิดา บุตรภรรยา และคนในปกครองทั้งหลายให้เป็นสุข
2.บำรุงมิตรสหายและผู้ร่วมกิจการงานให้เป็นสุข
3.ใช้ป้องกันภยันตราย
4.ทำพลี 5 อย่าง (ก. ญาติพลี สงเคราะห์ญาติ ข. อติถิพลี ต้อนรับแขก ค. ปุพพเปตพลี ทำบุญอุทิศให้ผู้ล่วงลับ ง. ราชพลี บำรุงราชการด้วยการเสียภาษีอากรเป็นต้น จ. เทวตาพลี ถวายเทวดา คือ สักการะบำรุงหรือทำบุญอุทิศสิ่งที่เคารพบูชา ตามความเชื่อถือ)
5.อุปถัมภ์บำรุงสมณพราหมณ์ผู้ประพฤติดีปฏิบัติชอบ
สำหรับข้อ 3 ถ้าพูดให้ทันยุคสมัยคือเอาไปซื้อประกันชีวิต และแบ่งจ่ายเอาไว้ใช้ในยามเจ็บป่วย เป็นต้น
ส่วนข้อที่ 4 หมายถึงให้รู้จักทำบุญ ถ้าเราเอาเงินไปใช้ตามหลักธรรมนี้ เราจะสบายใจ เพราะได้ใช้ให้เกิดประโยชน์สูงสุดต่อครอบครัว ต่อคนใกล้ตัว และช่วยเหลือสังคม
จะเห็นได้ว่าพระธรรมคำสอนได้ชี้แจงให้เราได้แบ่งทรัพย์ที่เราจะต้องให้แก่คนรอบข้างไว้อย่างเหมาะสมและมีการลำดับความสำคัญไว้เป็นอย่างดี
โดยเฉพาะข้อที่ 1 อันดับแรกนั้น เราต้องให้แก่บิดามารดา คนในครอบครัว คนที่อยู่ใกล้ชิดตัวเราก่อน
ข้อที่ 5 อันดับสุดท้าย จึงจะให้กับสมณะ ชีพราหมณ์ ซึ่งเป็นบุคคลที่อยู่ไกลตัวเราออกไป
เพราะฉะนั้นพุทธศาสนิกชนที่ศรัทธาในพระพุทธศาสนาก็ควรเชื่อฟังและกระทำตามส่วนที่เป็นพระธรรมคำสอนจริงๆ ไม่ใช่ทำตามสิ่งที่เรานึกคิด สิ่งที่เรานึกเดาเอาเอง เพราะนอกจากจะประพฤติผิดหลักธรรมคำสอนแล้ว ยังก่อให้เกิดโทษ บาป อกุศลกรรมแก่ผู้กระทำ
อีกนัยหนึ่ง เรื่องทานของสัตบุรุษ 5 ประการ
1.ทำทานโดยศรัทธา
2.ทำทานโดยเคารพ
3.ทำทานโดยกาลอันสมควร
4.มีจิตอนุเคราะห์ในการทำทาน
5.ทำทานโดยไม่เดือดร้อนตนและผู้อื่น
โดยเฉพาะการทำทานที่ผิดหลักในข้อที่ 5 ทำโดยไม่เดือดร้อนตนและผู้อื่นนั้น ย่อมเป็นเหตุให้ทรัพย์ที่ได้มาด้วยกรรมดีที่ทำไว้ ย่อมพินาศไปด้วยเหตุจากไฟ จากน้ำ จากทางการ จากโจร จากคนไม่เป็นที่รักนั่นเอง
สรุปว่า พระพุทธศาสนาให้ใช้จ่ายทรัพย์และทำทานตามความเหมาะสม ไม่ได้สอนให้ใครทำบุญแบบเดือดร้อนตนเองและผู้อื่น เพราะฉะนั้นผู้มีศรัทธาท่านใดจะทำทาน ทำทานอย่างมีสติใช้ปัญญาพิจารณาความถูกต้องเหมาะสมด้วย
หลักธรรมสำหรับแก้ไข กลุ่มคนที่คลั่งไคลทำบุญจนหมดเนื้อหมดตัว
แต่ในพระธรรมคำสอนเรื่องโภคาทิยะ 5 ประการ. หลักการใช้จ่ายทรัพย์ 5 ประการ กลับไม่ได้สอนให้พุทธศาสนิกชนทุ่มเงินทำบุญในพระพุทธศาสนาจนหมดเนื้อหมดตัว หรือทุ่มเงินในพระพุทธศาสนาเพียงอย่างเดียว
โดยหลักธรรมแห่งการใช้จ่ายทรัพย์ทั้ง 5 ประการ ได้ชี้แจงแยกแยะให้พุทธศาสนิกชนได้ประพฤติไว้ดังนี้
1.เลี้ยงตัว มารดาบิดา บุตรภรรยา และคนในปกครองทั้งหลายให้เป็นสุข
2.บำรุงมิตรสหายและผู้ร่วมกิจการงานให้เป็นสุข
3.ใช้ป้องกันภยันตราย
4.ทำพลี 5 อย่าง (ก. ญาติพลี สงเคราะห์ญาติ ข. อติถิพลี ต้อนรับแขก ค. ปุพพเปตพลี ทำบุญอุทิศให้ผู้ล่วงลับ ง. ราชพลี บำรุงราชการด้วยการเสียภาษีอากรเป็นต้น จ. เทวตาพลี ถวายเทวดา คือ สักการะบำรุงหรือทำบุญอุทิศสิ่งที่เคารพบูชา ตามความเชื่อถือ)
5.อุปถัมภ์บำรุงสมณพราหมณ์ผู้ประพฤติดีปฏิบัติชอบ
สำหรับข้อ 3 ถ้าพูดให้ทันยุคสมัยคือเอาไปซื้อประกันชีวิต และแบ่งจ่ายเอาไว้ใช้ในยามเจ็บป่วย เป็นต้น
ส่วนข้อที่ 4 หมายถึงให้รู้จักทำบุญ ถ้าเราเอาเงินไปใช้ตามหลักธรรมนี้ เราจะสบายใจ เพราะได้ใช้ให้เกิดประโยชน์สูงสุดต่อครอบครัว ต่อคนใกล้ตัว และช่วยเหลือสังคม
จะเห็นได้ว่าพระธรรมคำสอนได้ชี้แจงให้เราได้แบ่งทรัพย์ที่เราจะต้องให้แก่คนรอบข้างไว้อย่างเหมาะสมและมีการลำดับความสำคัญไว้เป็นอย่างดี
โดยเฉพาะข้อที่ 1 อันดับแรกนั้น เราต้องให้แก่บิดามารดา คนในครอบครัว คนที่อยู่ใกล้ชิดตัวเราก่อน
ข้อที่ 5 อันดับสุดท้าย จึงจะให้กับสมณะ ชีพราหมณ์ ซึ่งเป็นบุคคลที่อยู่ไกลตัวเราออกไป
เพราะฉะนั้นพุทธศาสนิกชนที่ศรัทธาในพระพุทธศาสนาก็ควรเชื่อฟังและกระทำตามส่วนที่เป็นพระธรรมคำสอนจริงๆ ไม่ใช่ทำตามสิ่งที่เรานึกคิด สิ่งที่เรานึกเดาเอาเอง เพราะนอกจากจะประพฤติผิดหลักธรรมคำสอนแล้ว ยังก่อให้เกิดโทษ บาป อกุศลกรรมแก่ผู้กระทำ
อีกนัยหนึ่ง เรื่องทานของสัตบุรุษ 5 ประการ
1.ทำทานโดยศรัทธา
2.ทำทานโดยเคารพ
3.ทำทานโดยกาลอันสมควร
4.มีจิตอนุเคราะห์ในการทำทาน
5.ทำทานโดยไม่เดือดร้อนตนและผู้อื่น
โดยเฉพาะการทำทานที่ผิดหลักในข้อที่ 5 ทำโดยไม่เดือดร้อนตนและผู้อื่นนั้น ย่อมเป็นเหตุให้ทรัพย์ที่ได้มาด้วยกรรมดีที่ทำไว้ ย่อมพินาศไปด้วยเหตุจากไฟ จากน้ำ จากทางการ จากโจร จากคนไม่เป็นที่รักนั่นเอง
สรุปว่า พระพุทธศาสนาให้ใช้จ่ายทรัพย์และทำทานตามความเหมาะสม ไม่ได้สอนให้ใครทำบุญแบบเดือดร้อนตนเองและผู้อื่น เพราะฉะนั้นผู้มีศรัทธาท่านใดจะทำทาน ทำทานอย่างมีสติใช้ปัญญาพิจารณาความถูกต้องเหมาะสมด้วย