พระอาจารย์คำสุข ญาณสุโข
วัดป่าซับคำกอง จงเพชรบูรณ์

...

การเข้าไปฝากตัวเป็นลูกศิษย์หลวงปู่ขาว เริ่มเข้าๆ ออกๆ วัดถ้ำกลองเพล
ตั้งแต่พรรษา ๙ แต่ไม่ค่อยได้ไปจำพรรษากับท่าน
หลวงปู่มั่นท่านบอกเอาไว้ว่า "หมดท่านแล้วให้มาพึ่งท่านขาว"

เจอท่านครั้งแรกที่ดงหม้อทอง ท่านเจ้าคุณพระธรรมเจดีย์ (จูม พันธุโล)
นิมนต์มาพักผ่อนที่นั่น ตอนนั้นเราเพิ่งได้สองพรรษา เป็นพระใหม่
ตื่นขึ้นมาจัดที่ฉันบนศาลา มองลงไปตรงถนนกลางวัด
เห็นพระองค์หนึ่งผอมๆ ร่างเล็ก คลุมผ้าจีวรเพราะอากาศหนาว
เดินจงกรมริดๆ เหมือนหนูวิ่ง เราก็มองดูแล้วมองดูอีก นึกว่าพระมาจากไหน
เข้าไปดูใกล้ๆ "อ้าว..พ่อแม่ครูอาจารย์ขาวนี่" มีโอกาสก็เข้าไปเรื่อยๆ
หมู่พระที่สนิทกันในตอนนั้นก็มี ท่านอาจารย์จันทา (หลวงปู่จันทา ถาวโร)
ท่านอาจารย์บุญมา อาจารย์ทองพูล (หลวงปู่ทองพูล สิริกาโม)
อาจารย์บุญพิน (หลวงปู่บุญพิน กตปุญโญ) อาจารย์สุวรรณ
ที่อยู่คอยเฝ้าเวรเฝ้าป่วยหลวงปู่ขาวด้วยกัน ถามปัญหาธรรมหลวงปู่ขาว

วันนั้นประมาณบ่ายสามโมง พระเณรกำลังได้เวลากวาดลานวัดกันอย่างขมักเขม้น
ตามบริเวณกุฏิ ตามด้วยพื้นที่ส่วนรวม บริเวณที่รับผิดชอบ
ซึ่งเป็นโอกาสอันดีที่หลวงปู่ขาวจะได้พักผ่อนธาตุขันธ์สบายๆ
สงัดจากหมู่คณะพระเณรช่วงนี้จึงได้โอกาสเหมาะสม
ที่เราจะเข้าไปสนทนาธรรมกราบเรียนถามปรึกษาเรื่องจิตตภาวนาที่ยังข้องใจ

ขึ้นไปบนกุฏิ ท่านกำลังนั่งอ่านหนังสืออยู่จึงส่งเสียงกระแอม
ให้ท่านรู้ว่า มีพระมาตามธรรมเนียมพระป่า ท่านก็กระแอมตอบ
เราจึงค่อยเข้าไป กราบเรียบร้อย นั่งตัวตรง พนมมือถามท่านว่า

"พ่อแม่ครูอาจารย์..กระผมภาวนาจิตรวมสงบได้แล้ว เป็นแล้วจะทำยังไงต่อ"

ท่านนิ่งสักพัก มองหน้า แล้วพูดด้วยน้ำเสียงเบาๆ ว่า

"เอ้า ดีแล้ว หมั่นเข้าหมั่นออก"

ท่านพูดแค่นั้นก็ก้มหน้าอ่านหนังสือต่อ

..ตายแล้วทีนี้  ตายแล้วทีนี้..เราจะทำยังไงครูบาอาจารย์ท่านก็พูดแค่นั้น

"หมั่นเข้าหมั่นออก" เราก็มาวิตกวิจารณ์
การภาวนาสงบครึ่งหนึ่ง ออกพิจารณาครึ่งหนึ่ง
..ไม่ช้าไม่เร็ว..การพักจิตในสมาธิจนเคยตัว โน้มไปเพื่อความสงบ
ไม่ออกพิจารณาแยกแยะธาตุขันธ์ ขี้เกียจ..ไม่ถูกต้อง

การพิจารณาจนเพลินเกินตัวไม่มีการพักก็หลงสังขาร ฟุ้งซ่าน สมุทัยเข้าแทรก
หลวงปู่ขาวท่านรวบยอดสั้นๆ ให้แค่ "หมั่นเข้าหมั่นออก" เท่านั้น


...

เนื้อหาจากสารคดีประวัติของ "หลวงปู่คำสุข ญาณสุโข"