ยิ่งนานวันยิ่งรู้สึก ว่าคนไทยโดนบีบให้ "รวย" และ "ประสบความสำเร็จ" มากจนบางทีมากเกินไป

ระบบทุนนิยมคือแพ้คัดออกครับ ทุกอย่างต้องถูกตัดเกรด คิดเป็นกำไรขาดทุน แบ่งเลเวล


เคยมีกระทู้หนึ่งในพันทิป ถามเชิงปรัชญาเศรษฐศาสตร์แบบซื่อๆ นะ เขาตั้งคำถามว่า ทำไม อาหารจานนึงที่ให้ปริมาณและคุณภาพไล่เลี่ยกัน แต่เมื่อใช้ค่าเงินที่ต่างกัน บางประเทศถูกแสนถูก บางประเทศแพงแสนแพง บางคนก็ตอบเชิงด่าว่าโลกสวย บางคนก็ตอบว่าก็น่าคิดนะมันน่าจะมีทางออกที่ดีกว่านี้ให้กับมนุษยชาติ

บางเวทีอภิปราย เริ่มพูดถึงเรื่อง basic universal income (รายได้ขั้นต่ำพื้นฐานที่คนทั่วโลกควรจะได้เท่ากัน)

ถ้าให้วิพากษ์ในเชิงวัฒนธรรม ผมว่าสังคมไทยมีลักษณะที่เป็น paradox ขัดแย้งกันเองกับระบบทุนนิยมโลกใหม่อยู่ คือด้านหนึ่ง ศาสนาพุทธรวมถึงนิกายต่างๆ ในเอเชียโดยรวมไม่ได้สอนให้เอาชนะธรรมชาติเอาชนะพระเจ้าโชคชะตาเหมือนตะวันตกที่ผ่านยุคหลงศาสนาแล้ว สอนให้พอมีพอกินและยอมรับธรรมชาติ พูดง่ายๆ ก็คือไม่ได้กะตือรือร้นที่จะฝืนธรรมชาติมากนัก สอนให้ยินยอมถ่อมตนกับธรรมชาติ แบบ zen เป็นต้น

ต่างจากตะวันตกที่เขามองว่าวิทยาศาสตร์สามารถเอาชนะข้อจำกัดทางธรรมชาติ ตอบสนองการบริโภคได้ยิ่งมากยิ่งดี เช่นตัดไม้ทำลายป่าไม่เป็นไร สู้เราคิดหาวิธีดัดแปลงพันธุกรรมต้นไม้ ให้สามารถโตเป็นต้นใหญ่ภายในเวลารวดเร็วทันใจแบบนี้สิดีกว่า จะตัดเท่าไหร่ก็ได้ เนื้อสัตว์ไม่พอ ดัดแปลงพันธุกรรมให้มันออกลูกดกๆ มีเนื้อเยอะๆ สิ จะได้เพียงพอกับความต้องการ

แต่อีกด้านหนึ่ง ศาสนาพุทธแบบไทย ก็มีการแบ่งชั้น แบ่งบุญกรรม แบ่งชาติกำเนิด ทำให้เรื่องความสามารถในการบริโภคเป็นเรื่องของการแบ่งชนชั้นทางสังคม เช่น ผมสู้ชีวิตจนมีรถซุปเปอร์คาร์ขับได้ ขอบคุณบุญวาสนาโอกาส คือมันมี mindset ของการเป็น Survivor ผู้รอด และ Champion ผู้ชนะ แต่ขณะเดียวกันใครที่มาไม่ถึงก็จะถูกตราว่าเป็น loser ในระบบทุนนิยม

ตรงนี้ค่อนข้างอ่อนไหว sensitive อยู่เหมือนกัน หลายๆ เคสเจอแล้วถอนหายใจ เจอแม้กระทั่งให้ฆ่าสัตว์สงวนเพื่อให้ได้เงิน ทำผิดกฎหมาย ฉ้อโกงให้ได้มาซึ่งคุณภาพชีวิตที่ทัดหน้าเทียมตากับคนอื่นๆ ก็จะทำ

ส่วนตัวผมศรัทธาในระบบประชาธิปไตยกึ่งสังคมนิยมแบบยุโรปมากกว่า ถัวเฉลี่ยความสุขความทุกข์แต่ละคนด้วยภาษีสาธารณะ คือทุกคนต่างรัก ต่างใฝ่หาคุณภาพชีวิตที่ดีให้กับตนเองและครอบครัว แต่ถ้ามันเกิดความเหลื่อมล้ำทางรายได้สูง สมดุลตราชั่งตรงนี้ก็จะพังไป พ่อค้าวาณิชย์ นักลงทุนต่างๆ ก็รวยเอาๆ และมีคุณภาพชีวิตที่สูงโยชน์จนเหมือนอาชีพอื่นๆ จนดูกระจอกไร้อนาคตไปเลย แต่เราก็คงอยากให้มีนักวิทยาศาสตร์เก่งๆ มีครูเก่งๆ มีนักพยากรณ์อากาศเก่งๆ นักโบราณคดีเก่งๆ  มันยังมีอีกหลายอาชีพที่มีความสำคัญแบบไม่ต้องอิงเรื่องความก้าวหน้าทางธรุกิจหรือตลาดทุน แต่พอระบบเศรษฐกิจมันมีความเหลื่อมล้ำสูง คุณภาพชีวิตต่างกันมาก คนบางคนที่เหมาะจะไม่บ้าเงิน อาจกลับกลายเป็นละทิ้งความฝันอุดมการณ์แล้วกลายเป็นคนบ้าเงิน บ้าความเป็นอภิชนก็ได้ ซึ่งในทางเศรษฐศาสตร์ถือว่าสูญเปล่ายิ่ง เกิด psuedo money game เล่นแร่แปรธาตุเรื่องเงินเรื่องเก็งกำไรกันอย่างเดียว แต่หาผลิตภาพทางเศรษฐศาสตร์แบบ tangible ที่จับต้องได้จริงๆ ไม่มี เพราะทุกคนต่างไม่อยากเหนื่อยให้ใคร และมองว่าอยากให้คนอื่นมาเหนื่อยให้ตัวเองสบาย ระบบคิดแบบนี้ถ้าคิดกันทุกผู้ทุกคน ผมว่าวันหนึ่งทุนนิยมจะถึงทางตันจนเกิดความเปลี่ยนแปลงครั้งใหญ่ครับ