พระเขมาเถรี วิสัชนาพระเจ้าปเสนทิโกศล "สัตว์ตายแล้วเกิดหรือ, ไม่เกิดอีกหรือ, เกิดอีกก็มีไม่เกิดอีกก็มีหรือ... ฯลฯ"

อารัมภบท  
-  แสดงธรรมแก่พระเจ้าปเสนทิโกศลที่ "โตรณวัตถุ"


พระนางเขมาเถรี  จัดว่าท่านทรงมีไหวพริบในด้านการแสดงวาทปฏิภาณดี  โดยมีบันทึกไว้
ในบาลีคัมภีร์สังยุตตนิกาย สฬายตนวรรค แห่งอัพยากตสังยุตว่า


        ครั้งหนึ่ง  พระพุทธเจ้าประทับอยู่ีที่วัดพระเชตวันมหาวิหาร วัดที่ท่านอนาถบิณฑิกเศรษฐีสร้างถวาย
อยู่เขตพระนครสาวัตถี
        
        
        ครั้งนั้น  พระนางเขมาเถรีได้เสด็จไปที่แว่นแคว้นโกศล  เข้าพักอยู่ที่ โตรณวัตถุ  ซึ่งตั้งอยู่ระหว่าง
พระนครสาวัตถีกับเมืองสาเกตต่อกัน


        ในสมัยนั้น  พระเจ้าปเสนทิโกศลเสด็จจากเมืองสาเกตไปสู่พระนครสาวัตถี ทรงพักแรม ๑ ราตรีที่
โตรณวัตถุนั้น และพระองค์ตรัสสั่งกับราชบุรุษคนหนึ่งว่า  "ท่านจงไปเที่ยวสืบดูให้รู้ว่า  มีสมณพราหมณ์
ผู้สมควรที่ข้าพเจ้าจะไปหามีอยู่ที่โตรณวัตถุนี้บ้างหรือไม่"


        ราชบุรุษนั้นกราบบังคมทูลรับพระราชบัญชาแล้ว  ได้เที่ยวไปสอบถามดูจนตลอดโตรณวัตถุ
ก็ไม่พบสมณะหรือพราหมณ์ผู้สมควรที่พระเจ้าปเสนทิโกศลจะเสด็จไปหาเลย


        แต่ราชบุรุษนั้นได้เห็นพระเขมาเถรี ผู้เสด็จมาจำพรรษาอยู่ที่โตรณวัตถุ จึงกลับมากราบบังคมทูล
พระเจ้าปเสนทิโกศลว่า   "ขอเดชะฝ่าละอองธุลีพระบาทปกเกล้าปกกระหม่อม   ไม่มีสมณพราหมณ์ที่
พระองค์ควรจะเสด็จไปหาเลย เห็นมีแต่พระนางเขมาเถรี ผู้เป็นสาวิกาของพระผู้มีพระภาคเจ้า ที่ประทับ
อยู่ที่โตรณวัตถุนี้ พระพุทธเจ้าข้า"  และกิตติศัพท์อันดีของพระนางเขมาเถรีนี้มีฟุ้งขจรไปว่า เป็นบัณฑิต
เป็นผู้เฉียบคม เป็นผู้มีปัญญามากเป็นพหูสูต ผู้ฟังหรือเล่าเรียนมาก เป็นผู้กล่าวถ้อยคำอันไพเราะ มีปฏิภาณ
( เชาว์ไวในการกล่าวแก้หรือโต้ตอบได้ฉับพลันทันทีและแยบคาย ) ดี  ขอให้ฝ่าละอองธุลีพระบาทเสด็จ
ไปหาพระเถรีนั้นเถิด พระพุทธเจ้าข้า"