บทเรียนจาก Netherlands ทำไมถึงขึ้นชื่อเรื่อง “ภาษีโปร่งใส ไม่โกง” 🇳🇱

กระทู้สนทนา

ประเทศเนเธอร์แลนด์ รัฐบาล ภาษีมูลค่าเพิ่ม ภาษีเงินได้บุคคลธรรมดา

💸💸💸💸💸
เวลาพูดถึง “ภาษี” หลายคนอาจนึกถึงตัวเลขที่ถูกหักออกจากรายได้ทุกเดือน แต่ในบางประเทศ ภาษีไม่ใช่แค่เรื่อง “เก็บเงิน” มันคือสัญญาทางสังคมว่า เงินที่ประชาชนจ่ายไป จะถูกใช้ยังไง และตรวจสอบได้แค่ไหน
.
หนึ่งในประเทศที่ถูกยกเป็นตัวอย่างบ่อยที่สุด คือ เนเธอร์แลนด์ ประเทศที่ไม่ได้มีภาษีต่ำที่สุดในโลก แต่กลับมี “ความเชื่อใจ” จากประชาชนในระดับสูงมาก
.
คำถามคือ…เขาทำยังไงให้ภาษีไม่กลายเป็นพื้นที่เทา?
.
1) เพราะรัฐไม่แค่ “บอกว่าใช้เงินอะไร” แต่เปิดให้ตามดูได้จริง
   แนวคิดของเนเธอร์แลนด์เรียบง่ายมาก คือ “ถ้ารัฐเก็บภาษี รัฐต้องอธิบายได้ว่าเอาเงินไปใช้อะไร”
ประชาชนสามารถตรวจสอบได้ว่า…
✔️ เงินภาษีถูกใช้กับเรื่องไหน
✔️ กระทรวงไหนได้งบเท่าไร
✔️ โครงการไหนล่าช้า
✔️ โครงการไหนใช้งบเกิน
   ข้อมูลเหล่านี้ เปิดให้ดูได้จริง ในรูปแบบข้อมูลสาธารณะ (Open Data) ไม่ใช่เอกสารวงใน หรือข้อมูลที่ต้องมีเส้นสายถึงจะเห็น พูดง่าย ๆ คือ เงินภาษีไม่ควรเป็นเรื่องลับของรัฐ
.

2)  ระบบภาษีมี “คนตรวจเงิน” ที่เป็นอิสระ
   เนเธอร์แลนด์มีหน่วยงานตรวจเงินแผ่นดินที่ทำหน้าที่ตรวจ ชื่อ Netherlands Court of Audit ทำหน้าที่ตรวจทั้งรายรับและรายจ่ายของรัฐบาล ที่สำคัญคือ…
✔️ ไม่ขึ้นกับฝ่ายบริหาร
✔️ รายงานผลการตรวจเปิดเผยต่อสาธารณะ
   เมื่อรัฐรู้ว่า ‘ทุกบาททุกสตางค์มีคนดู’ แรงจูงใจในการแต่งบัญชีหรือซุกงบจึงลดลงโดยธรรมชาติ ความโปร่งใส จึงไม่ได้เกิดจากความดี แต่เกิดจาก ‘โครงสร้างที่โกงยาก’
.
3) รายได้ ภาษี และสวัสดิการ เชื่อมกันหมด
   ในเนเธอร์แลนด์ ข้อมูลเรื่อง รายได้ เงินเดือน ภาษี และสวัสดิการ ถูกเชื่อมอยู่ในระบบเดียวกัน
ถ้ารายได้เพิ่ม ระบบรู้ ถ้าได้เงินสวัสดิการ ระบบรู้ ถ้าไม่ยื่นภาษี ตัวเลขมันไม่ตรงทันที ดังนั้นการหลบภาษีแบบ “ไม่ยื่น ไม่แจ้ง ทำเหมือนไม่มีรายได้” แทบทำไม่ได้จริง เพราะข้อมูลมันไม่แยกออกจากกันตั้งแต่แรก
.
4) โกงภาษี = เสียชื่อในสังคม
   อีกเหตุผลสำคัญที่ทำให้คนไม่อยากโกง คือ…‘สังคมเนเธอร์แลนด์ให้ค่ากับชื่อเสียงสูงมาก’ ถ้าบริษัทหรือข้าราชการถูกจับได้ว่าโกงภาษี ผลกระทบไม่ใช่แค่โดนปรับหรือโดนคดี
แต่คือ
✔️ความน่าเชื่อถือหาย
✔️ทำธุรกิจยาก
✔️ถูกจับตามองไปอีกนาน
สังคมไม่มองว่า “โกงนิดหน่อยไม่เป็นไร” แต่โกง = ทำลายอนาคตตัวเอง
.
5) ภาษีอาจสูง แต่ประชาชนเห็นผลจริง
   เนเธอร์แลนด์ไม่ใช่ประเทศภาษีต่ำ แต่ประชาชนจำนวนมาก รู้สึกว่าภาษีที่จ่ายไปคุ้ม
เพราะเห็นผลชัด เช่น…
✔️ ระบบสาธารณสุขที่ใช้งานได้จริง
✔️ การศึกษาที่เข้าถึงได้
✔️ โครงสร้างพื้นฐานที่ดี
✔️ สวัสดิการที่ชัดเจนและตรวจสอบได้
เมื่อประชาชนเห็นว่า…‘เงินภาษีถูกแปลงเป็นคุณภาพชีวิตจริง’ แรงต่อต้านการจ่ายภาษีก็ลดลงไปเอง
.
.
6) ที่สำคัญที่สุด…เนเธอร์แลนด์ ยอมรับความผิดพลาดต่อหน้าสาธารณะ
   เนเธอร์แลนด์ไม่ใช่ประเทศที่ “ไม่เคยมีปัญหา” เคยมีกรณีใช้นโยบายปราบโกงสวัสดิการผิดพลาด อย่างเช่น ‘คดี Toeslagenaffaire คดีสวัสดิการเงินช่วยเลี้ยงดูบุตร’ จนประชาชนจำนวนมากได้รับความอยุติธรรม
   แต่สิ่งที่ต่างคือ เรื่องนี้ถูกสอบ ถูกเปิดโปง และกลายเป็นบทเรียนระดับประเทศ เพราะ…ประเทศที่โปร่งใสจริง ไม่ใช่ประเทศที่ไม่มีเรื่องอื้อฉาว แต่เพราะ เมื่อผิด รัฐยอมรับ ตรวจสอบ และรับผิดชอบต่อสาธารณะ
.
   กรณีของเนเธอร์แลนด์ทำให้เห็นว่า ปัญหาภาษีไม่ใช่เรื่อง “เก็บแพงหรือถูก” แต่คือ…รัฐอธิบายได้ไหมว่าเงินหายไปไหน และประชาชนตรวจสอบได้จริงหรือเปล่า ภาษีไม่ใช่ปัญหา ถ้าความโปร่งใสมีอยู่จริง

แหล่งข้อมูลจาก : Prinsjesdag / Budget Day , Rijksfinancien – Open Data การเงินรัฐ , Netherlands Court of Audit ,Open Government Act (Woo) & Freedom of Information , TenderNed

#Finstreet #ตรวจสอบภาษี  #ระบบการเงิน #Netherlands #OpenData